-انتخاب امام در سن کودکی امری ممکن است و می تواند با اهداف مختلفی همراه باشد.
برخی معتقدند هیچ ضرورتی برای امامت کودکان وجود ندارد چرا که کودک ظرفیت و قدرت قبول چنین مسئولیت مهم و خطیری را دارا نمی باشد، علاوه بر اینکه اگر منصب امامت به او واگذار شود، قطعا مورد شک و تردید برخی افراد نیز قرار می گیرد؟ از نگاه شیعه امامیه، کودکان و نوجوانان قابلیت رسیدن به مقام امامت و خلافت را دارند و هیچ منعی از نگاه عقل و شرع بر آن وجود ندارد. ادله مختلفی بر این امر دلالت دارد که عبارتند از:
دلیل اول: اثبات تنفیذ مقام امامت و نبوت بر اساس لیاقت نه سن
در طول تاریخ، کودکانی بودند که به سبب داشتن لیاقت، از ناحیه خداوند به مقام نبوت و امامت منصوب شدند و به آنها علم، حکمت و کتاب داده شد. حضرت عیسی بن مریم (علیه السلام) از جمله پیامبرانی است که در سن طفولیت به مقام نبوت منصوب شد.[1] در روایتی یزید کناسى می‌‌گوید: «از امام باقر(ع) پرسیدم، آیا عیسى بن مریم زمانى که در گهواره سخن گفت، حجت خدا بر اهل زمانش بود؟ امام فرمود: او آن زمان پیامبر و حجت غیر مرسل خدا بود. عرض کردم: در آن زمان و در همان حالى‌که در گهواره بود، حجت خدا بر زکریا بوده است؟ امام فرمود: عیسى در همان حال، آیت و نشانه خدا برای مردم بود و زمانى که سخن گفت و از جانب مادرش مریم دفاع کرد رحمت خدا براى مریم بود، و برای کسانی که سخنش را در آن حال شنیدند حجت بود.»[2] حضرت یحیی نیز از دیگر پیامبرانی است که در کودکی به مقام نبوت منصوب شد.[3] شواهد تاریخی نشان می دهد مساله خلافت و امامت بر اساس لیاقت - اگرچه در کودکی و نوجوانی - دارای سابقه در اسلام است. پیامبر اکرم (ص) در سال سوم هجرت، بعد از نزول آیه شریفه «وَ أَنْذِرْ عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِينَ؛[4] و خویشاوندان نزدیکت را انذار کن!» علی بن ابی طالب علیه السلام را که نوجوانی بیش نبود، به خلافت و وصایت منصوب کرد و به قوم خود دستور داد که حرف او را شنیده، از او اطاعت کنند.[5] تنفیذ امامت به امام جواد علیه السلام در سن هشت سالگی،[6] امام هادی علیه السلام در سن هشت سالگی[7] یا نه سالگی[8] و امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه) در پنج سالگی[9] حاکی از لیاقت و ظرفیت والای درونی آنان برای قبول چنین مسئولیت سنگینی بوده است.
دلیل دوم: امتحان و آزمایش مردم
گاهی نصب یک امام در سن طفولیت، برای امتحان و آزمایش مردم در اطاعت پذیری و تسلیم پذیری از فرامین الهی است. چنان که این امتحان و آزمایش در دوران امامت امام جواد علیه السلام[10] و حضرت مهدی (عج) صورت گرفت و گروهی در همین دوران دست به مخالفت زدند.[11]
دلیل سوم: اثبات امامت از ناحیه خدا
برخی معتقدند اگر امامان تنها در بزرگ سالی به مقام امامت نائل می شدند، ممکن بود شخص خیال کند که مقامات و کمالات آنان اکتسابی است. اما در طفل صغیر، هیچ گاه این گمان برده نمی شود و اگر طفلی فضایلی در حد امامت داشت، شکی نیست که او از جانب خداوند، به مقام امامت نصب شده است؛ همان طوری که در مورد امام جواد (علیه السلام) چنین اتفاق افتاد. از این رو، یک توجیه برای امی بودن پیامبر (ص) این است که کسی گمان نکند که آنچه را که برای مردم از معارف آورده، از دیگران فرا گرفته و یا در کتابی خوانده است.[12]
در نتیجه: انتخاب امام در سن طفولیت امری ممکن و می تواند با اهداف مختلفی همراه باشد. از این رو، امامت امام جواد (علیه السلام) در هفت سالگی، امام هادی(علیه السلام) در هشت یا نه سالگی و امام مهدی(عج) در پنج سالگی می تواند با این اهداف همراه باشد.
پی نوشت:
1. مریم، آیه: 29 - 30.
2. کلینى، الکافی، ج 1، ص 382 - 383.
3.مریم، آیه: 12.
4. شعراء، آیه:214.
5. مفید، فصول المختارة، ص 316 .
6. نوبختی، فرق الشیعه، ۱۴۰۴ق، ص۸۸.
7. قمی، منتهى الآمال، ج۳، ص ۱۸۷۸.
8. صواعق المحرقة، ابن حجر، ص 123- 124 .
9. مفيد، الارشاد في معرفة حجج الله علي العباد، ج 2، ص 474.
10. نوبختی، فرق الشیعه، ص۷۷-۷۸.
11. صابری، تاریخ فرق اسلامی، ج۲، ص۱۹۷، پاورقی۲.
12. علی اصغر رضوانی، مقاله: امامت در سنین کودکی، مجله انتظار بهار، 1381، شماره 3.
از نگاه شیعه امامیه، کودکان قابلیت رسیدن به مقام امامت را دارند. دلایل مختلفی برای اثبات آن وجود دارد. آزمایش مردم؛ اثبات تنفیذ مقام امامت از ناحیه خدا و بر اساس لیاقت، از جمله این ادله است.