کلید تمام خوبی‌ها و خیرها

بدون شک تمام انسان‌ها در طول زندگی خود به دنبال نیکی و سعادت و خوشبختی هستند، حال ممکن است برخی از آن‌ها راه را اشتباه رفته و در مسیر نادرست، دنبال گمشده خود بگردند، اما مسلماً آن‌ها نیز به دنبال سعادت و خوشبختی خود هستند و هیچ انسانی مشتاق بدبختی و شقاوت خود نمی‌باشد.

قرآن که کتاب آسمانی و هدایت بشریت است، برای هدایت انسان‎‌ها و راهنمایی آنان به مسیر درست و سعادت واقعی، در آیه‌ای بسیار زیبا، همه خوبی‌ها و سعادت‌مندی واقعی را به خداوند متعال نسبت می‌دهد و از ما می‌خواهد خوبی و سعادت را تنها از او تقاضا کنیم. لذا در سوره آل عمران آیه 26 می‌فرماید: «تُعِزُّ مَنْ تَشاءُ وَ تُذِلُّ مَنْ تَشاءُ بِيَدِكَ الْخَيْرُ إِنَّكَ عَلى‏ كُلِّ شَيْ‏ءٍ قَدِيرٌ: هر كس را بخواهى عزت می‌دهى، و هر كه را بخواهى خوار می‌كنى. تمام خوبي‌ها به دست توست، تو بر هر چيزى قادرى».

این آیه به صراحت بیان می‌کند عزیز شدن و عزت آدمی تنها و تنها در دست خداوند متعال است. سپس در ادامه می‌فرماید: «بِيَدِكَ الْخَيْرُ» باید توجه داشت که «الف و لام» در «الخیر» الف و لام  استغراق است و تمام نیکی‌ها را در بر می‌گیرد؛ هم‌چنین مقدم شدن خبر بر مبتدا (زيرا بيدك الخير فرموده نه الخير بيدك) نشانه حصر این کار است، یعنی تمام خيرها و بركات و نيك‌ها و خوبي‌ها، تنها در دست خدا است.
هم‌چنین از این آیه استفاده می‌شود که تنها عمل خیر از خداوند متعال صادر می‌شود، و هیچ عمل شری از او صادر نمی‌شود و هر چه از جانب او برسد خیر محض است. به تعبير ديگر در جهان هستى شرى وجود ندارد، اين ما هستيم كه خيرات را مبدل به شر می‌كنيم و اگر می‌گويد: خير تنها به دست تو است و از شر سخنى نمی‌گويد، به خاطر آن است كه شرى از ذات پاك او صادر نمی‌شود. جمله «إِنَّكَ عَلى‏ كُلِّ شَيْ‏ءٍ قَدِيرٌ» نیز در واقع دليلى است بر تمام آن‌چه در اين آيه آمده، زيرا وقتى او بر هر چيز قادر است، حكومت و عزت و خيرات به دست او است.(1)

از این آیه به روشنی می‌توان استفاده کرد که برای سعادت و خوشبختی در دنیا و آخرت تنها و تنها باید از خداوند متعال مدد گرفت و آن‌چه از جانب او به انسان می‌رسد، خیر است و برای انسان مفید خواهد بود، و لو این‌که در ظاهر مناسب نبوده و با طبع آدمی سازگاری نداشته باشد، مثلاً ممکن است انسان بیمار شود و یا در مسیری دچار تصادف یا هر گرفتاری دیگری شود، در این‌صورت هم باید با دید مثبت به آن نگاه کرد و بدانیم که اگر از جانب خداوند متعال بوده باشد، قطعا خیر است و سعادت انسان در همان عمل است.

درست مانند شخص بیماری که بهبودی او منوط است به استفاده از دارویی تلخ، یا بیمار خطرناکی که ناچار است برای رهایی از بیماری عمل جراحی انجام دهد، داروی تلخ و جراحی هر دو درد آور و نامناسب است ولی برای بهبودی انسان لازم و ضروری است.
حال ممکن است انسان مبتلا به بیماری خطرناک معنوی شده باشد و دوای او نیز تنها آن گرفتاری خاص باشد، در این‌جا خداوند حکیم که انسان و سلامتی او را دوست دارد، وی را به آن گرفتاری مبتلا می‌کند تا بیماری او التیام پیدا کند. حال باید گفت: درست است که گرفتاری و درد و رنج کشیدن سخت است، اما چون برای درمان آدمی مفید و لازم است، این گرفتاری‌ها برای انسان خیر است، چون باعث سلامتی او می‌شود.

البته به این مساله هم باید دقت کرد که نباید بی‌تدبیری و عملکرد نادرست آدمی را به پای خداوند متعال نوشت، مثلاً اگر کسی در رانندگی احتیاط نکرده و بدون رعایت موارد لازم، دچار تصادفی شود، یا مثلاً معتاد شود، یا در حق کس دیگری ظلم کند، نباید این موارد را به خداوند متعال نسبت داد؛ بلکه منظور این است که اگر آدمی تمام جوانب کار را رعایت کرد و دچار مشکلی شد، در این‌صورت آن مشکل و گرفتاری را خیر بداند و نسبت به آن اعتراض نکند.  

پی نوشت :

(1). آیت الله مکارم شیرازی، تفسير نمونه، ج‏2، ص 49.