ائمه وارثان حقیقی قرآن

سوال: به چه دلیل می گویید ائمه شیعه وارثان قرآن هستند؟ آیا این ادعای بی دلیل نیست؟ مگر کتاب های آسمانی به ارث می رسند؟ در پاسخ به این سوالات باید به بررسی معنای ارث و وارث و همچنین میراث بودن کتاب های آسمانی اشاره کرد:

معنای وارث
به شخصی که چیزی به او منتقل می‌شود، وارث می گویند.[1] در قرآن علاوه بر احکام ارث اموات، به بیان وراثت خدای متعال یا به ارث بردن بهشت و کتاب های آسمانی و... نیز اشاره شده است.

کتاب های آسمانی چگونه به ارث می رسد؟
با توجه به آیاتی که در مورد ارث بردن کتاب های آسمانی مطرح شده می توان گفت: مراد از میراث بودن کتب آسمانی ملکیت آن ها نیست. بلکه منظور این است که كتاب را نزد آن ها بگذارد تا نسل به نسل همه از آن برخوردار شوند. تعبیر به وارثان کتاب های آسمانی در چند آیه مطرح  شده است. خدای متعال در قرآن کریم می فرماید: «أَوْرَثْنٰا بَنِي إِسْرٰائِيلَ اَلْكِتٰابَ؛[2] کتاب [تورات] را به بنی اسرائیل به میراث دادیم.» باز در آیه دیگری به ارث بردن تورات اشاره شده «فَخَلَفَ مِنْ بَعْدِهِمْ خَلْفٌ وَرِثُوا اَلْكِتٰابَ؛[3] پس بعد از آنان جانشینانی که کتاب را به ارث بردند به جای ایشان قرار گرفتند.» پس معلوم می شود کتاب های آسمانی به عنوان میراثی از پیامبران به جا می ماند و به وارثان می رسد.

قرآن میراث الهی
درقرآن کریم علاوه بر کتاب های آسمانی به میراث بودن قرآن کریم نیز اشاره شده و می فرماید: «ثُمَّ أَوْرَثْنَا اَلْكِتٰابَ اَلَّذِينَ اِصْطَفَيْنٰا مِنْ عِبٰادِنٰا فَمِنْهُمْ ظٰالِمٌ لِنَفْسِهِ وَ مِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ وَ مِنْهُمْ سٰابِقٌ بِالْخَيْرٰاتِ بِإِذْنِ اَللّٰهِ ذٰلِكَ هُوَ اَلْفَضْلُ اَلْكَبِير؛[4] سپس این کتاب را به کسانی از بندگانمان که برگزیدیم به میراث دادیم؛ پس برخی از آنان [در ترک عمل به کتاب] ستمکار بر خویش اند، و برخی از آنان میانه رو، و برخی از آنان به اذن خدا در کارهای خیر [بر دیگران] پیشی می گیرند، این است آن فضل بزرگ.» پس قرآن نیز میراث گرانقدر الهی است که بعد از پیامبر خدا به وارثان قرآن رسیده است.

وارثان قرآن چه کسانی هستند؟
در تفسیر آیه شریف دو احتمال وجود دارد:

احتمال اول: مراد از وارثان قرآن همه امت پیامبر هستند و منظور از برگزیدگان از عباد، مسلمانان می باشند که خدا آن ها را از بین همه امت ها برگزیده است. البته مسلمانان سه گروه می باشند برخی ستمکار بر خویش هستند و برخی میانه رو و برخی در خیرات پیش قدم هستند. برخورد این سه گروه از وارثین با قرآن یکی نیست. تنها گروه سوم حق آن را به درستی ادا می کنند.

احتمال دوم: منظور از وارثان قرآن کسانی هستند که خدا آن ها را از میان بندگان برگزیده است و منظور از «عبادنا» در آیه شریفه مسلمانان هستند. این مسلمانان برخی ستمکار بر خویش هستند، برخی میانه رو و گروهی اهل سبقت گرفتن در خیرات هستند. قطعا همه این ها صلاحیت وارث قرآن بودن ندارند و تنها بندگان برگزیده خدا که در خیرات پیش قدم هستند صلاحیت دارند تا وارثان  قرآن باشد نه دو گروه دیگر. به نظر می رسد احتمال دوم صحیح تر باشد زیرا:

دلیل اول: با توجه به اینکه در آیه 33 فاطر، پاداش وارثین قرآن را بهشت بیان می کند: «جَنّٰاتُ عَدْنٍ يَدْخُلُونَهٰا يُحَلَّوْنَ فِيهٰا مِنْ أَسٰاوِرَ مِنْ ذَهَبٍ وَ لُؤْلُؤاً وَ لِبٰاسُهُمْ فِيهٰا حَرِيرٌ؛[5] (پاداششان)بهشت های جاودانه ای [است] که در آنها درآیند، در آنجا با دستبندهایی از طلا و مروارید آرایش می شوند، و لباسشان در آنجا حریر است» وارثین قرآن افراد بهشتی هستند و آن ها همان پیشگامان در خوبی ها می باشند که در آیه قبل به آن اشاره شد، نه دیگران. پس تنها بندگان شایسته صلاحیت وراثت قرآن را دارند.

دلیل دوم: در امت های گذشته هنگامی که کتاب آسمانی به دست افراد نااهل می افتاد، دست به تحریف کتاب های مقدس زدند. اما قرآن مصون از تحریف می باشد. قرآن کریم می فرماید: «إِنّٰا نَحْنُ نَزَّلْنَا اَلذِّكْرَ وَ إِنّٰا لَهُ لَحٰافِظُون؛[6]همانا ما قرآن را نازل کردیم، و یقیناً ما نگهبان آن [از تحریف و زوال] هستیم.» خدای متعال قرآن را به غیر اهلش نمی سپارد تا دست به تحریف آن بزنند.

ائمه وارثان حقیقی قرآن
قرآن و پیامبر(ص) از یکدیگر جدا نیستند و پیامبر(ص) مفسر و مبیّن قرآن می باشد. بعد از پیامبر(ص) چه کسانی مبین  قرآن خواهند بود؟ طبق روايت «إِنِّي تَارِكٌ فِيكُمُ الثَّقَلَيْنِ کِتابَ الله وَ عِتْرَتِي أَهْلَ بَيْتِي وَ إِنَّهُمَا لَنْ يَفْتَرِقَا حَتَّى يَرِدَا عَلَيَّ الْحَوْضَ؛[7] من دو چیز گران بین شما می‌گذارم، و می‌روم، یکی کتاب خدا، و یکی هم عترت و اهل بیتم، این دو از هم جدا نمی شوند تا در حوض کوثر بر من وارد شوند» قرآن و عترت در کنار هم معنا می شوند. پس معنا ندارد کسانی غیر از عترت وارثان قرآن باشند.
در روایت دیگری امام صادق(ع) از امير مؤمنان(ع) و او از پيغمبر خدا (ص) روايت نموده كه فرمود: «من در ميان شما دو چيز گرانقدر به جاى مى‏‌گذارم، قرآن و عترتم كه اهل بيت من هستند، و اين دو هرگز از هم جدا نخواهند شد تا اينكه در حوض کوثر بر من وارد گردند، مانند اين دو (ميانه دو انگشت شهادت و اشاره را به هم چسباند) جابر بن عبد اللَّه انصارى عرض كرد: يا رسول اللَّه عترت تو كيانند؟ فرمود:على و حسن و حسين و امامان از نسل حسين تا روز قیامت.»[8]

جمع بندی
معلوم شد تعبیر به وارثان کتاب های آسمانی در قرآن کریم در چند مورد اشاره شده است. خود قرآن نیز به بندگان برگزیده خدا که پیشگامان در خیرات هستند به ارث رسیده و با توجه به حدیث ثقلین و روایات دیگر، ائمه از اهل بیت و عترت پیامبر(ص) تنها افرادی هستند که شایستگی وارثین قرآن را دارند.

پی نوشت
[1] تاج العروس، ج‌۳، ص۲۷۶-۲۷۷.
[2] غافر، آیه 53.
[3] اعراف، آیه169.
[4] فاطر، آیه32.
[5] همان، آیه33.
[6] حجر،آیه9.
[7] كمال الدين و تمام النعمة، ج‏1، ص: 234.
[8] معاني الأخبار / ترجمه محمدى، ج‏1، ص: 215.