یکی از وکلاء امام حسن عسکری به انحراف اخلاقی مبتلا بوده است. امام بعد از اطلاع از این مسئله سریعا او را اخراج می‌کنند.
ائمه علیهم السلام، جز در موارد خاص، براساس ظواهر و حال افراد قضاوت می‌کنند. بر همین اساس ممکن است برخی کارها و امور را به کسانی بسپارند که با وجود ظاهر خوب، باطن گناه‌کاری داشته باشند. این مسئله خللی به رفتار و عملکرد ایشان وارد نمی‌کنند. امام حسن عسکری بعد از آگاهی از انحراف اخلاقی یکی از وکلاء خود، سریعا او را اخراج کردند.
دشمنان اسلام هر روز از طریقی به اهل بیت (علیهم السلام) حمله می‌کنند و در این راه به هر دروغی متوسل می‌شوند. ایشان همواره در جهت منافع سرمایه‌داران جهانی حرکت می‌کنند و حتی یک بار هم به نقد مکاتب الحادی نمی‌پردازند. گویی هر آنچه آنها می‌گویند کاملا درست است و هر چه بدی است در عقاید و افکار مسلمانان است! کتب اسلامی را زیر و رو می‌کنند تا اندک بهانه‌ای برای حمله به اسلام پیدا کنند. اما مشرکین غافلند از این که خداوند می‌فرماید: «وَ مَكَرُوا وَ مَكَرَ اللَّهُ وَ اللَّهُ خَيْرُ الْماكِرين؛[۱] آنها (كافران) مكر كردند و خدا هم پاسخ مكرشان را داد، و خدا بهترين پاسخدهندگان مكر است.» هر دروغی که ببافند نه تنها آسیبی به دین خداوند نمی‌زنند بلکه وعده حق الهی این است که این دین هر روز در جهان گسترش پیدا کند: «هُوَ الَّذي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدى وَ دينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَ لَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُون؛[۲] او كسى است كه رسولش را با هدايت و آيين حق فرستاد، تا آن را بر همه آيينها غالب گرداند، هر چند مشركان كراهت داشته باشند.»
یک از شبهات این است که در کافی شریف آمده یکی از اطرافیان امام حسن عسکری به خادم خودش دست درازی کرده، همراه او مشغول شرب خمر شده است.[۳] همین حدیث را مغرضان و دشمنان دستمایه حمله به امام حسن (علیه السلام) قرار داده و گفته‌اند که قائم مقام امام شیعیان شرابخوار و اهل فساد بوده است! اما این سخن هم مثل سایر سخنان دشمنان اسلام پوچ و مغرضانه است. در ادامه با بررسی چند نکته این مسئله را روشن می‌کنیم.
معنای وکیل و وکلاء امام حسن عسکری
در روایت چنین آمده است: «كَانَ لِأَبِي مُحَمَّدٍ وَكِيل...؛ برای ابی‌محمد(امام حسن عسکری) وکیلی بود.» شبهه کننده مغرضانه واژه «وکیل» را قائم مقام ترجمه می‌کند، درحالی که وکیل به این معنا نیست. وکیل همانطور که لغت‌شناسان گفته‌اند، به معنای کسی است که موکل، برخی امور را به او واگذارد می‌کند.[۴] به این معنا یک منشی ساده هم وکیل حساب می‌شود؛ زیرا مسئولیت هماهنگی ملاقات‌های موکل، برخی نامه‌نگاری‌ها و... بر عهده اوست. بنابراین وکیل به معنای قائم مقام نیست.
امام حسن عسکری (علیه السلام) وکلاء زیادی داشتند که هر کدام به مناسبت و با توجه به شخصیت و جایگاهشان نزد امام، مسئولیت‌های گوناگونی بر عهده داشتند.[۵] از این روایت برمی‌آید که این شخص یک وکیل عادی بوده است که در کنار حضرت برخی امور ایشان را سر و سامان می‌داده است. وکلای اصلی و مورد اعتماد کامل حضرت در تاریخ مشخص هستند، نسبت به هیچ‌کدام از آنها چنین داستانی نقل نشده است.[۶]
بنابراین مشخص می‌شود که وکیل به معنای قائم مقام نیست و آن شخص از وکلاء اصلی و مورد اعتماد حضرت نبوده است. اما شبهه کننده جوری مطلب را بیان می‌کند که گویی این شخص از نزدیکان و خواص امام حسن عسکری (علیه السلام) بوده است.
ظاهر افراد؛ مبنای عمل امام
نکته دیگری که باید توجه شود این است ائمه علیهم السلامر در برخورد‌ها و ارتباطات خود بنابر ظاهر افراد عمل می‌کردند. در امور روزمره جز در مواردی از علم خاص خود استفاده نکرده و مانند سایر انسان‌ها با حوادث پیرامن خود برخورد می‌کردند. ممکن بود در زمان ائمه کسی در یک زمینه تخصص داشته باشد، مثلا خواندن و نوشتن بلد باشد و در ظاهر هم فرد خوب و مومنی باشد. امام بنابر ظاهر آن شخص را برای کارهای خود استخدام می کردند. از این رو اگر چنان چه آن فرد در باطن انسان منافقی باشد یا بعدها دچار مشکل شود، انتخاب و علم امام زیر سوال نمی‌رود؛ چون ایشان طبق ظاهر و عرف انسان‌ها عمل می‌کردند. در این موارد نمی‌توان بر امام خرده گرفت که چرا چنین شخصی را به عنوان وکیل خود انتخاب کردند؟
اخراج شخص گناهکار
همچنین باید توجه کرد بعد از آنکه امام از انحراف اخلاقی آن شخص آگاه (در ظاهر) شدند، بلافاصله او را اخراج کردند. خود این شخص که راوی حدیث است در پایان می‌گوید :« فَلَمَّا أَصْبَحْنَا أَمَرَ بِبَيْعِ الْخَادِمِ وَ إِخْرَاجِي مِنَ الدَّار؛[۷] هنگامی که صبح کردیم حضرت دستور داد خادم را بفروشند و من را اخراج کرد.» شخص مغرض این قسمت از روایت را اشاره نمی‌کند. گویی امام بعد از آنکه این مسئله را فهمیدند همچنان به همکاری با آن شخص ادامه دادند! امام حتی یک لحظه حاضر نیستند انسانی که چنین گناه بزرگی انجام می‌دهد، در دستگاه ایشان حضور داشته باشد و فورا او را اخراج می‌کنند.
نتیجه
بنابر آنچه گفته شد مشخص می‌شود که اولا آن شخص قائم مقام امام نبوده است. ثانیا حضرت بر اساس ظاهر او قضاوت کرده و او را وکیل خود قرار دادند. ثالثا بلافاصله بعد از آشکار شدن انحراف اخلاقی او را از دستگاه خود اخراج کردند.
پی‌نوشت
[۱] سوره آل عمران، آیه ۵۴.
[۲] سوره توبه، آیه ۳۳.
[۳] کافی چاپ دارالحدیث، ج۲، ص ۶۳۷.
[۴] قاموس قرآن، ج7، ص 240.
[۵] برای شناخت شبکه وکلاء امام به این آدرس رجوع کنید: https://b2n.ir/j51472.
[۶] همان.
[۷] کافی چاپ دارالحدیث، ج۲، ص ۶۳۷.