در طول تاریخ کسانی منشأ تحول و اثر بخشی بودند که همواره با صلابت واستقامت و با تکیه بر خدا و پشتوانه‌ی عظیم مردمی به اهداف و آرمان‌های خود فائق آمدند.
امام بزرگوار با اینکه در علم و فقاهت و عرفان و فلسفه صاحب نظر بود، اما آنچه که از او یک شخصیت برجسته ساخته، خط و مشی اوست که برگرفته از قرآن کریم، یعنی همان زندگی مجاهدانه و انقلابی او بود؛ که از ایشان شخصیتی ممتاز به یادگار گذاشته بود: «وَالَّذينَ جاهَدوا فينا لَنَهدِيَنَّهُم سُبُلَنا[1] و آنها که در راه ما (با خلوص نیّت) جهاد کنند، قطعاً به راه‌های خود، هدایتشان خواهیم کرد» و امام خمینی(ره) این مجاهدت را تا آخر عمر شریف خود نیز ادامه دادند تا اینکه سرچشمه حرکتی نو و مدرن در تاریخ بشریت شد. سؤالی که دراین‌خصوص قابل مطرح شدن می‌باشد این است که امام خمینی(ره) برای پیشبرد اهداف خود از چه استراتژی و راهبردهایی استفاده نمودند:
1- راهبرد خدامحوری
اگر همیشه هدف جلب خواست و رضایت خدا باشد و به جای اینکه خود‌محور باشیم، خدا محور شویم و به آنچه که تکلیف و وظیفه بر دوشمان است بپردازیم این رمز تحول‌آفرینی خواهد بود: «مَن كانَ لِلّه كان اللّهُ لَه وَ مَن أصلَح أَمر دِينِه أَصلح الله أمر دنياه و مَن أصلح مَا بَينه وَ بين الله أَصلح اللّه مَا بَينه وَ بين النّاس [2]: هر كس كه از برای خدا باشد، خداوند برای اوست، و هر كس امر دینش را اصلاح نماید خداوند امر دنیایش را اصلاح می‌كند و هر كس آنچه را ميان او و خداست اصلاح نمايد، خداوند آنچه را بين او و مردم است اصلاح می‌كند.» آن وقتی که به امام خمینی(ره) می‌گفتند اگر بخواهید جلوی شاه بایستید این راه هزینه دارد و هزینه آن خون‌هایی است که به هدر خواهد رفت و جواب این خون‌ها را چه کسی خواهد داد،[3]امام انگیزه خود را قیام لِله قرار میدهد و همواره برای تحول‌خواهی و تحول‌آفرینی از مواضع انقلابی خود به صراحت دفاع می‌کند و با تکیه بر این آیه به کار خود حجیت شرعیه می‌بخشد: «قُلْ إِنَّمَا أَعِظُكُمْ بِوَاحِدَةٍ أَنْ تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنَى وَفُرَادَى[4] بگو: شما را تنها به یک چیز اندرز می‌دهم، و آن اینکه: دو نفر دو نفر یا یک نفر یک نفر برای خدا قیام کنید.»
2- راهبرد مردم‌محوری
رمز همه پیروزی‌ها در گرو حضور پرشور مردم در صحنه است. اگر مردم همراه و همدل و با وحدت و یکپارچگی تمام، در میدان باشند به جلو خواهند رفت و دشمن هیچ گزندی به این ملت نخواهد زد و یکی از رازهای موفقیت حضرت امام خمینی(ره) این بود که به مردم خود باور داشت: «یُؤمِنُ بِاللهِ وَ یُؤمِنُ لِلمُؤمِنین» [5] . وقتی یک ملتی تمام موجودی خود را به صحنه آورد آن وقت خدا هم برای دفاع از مؤمنین وارد عمل می‌شود: «إِنَّ اللَّهَ يُدَافِعُ عَنِ الَّذِينَ آمَنُوا [6]مسلماً خدا از مؤمنان دفاع می کند» ما در دنیا خیلی از مؤمنین داریم که خداوند از آنها دفاع نکرده است و زیر لگد مستکبرین قرار گرفته‌اند؛ این به خاطر این است که برای خدا حرکت جمعی صورت نگرفته است؛ ولی هر جا که مؤمنین به لوازم ایمان ملتزم شدند و راحت‌طلبی و تنبلی را کنار زدند و برای خدا تلاش و مجاهدتی صورت گرفته شد؛ نصرت الهی هم شامل حال آن ملت شده است. «وَلَيَنْصُرَنَّ اللَّهُ مَنْ يَنْصُرُهُ و خداوند کسانی را که یاری او کنند (و از آیینش دفاع نمایند) یاری می‌کند»[7] و این یکی از سنت‌های الهی است که خدا تنبیه و انتقام از مستکبرین را برعهده خود مردم قرار داده است: «قَاتِلُوهُمْ يُعَذِّبْهُمُ اللَّهُ بِأَيْدِيكُمْ وَيُخْزِهِمْ وَيَنْصُرْكُمْ عَلَيْهِمْ وَيَشْفِ صُدُورَ قَوْمٍ مُؤْمِنِينَ[8] با آنها پیکار کنید، که خداوند آنان را به دست شما مجازات می‌کند؛ و آنان را رسوا می‌سازد؛ و سینه گروهی از مؤمنان را شفا می‌بخشد (؛ و بر قلب آنها مرهم می‌نهد).»
3- راهبرد خودباوری
با پیروزی نهضت امام خمینی(ره) و تشکیل انقلاب اسلامی، مردم از شر وابستگی به بیگانگان و سلطه‌ی قدرت‌های استعمارگر راحت شدند و روحیه‌ی استقلال‌طلبی و «مامی‌توانیم» جایگزین ما نمی‌توانیم و ذلت و حقارت و تحقیر شد. امروزه یکی از شگرد‌های دشمن برای تسلط بر کشورهای محروم بویژه اسلامی، تزریق روحیه بی‌اعتمادی و احساس ناباوری به خود است. تمدن غرب با نشان دادن زرق و برق و پیشرفت‌های علمی و فناوری خود و ویترین کردن آن در جلوی چشمان کشورهای مستضعف به خصوص مسلمان، آنان را دچار یک نوع خودتحقیری و عقب‌ماندگی گرفتار و به ملت‌ها تفهیم می‌کنند که شما توانایی انجام کارهای بزرگ را ندارید، تا از این طریق بتوانند منابع و ثروت‌های آنان را به یغما ببرند. اما یکی از راهبرد حرکت عظیم امام خمینی(ره) این بود که اعتماد به نفس ملی و روحیه‌ی امید و «مامی‌توانیم» را به ملت تزریق کرد. همانگونه که رهبر معظم انقلاب امام خامنه‌ای با تزریق واکسن ایرانی کرونا به جهانیان ثابت کرد که ملت ایران به داشته‌های خود و به هوش و ذکاوت و بالندگی دانشمندان خود برای همیشه می‌بالد و هیچ وقت گرفتار خود تحقیری نخواهد شد. این «مامی‌توانیم» همان فرهنگ قرآنی است که به مؤمنین امر می‌کند که از مواضع انقلابی خود کوتاه نیایند و در مقابل دشمن احساس ضعف نشان ندهند: «وَلا تَهِنوا وَلا تَحزَنوا وَأَنتُمُ الأَعلَونَ إِن كُنتُم مُؤمِنينَ[9] و سست نشوید! و غمگین نگردید! و شما برترید اگر ایمان داشته باشید!»
4- راهبرد استقامت و درجا نزدن
یکی از اهداف بزرگ امام خمینی(ره) تحول خواهی و تحول‌آفرینی بود که برای نیل به این هدف دست به کارهای بزرگی زد، که از عهده‌ی دیگران سخت بود. از جمله کارهای بزرگ امام براندازی حکومت ستم شاهی و واگذاری آن به دست خود مردم بود. این تحول‌آفرینی در حالی رخ داد که برخی از بزرگان حوزه از امام گله می‌کردند که اگر شما این نهضت را ادامه بدهید رژیم شاه،حوزه‌ی علمیه قم را تعطیل خواهد کرد![10]اینجا همان جایی است که خیلی از مدعیان تحول پایشان خواهد لغزید و تغییر مسیر خواهند داد اما امام خمینی(ره) راه خود را عوض نکرد: «وَاَن لَوِ استَقاموا عَلَی الطَّریقَةِ لَاَسقَینهُم ماءً غَدَقًا[11] و اینکه اگر آنها [جنّ و انس] در راه (ایمان) استقامت ورزند، با آب فراوان سیرابشان می‌کنیم.» «ماء غدقا» به معنای سیراب کردن از آب فراوان و آب زلال است که کنایه از حل همه‌ی مشکلات زندگی است. یعنی اگر در این راه استقامت کنید و بر اصول خود پافشاری نمایید؛ ضعف‌ها و گره‌ها و گرفتاری‌ها و مشکلات برطرف خواهد شد و یا مورد دیگر اینکه به امام خمینی(ره) می‌گفتند اگر به راه و مسیرخود ادامه بدهید علما و مراجع وارد عمل خواهند شد و علیه شما شورش خواهند کرد یعنی منجر به ایجاد دودستگی و اختلاف در عالم اسلام خواهد شد.[12] در اینجا هم ممکن است پاها شروع به لغزیدن کند و از ادامه دادن مسیر منصرف شود اما امام بزرگوار همانگونه که خداوند متعال از یک فرد الهی انتظار دارد باصلابت و ایستادگی تمام، در راه هدف و آرمان خود، تا ایستگاه آخر به کار خود ادامه داد: «إِنَّ الَّذِينَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَيْهِمُ الْمَلَائِكَةُ أَلَّا تَخَافُوا وَلَا تَحْزَنُوا[13] به یقین کسانی که گفتند: «پروردگار ما خداوند یگانه است!» سپس استقامت کردند، فرشتگان بر آنان نازل می‌شوند که: «نترسید و غمگین نباشید.» و امام خمینی(ره) در برابر این وسوسه‌ها،لغزش‌ها و تردید‌ها پای حرف خود تا آخرین نفس ایستاد و دچار افسردگی و وادادگی و تسلیم طلبی خناسان قرار نگرفت.
پی‌نوشت
[1]. سوره عنکبوت: آیه 69.
[2]. بحار الأنوار، ج ۷۹، ص ۱۹۷.
[3]. رک: بیانات در مراسم هفتمین سالگرد رحلت امام خمینی (رحمه‌الله)؛1375/03/14.
[4]. سوره سبأ: آیه46.
[5]. سوره توبه: آیه 61.
[6]. سوره حج: آیه 38.
[7]. سوره حج: آیه 40.
[8]. سوره توبه: آیه 14.
[9]. سوره آل‌عمران: آیه 139.
[10]. رک: بیانات در مراسم هفتمین سالگرد رحلت امام خمینی (رحمه‌الله)؛1375/03/14.
[11]. سوره جن: آیه 16.
[12].رک: بیانات در مراسم هفتمین سالگرد رحلت امام خمینی (رحمه‌الله)؛1375/03/14.
[13]. سوره فصلت: آیه 30.
وقتی تاریخ انقلاب اسلامی را به خوبی مورد بررسی و مداقه قرار می‌دهیم نقش معمار کبیر انقلاب امام خمینی(ره) بیش از همه برجسته است. شخصیتی که بنیان‌گذار و منشأ حرکت و تحول عظیم در تاریخ انقلاب بود.