در برخی از روایات پاداش زیارت امام رضا علیه السلام از امام حسین و دیگر ائمه علیهم السلام برتر شمرده شده است.
برخی با توهین به روحانیت شیعه، خرافه پراکنی را از ساخته‌های این قشر فهیم جامعه می‌دانند. آنها با استناد به سخنان برخی از واعظان شیعه که روایات اهل‌بیت علیهم‌السلام را بیان می‌کنند، نتایج منفی خود را برای تشویش اذهان نسبت به جامعه شیعی پیاده می‌کنند. از یک طرف می‌گویند زیارت امام حسین علیه‌السلام بر همه زیارت‌های دیگر برتر است، از طرف دیگر بر برتری زیارت امام رضا علیه‌السلام تأکید می‌کنند! این تناقض‌گویی‌ها برای چیست؟ آیا این تناقض گوئی‌ها چیزی غیر از تشویش باورهای مردم و به سخریه گرفتن آن‌هاست؟
پاسخ:
روایات متعددی در باب زیارت قبور ائمه علیهم‌السلام وارد شده است و از شیعیان خواسته‌اند که به زیارت قبور مطهر آنها بروند. ازجمله آنها، زیارت قبر امام حسین علیه‌السلام است که روایات کم‌نظیری در باب ثواب آن بیان شده است. در کنار تواتر این روایات، روایتی نیز از امام جواد و امام هادی علیهما‌السلام وارد شده که از برتری زیارت قبر امام رضا علیه‌السلام نسبت به زیارت قبر امام حسین علیه‌السلام سخن به میان آمده است. این روایت، در دورانی از امام جواد علیه‌السلام صادر شد که دستگاه بنی العباس نسبت به امام علیه‌السلام شدیدترین سخت‌گیری‌ها را داشتند و اجازه زیارت قبر امام رضا علیه‌السلام به سختی برای شیعیان فراهم می‌شد.[1] ازاین‌رو، امام علیه‌السلام برای اینکه قبر پدر بزرگوارشان از زائر خالی نشود، مردم را به رفتن برای زیارت او تشویق نمود و ثواب آن را از زیارت قبر امام حسین علیه‌السلام برتر دانست. در ادامه به بررسی این دو دسته از روایت می‌پردازیم و بیان می‌کنیم چرا زیارت امام رضا علیه‌السلام بر امام حسین علیه‌السلام برتری دارد.
یک: تواتر روایی در برتری زیارت قبر امام حسین علیه‌السلام
از نگاه روایات، هیچ عمل مستحبی به‌اندازه زیارت قبر امام حسین علیه‌السلام پاداش ندارد. کمتر عمل دیگری را مشابه آن می‌توان یافت که این‌چنین به اقامه آن تأکید و ثواب‌های زیادی بر آن مترتب شده باشد. این‌گونه روایات در باب زیارت امام حسین علیه‌السلام در حد تواتر در منابع شیعه موجود است.[2] برای نمونه در حدیثی، فضیلت زیارت امام حسین علیه‌السلام معادل ده‌ها حج یا صد حج به همراه رسول خدا (ص) شمرده شده است.[3] در روایت دیگری از امام صادق علیه‌السلام آمده که اگر افراد فضیلت زیارت قبر امام حسین علیه‌السلام را می‌دانستند، به کلی حج را ترک می‌کردید و احدی از شما حج نمی رفت.[4]
دو: فلسفه برتری زیارت امام رضا علیه‌السلام از نگاه روایات
از نگاه روایات، زیارت قبر امام رضا علیه‌السلام همانند دیگر ائمه علیهم‌السلام از فضیلت و پاداش زیادی برخوردار بوده است.[5] در برخی از آنها ثواب‌هایی نقل‌شده است که نشان از برتری بر زیارت قبر امام حسین (ع) دارد. در روایتی از امام هادی علیه‌السلام فلسفه برتری زیارت امام رضا علیه‌السلام بر زیارت امام حسین علیه‌السلام نقل‌شده است. علی بن مهزیار می‌گوید از امام هادی علیه‌السلام درباره فلسفه این برتری پرسیدم که امام علیه‌السلام فرمودند:
«زیرا امام حسین علیه‌السلام را هر گروهی از مردم زیارت می‌کنند؛ ولی پدرم را زیارت نمی‌کند، مگر شیعیان خاص و خالص ما.»[6]
در حدیثی دیگر از امام جواد علیه‌السلام بر همین علتی که امام هادی علیه‌السلام فرمودند تصریح‌شده است.[7] روایت دیگری نیز از امام جواد علیه‌السلام واردشده که حضرت علیه‌السلام زیارت پدرشان را از زیارت‌خانه خدا افضل شمرده است. از محمد بن سلیمان نقل‌شده است:
از امام جواد علیه‌السلام در مورد مردی پرسیدم که برای انجام حج تمتع داخل مکه شد و خانه خدا را زیارت کرد. پس از آن برای زیارت قبر پیامبر (ص) به مدینه رفت و از آنجا برای زیارت شما آمد... سپس به زیارت قبر امام حسین علیه‌السلام رفت و از آنجا برای زیارت قبر امام موسی بن جعفر علیه‌السلام رهسپار بغداد شد و از آنجا به شهر خودش مراجعت نمود. سال بعد نیز توفیق زیارت خانه خدا برای او فراهم شد. حال بفرمایید کدام‌یک از این دو افضل و برتر هستند؟ آیا حج و زیارت‌هایی که انجام داده و برگشته و دوباره حج روزی او شده افضل است یا اینکه به خراسان رود و پدر بزرگوارتان علی بن موسی علیه‌السلام را زیارت کند؟ امام علیه‌السلام در پاسخ او فرمود: «افضل آن است که به خراسان رود و بر پدرم امام رضا (ع) سلام داده و آن جناب را زیارت کند. شایسته است که این زیارت را در ماه رجب انجام دهد، ولی امروزه (به‌صورت فوری) به آن مبادرت نکند؛ زیرا هم بر ما و هم بر شما از ناحیه سلطان خوف بوده و ممکن است در معرض اتهام واقع شویم.»[8]
با بررسی این روایات و شرایط زمانی و فشارهای حکومتی در آن عصر، می‌توان این‌گونه این برداشت کرد که احتمالاً به خاطر شرایط آن زمان و وجود اختناق و خفقان در زمان امام جواد علیه‌السلام، مردم کمتر نسبت به زیارت قبر مطهر امام رضا علیه‌السلام مبادرت می‌نمودند و قبر مطهر این امام بزرگوار خالی از زیارت کننده بوده است. به همین خاطر احیا این عمل عبادی، آن‌هم در آن شرایط زمانی ثواب و فضیلت مضاعفی داشته است. درنتیجه، به نظر می‌رسد که این روایات تنها ناظر به برتری زیارت امام رضا علیه‌السلام بر امام حسین علیه‌السلام در آن شرایط خاص بوده و نشانگر برتری مطلق چنین زیارتی نیستند.
پی‌نوشت
1. ابن قولویه، کامل الزیارات، ص 305.
2. ر ک: همان؛ وسائل الشیعه.
3. کامل الزیارات، باب 66، ح 1-5.3
4. همان، باب 88، ح 2.
5. مفید، کتاب المزار، ص 196، ابن مشهدی، المزار الکبیر، ص 546.
6. کلینی، الکافی، ج 4، ص 584؛ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج 2، ص 582.
7. شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج 6، ص 84.
8. کامل الزیارات، ص 305.
فرهنگ زیارت از جمله فرهنگ هایی است که در طول تاریخ اسلام در بین شیعه مرسوم بوده است. آنها به سبب جایگاهی که برای ائمه علیهم السلام قائل هستند، هر ساله قبور مطهرشان را زیارت می کنند. در این میان پاداش زیارت امام حسین علیه السلام نسبت به دیگر امامان معصوم از برتری خاصی برخوردار است. در برخی روایات نیز فضیلت زیارت امام رضا علیه السلام از زیارت امام حسین علیه السلام برتر شمرده شده است.