عادت ماهیانه بانوان در روایات

شبهه: امام پنجم شیعیان علت حیض دیدن زنان را به خاطر گناه زنان دانسته و این روایت در علل الشرایع از ابوعبیده نقل شده است.

پاسخ:
1. در ابتدا برای بررسی بیشتر، ترجمه متن روایت تقدیم می گردد: «محمّد بن موسى بن متوكَّل از على بن حسين سعدآبادى از احمد بن ابى عبد الله برقى از حسن بن محبوب، از ابى ايّوب خزّاز، از ابى عبيده حذّاء، از حضرت ابو جعفر محمّد بن على عليهما السّلام، حضرت فرمودند: حيض نجاست و پليدى است كه حقّ تعالى در زنان قرار داده، سپس فرمودند: در زمان حضرت نوح عليه السّلام زنان در هر سال يك بار حيض مى ديدند تا اين كه جماعتى از زنان كه تعدادشان هفتصد نفر بود از حجاب بيرون آمدند و رها و آزاد گشته، لباس هاى سرخ پوشيده و خود را زينت كرده و معطَّر ساختند و سپس در بلاد و شهرها پراكنده شدند، با مردان همنشين شده و در اعياد با آن ها همراه بوده و در صفوف آنها در آمده و به طور كامل با مردان آميزش پيدا نمودند در چنين وقتى حقّ تعالى آنها را مبتلا ساخت به ديدن حيض در هر ماه، خون حيض اين زنان از آن ها جارى گشت در نتیجه مجبور شدند كه از بين مردان خارج شوند، همان طورى كه ذكر شد ايشان در هر ماه يك بار حيض مى ديدند حضرت فرمودند: خداوند تبارك و تعالى ايشان را مشغول به حيض و كثرت شهوتشان فرمود و ساير زنان كه عمل ايشان را انجام نداده بودند در هر سال يك بار حيض مى شدند، سپس حضرت فرمودند: پسران آن زنان كه در هر ماه حائض مى شدند با دختران اين زنان كه سالى يك مرتبه به آن مبتلا مى گرديدند ازدواج نموده و بدين ترتيب بين طائفه امتزاج برقرار گرديد و دخترانى كه از اين وصلت و ازدواج متولَّد شدند جملگى در هر ماه يك بار حيض مى ديدند بارى فرزندان زنانى كه در هر ماه يك بار حيض مى شدند زياد گرديدند و جهتش آن بود كه حيض آن ها مستقيم و متعادل بود و در مقابل زنانى كه در هر سال يك بار حائض مى شدند چون مبتلا به فساد خون بودند فرزندانشان كم بود از اين رو نسل آن زنان زياد و نسل اينها اندك گرديد.»[1]
همانطور که در متن روایت مشخص است حضرت امام باقر علیه السلام، در صدد بیان علت اصلی عادت ماهانه زنان نبوده بلکه علت تغییر عادت از سالی یک بار به ماهی یک بار را بیان می کند. علت های پزشکی و فیزیولوژیک که پایین تر در نکته 2 ذکر می گردد علت های مادی و ظاهری را بیان می کنند و انسان ها از آن جا که در عالم مادی زندگی می کنند بیشتر با علت های مادی و دنیوی انس دارند که قابل تجربه و آزمایش اند و معمولا از سایر علت ها غفلت می ورزند اما باید دانست که علت تامه شامل علل مادی و علت های ماورای ماده نیز می شوند. این علت های فوق طبیعی از آن جا که قابل تجربه و آزمایش نیستند گاه مورد انکار فلسفه های مادی گرا و انسان های ظاهر بین قرار می گیرند ولی حقیقت آن است که وجود دارند و وجود آن ها در فلسفه و هستی شناسی اثبات شده است. برای شناخت این علت ها نیز باید از منابعی فوق عالم ماده کمک گرفت به طور مثال اخبار غیبی و وحی. خدایی که اصل عادت ماهانه و قابلیت فرزند آوری را در زنان قرار داده هیچ بعدی ندارد که در تعدادی از زنان، زمان آن را هم از سالی یکبار به ماهی یکبار تغییر دهد که براساس زاد و ولد در نسل های بعدی همه زنان طبق این قاعده عادت ببینند. در اینجا نیز هیچ عجیب نیست که امام باقر علیه السلام از حقیقتی ورای عالم ماده پرده بردارد.

2. منشأ پیدایش خون حیض، مربوط به احتقان و پر خون شدن عروق رحم، سپس پوسته پوسته شدن مخاط آن، و جریان خون‌هاى موجود است. خونى که هنگام عادت ماهیانه دفع می‌شود، خونى است که هر ماه در عروق داخلى رحم، براى تغذیه جنین احتمالى جمع می‌گردد؛ زیرا رحم زن در هر ماه تولید یک تخمک می‌کند، و مقارن آن عروق داخلى رحم به عنوان آماده باش براى تغذیه نطفه مملوّ از خون می‌شود، اگر در این موقع که تخمک وارد رحم می‌شود، اسپرم که نطفه مرد است در آنجا موجود باشد، تشکیل نطفه و جنین می‌دهد و خون‌هاى موجود در عروق رحم صرف تغذیه آن می‌شود، در غیر این صورت، بر اثر پوسته پوسته شدن مخاط رحم، و شکافتن جدار رگ‌ها، خون موجود خارج می‌شود و این همان خون حیض است، و از اینجا دلیل دیگرى براى ممنوع بودن آمیزش جنسى در این حال به دست می‌آید؛ زیرا رحم زن در موقع تخلیه این خون‌ها هیچ گونه آمادگى طبیعى براى پذیرش نطفه ندارد و در نتیجه از آن صدمه می‌بیند.[2]

3. عادت ماهیانه از نظر اسلام نیز نه موجب پستی و سرشکستگی و نه گناه و عقاب برای زنان است و در برابر این روایت روایت های دیگری نیز وجود دارد که در مورد اجر و ثوابی که به زنان در ایام حیض می‌رسد، اشاره‌ای نموده است، از جمله:
الف) «قَالَ النَّبِیُّ (ص) حَیْضُ یَوْمٍ لَکُنَّ خَیْرٌ مِنْ عِبَادَةِ سَنَةٍ صِیَامٍ نَهَارُهَا وَ قِیَامٍ لَیْلُهَا[3] پیامبر اکرم(ص) فرمودند یک روز حیض شدن بهتر از عبادت یک سال است که روز هایش روزه و شب هایش نماز خوانده باشد.
ب) «وَ قَالَ النبی(ص): مَنْ مَاتَتْ فِی حَیْضِهَا مَاتَتْ شَهِیدَةً[4] پیامبر(ص) فرمودند زنی که در حالت حیض بمیرد، اجر شهید را دارد.
ج) «وَ إِذَا اغْتَسَلَتْ مِنْ حَیْضِهَا کُفِّرَ لَهَا کُلُّ ذَنْبٍ وَ لَمْ یُکْتَبْ عَلَیْهَا خَطِیئَةٌ إِلَى الْحَیْضَةِ الْأُخْرَى،[5]و در روایت است زنی که از حیضش غسل کند تمام گناهانش آمرزیده می‌شود و بر او گناهی نوشته نمی‌شود تا زمان حیض دیگر

پی نوشت:
[1] علل الشرايع، الشيخ الصدوق ( مترجم : تهراني )، ج 1 ص 915
[2] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‏2، ص 138
[3]، [4]، [5] مستدرك الوسائل، ميرزا حسين النوري الطبرسي، ج 2 ص 41