عرفه، میعادگاه عاشق و معشوق

عرفه، روز عبادت و بندگی و خلوت با محبوب است. روزی که رحمت خدا نزدیک تر از روزهای دیگر حس می‌شود. میعادگاه عاشق و معشوق است که در این خلوت، هیچ نامحرمی راه ندارد. روزی است که خداوند در مقابل فرشتگان به بنده خود مباهات می‌کند. [1]
روزی که درخواست کننده از غیر او، سزاوار سرزنش است. همانطور که امام سجاد علیه السلام زمانی که صدای اظهار نیاز فقیری را شنید به او فرمود: وای بر تو! آیا در مثل چنین روزی از غیر خدا درخواست می‌کنى، درحالی‌که در این روز برای بچه‌هایی که در شکم مادران هستند، امید سعادت و خوشبختی می‌رود. [2] از عظمت این روز همین بس که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: خداوند در هیچ روزی به اندازه روز عرفه، بندگان خود را از آتش جهنم آزاد نمی‌کند. [3]

معنای عرفه
اين كلمه از ريشه «عَرَفَ» گرفته شده و چنان كه در كتاب «مفردات راغب» آمده اين ريشه بيانگر شناخت اشياء همراه با تفكّر و تدبّر در آثار آن است. [4] عرفه، نام روز نهم ماه ذيحجه است كه در اين روز حاجيان بايد از ظهر تا مغرب در منطقه عرفات حضور داشته باشند.

عرفات
كلمه «عرفات» در اصطلاح نام سرزمين مقدّسى در فاصله حدود 21 كيلومترى شهر مكّه است كه حاجيان از ظهر روز عرفه تا غروب آفتاب، در اين سرزمين وقوف مى‌‏كنند و به دعا و نيايش مى‌‏پردازند. در باره اينكه چرا نام اين منطقه را عرفات خوانده‏‌اند، نظريات مختلفي ارائه شده كه به سه مورد اشاره می‌کنم:
1- آدم و حوا پس از هبوط از بهشت و فرود آمدن بر زمين، در اين سرزمين به يكديگر رسیدند. از اين رو آن جا را عرفات ناميده‌‏اند. [5]
2- از آن جهت كه حاجيان در اين سرزمين با يكديگر آشنا مى‌‏شوند، اين روز را روز «عرفه» و اين سرزمين را «عرفات» نام نهاده‌‏اند. [6]
3- چون جبرئيل مناسک حج را به حضرت ابراهيم خليل آموخت و وى را نسبت به عرفه آگاه ساخت، آن گاه به او گفت: آيا شناختي؟ حضرت ابراهيم پاسخ داد: آرى، از اين رو آن جا را عرفات ناميده‌‏اند. [7]

عظمت عرفات
در عظمت عرفات و وقوف در آن روایات بسیاری وارد شده است که برای نمونه به سه روایت از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله اشاره می کنم:
1- آزادی از آتش جهنم
پیامبر اکرم فرمودند: خداوند در هیچ روزی به اندازه روز عرفه، بندگان خود را از آتش جهنم آزاد نمی‌کند و در میان گناهان، گناهانی است که جز در عرفات بخشیده نمی شود. [8]

2- مباهات خدا به بندگان
پیامبر رحمت فرمودند: هنگامی که مردم در عرفات وقوف می‌کنند و حاجت‌های خود را با گریه و زاری درخواست می‌کنند، خداوند نزد فرشتگان به این مردم افتخار می‌کند و به فرشتگان خطاب می‌کند: آیا نمی‌بینید که بندگان من از راه‌های دور و غبارآلود به‌سوی من آمده‌اند و مالشان را در راه من خرج کرده‌اند و بدن‌ها را خسته کرده‌اند؟ به عزت و جلالم سوگند! گناه‌کارانشان را به نیکوکارانشان می‌بخشم و آنها را از گناه پاک می‌کنم، مانند روزی که از مادر متولد شده‌اند. [9]

3- پاک شدن از گناهان
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند: آنگاه که در عرفات وقوف کنى، چنان‌چه گناهانت به تعداد شن‌های شنزار یا ستارگان آسمان یا قطره‌های باران باشد، خداوند آنها را خواهد بخشید. [10]

بزرگ ترین گناه در عرفات
از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله سوال کردند که چه کسی از اهل عرفات، گناهش از همه بزرگ‌تر است؟ حضرت فرمود: کسی که عرفات را درک کرده باشد و گمان کند خداوند او را نیامرزیده است. [11] 

اعمال عرفه
اهل بیت علیهم السلام برای چنین شب و روز با عظمتی، اعمالی را بیان فرموده‌اند که انجام آن ها انسان را به خدا نزدیک تر کرده و باعث رسیدن انسان به کمال می شود که به بعضی از آن ها اشاره می کنیم:

اعمال شب عرفه
1- زیارت امام حسین علیه السلام
2- دعاء اللّهُمَّ مَنْ تَعَبَّاَ وَ تَهَيَّاَ كه در روز عرفه و شب و روز جمعه نيز وارد شده، خوانده شود. 
3- تسبيحات عشر كه در اعمال روز عرفه آمده است هزار مرتبه خوانده شود.

اعمال روز عرفه
1- غسل كه مستحب است قبل از زوال انجام شود.
2- زيارت امام حسين عليه السلام.
3- روزه روز عرفه براي كسي كه ضعف پيدا نكند و مانع دعا خواندن او نشود.
4-  دعاي امام حسين عليه السلام در روز عرفه خوانده شود.
و اعمال دیگری که در کتب ادعیه موجود است و می توان به آن‌ها مراجعه کرد. [12]

عرفه زیباترین جلوه بندگی خدا است که دارای آموزه ها و پیام های بسیاری است. وجود مقدس امام حسین علیه السلام تمام آن ها را در ضمن دعایی عروج دهنده و بينش آفرين و كمال بخش روح، بیان فرموده است.

پی نوشت
[1] تنبیه الغافلین، ص 489.
[2] من لا یحضره الفقیه، ج 2، ص 137.
[3] سنن الکبری، ج 5، ص 192.
[4] مفردات ألفاظ القرآن، ص 560.
[5] حج در انديشه اسلامى، ص 225.
[6] همان، ص226.
[7] همان.
[8] مفاتیح الجنان، اعمال روز عرفه.
[9] تنبیه الغافلین، ص 489.
[10]  کافى، ج 4، ص 316.
[11] سنن الکبرى، ج 5، ص 192.
[12] مفاتیح الجنان، اعمال عرفه.