-رفتارهای مختلفی در دوران نوجوانی از فرد سر می زند، یکی از رفتارهای مربوط به نوجوانی، خشونت است. خشونت اگر کنترل نشود می تواند آسیب های جدی به زندگی و آینده شخص وارد سازد.
مقدمه:
زندگی انسان به مانند یک سال کامل است که دارای فصل‌های مختلفی است. هرچند فصول زندگی به ترتیب فصول طبیعت نیست، اما هر انسانی در طول حیات طبیعی خویش باتوجه به تغییرات شخصی و خانوادگی، اعم از مادی و معنوی که برایش پیش می‌آید این تغییر فصل را تجربه می‌کند. در این بین برخی از رفتارها در فصول خاصی از زندگی انسان بروز و نمود بیشتری دارد. خشونت، پرخاشگری و عصبانیت یک رفتار فصلی است. اینکه از خشونت به عنوان یک رفتار فصلی تعبیر می کنم به جهت انکار آن در فصول دیگر زندگی افراد نیست، قطعا اگر غضب به یک رویه تبدیل گردد درطول حیات یک فرد همراه او خواهد بود لکن رفتارهایی که رویه شده اند مدنظر نمی باشد؛ بلکه صرفا رفتارهای فصلی مراد است.
فصل خشونت
انسان به لحاظ فیزیکی مراحل مختلفی را در رشد پشت سر می گذارد؛ دوران کودکی، نوجوانی و جوانی تا میانسالی و کهولت سن. هر کدام از این دوران ها با توجه به تغییرات فیزیکی منجر به یکسری تغییرات روحی نیز می گردد. شاید یکی از مهمترین دوران ها برای شکل گیری شخصیت، دوران نوجوانی باشد. دوران نوجوانی، دوران تغییرات جدی در فیزیک و روان فرد است. در ادبیات دینی دوره نوجوانی مماس با دوره ی بلوغ فرد است. دوره ی بروز تغییرات فیزیکی و هورمونی و از طرفی سپردن مسئولیت های جدید به فردی که کودک به حساب می آمد، موجب بروز رفتارهای هیجانی می شود که یکی از آن رفتار ها خشونت است. دوره ی نوجوانی را می توان فصل خشونت دانست. این کلام بدان معنا نیست که هر نوجوانی حتما خشن است! بلکه مراد این است که یک نوجوان بستر مناسبی برای بروز رفتارهای خشونت آمیز دارد.
بررسی علل افزایش پرخاشگری در میان نوجوانان
قبل از ذکر علل بروز پرخاشگری در نوجوانان باید تذکر بدهیم که اگر خشونت در این دوره از زندگی فرد کنترل نشود می تواند منجر به بزهکاری های متعددی گردد مثل قتل، اعتیاد و تجاوز، که بعضا قابل جبران هم نیستند.
1-شروع به فعالیت هورمون های جنسی در سنین نوجوانی را می توان یکی از علل بروز خشونت در نوجوانان برشمرد. علت آن هم مشخص است چرا که نیاز جنسی برای فردی که تا دیروز کودک بوده بسیار تازگی دارد و راه کنترل آن برای او کاملا ناشناخته است.
پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و سلم برای مدیریت بحران بلوغ جنسی می فرمایند: «يَا مَعْشَرَ الشَّبَابِ عَلَيْكُمْ بِالْبَاهِ فَإِنْ لَمْ تَسْتَطِيعُوهُ فَعَلَيْكُمْ بِالصِّيَامِ فَإِنَّهُ وِجَاؤُهُ؛[1]اى گروه جوانان! ازدواج كنيد. اگر نمى توانيد، روزه بگيريد، كه روزه مهارِ شهوت است.» هرچند توجه به این نکته نیز لازم است که برای مهار شهوت و مدیریت آن نیازمند اصلاح رفتارهای متعدد از سمت خانواده و اجتماع هستیم که برای اطلاع بیشتر توصیه می کنیم حتما با یک مشاور دلسوز در این زمینه مشورت کنید.
2- توهین و آسیب های کلامی به نوجوان؛ نوجوان به دلیل غرور بالایی که در این سنین دارد در مقابل توهین سریعا عکس العمل نشان می دهد که این امر موجب تشدید تنش میان خانواده و نوجوان می گردد.
روش برخورد صحیح با نوجوان را در حکمتی از حضرت علی علیه السلام می خوانیم که فرمودند: «إذا عاتَبتَ الحَدَثَ فَاترُك لَهُ مَوضِعا مِن ذَنبِهِ لِئَلاّ يَحمِلَهُ الإِخراجُ عَلَى المُكابَرَةِ؛ [2]هرگاه جوان را توبيخ كردى ، برخى خطاهاى او را ناديده بگير، تا توبيخ تو، او را به مقابله وادار نسازد.» در این روایت شریف حضرت علی علیه السلام با اشاره به احتمال مقابله ی نوجوان، سفارش به چشم پوشی از برخی از اشتباهات دارند که دقیقا همان رفتاریست که باید با یک نوجوان داشت.
3-تحت فشار گذاشتن وی برای انجام کاری که تمایلی به آن ندارد یکی دیگر از علل پرخاشگری نوجوانان می باشد.
درک شرایط یک نوجوان از درجه ی اهمیت بالایی برخودار است. حضرت علی علیه السلام در این خصوص می فرماید: «فرزندان خويش را بر آداب و روش هاى زندگى خويش مجبور نكنيد، زيرا آن ها براى زمانى غير از زمان شما آفريده شده‌اند.»[3]
در نهایت باید بگوییم دوران نوجوانی دوران بسیار مهمی در شکل گیری شخصیت است. دورانی که تربیت صحیح می تواند موجب شوکوفایی استعدادهای درخشان فرزند ما باشد. در این فصل از زندگی فرزندان خود سعی کنیم با مشورت گرفتن از مشاورین امور تربیتی آینده ی فرزند خود را به شکل صحیح و مناسب بسازیم.
امام صادق علیه السلام فرمود: «عَلَيكَ بِالحداثِ فَإنَّهُم أَسرَعُ إلى كُلِّ خَير؛[4] نوجوانان را درياب زيرا كه آنان سريع تر به كارهاى خير روى مى آورند.» این دوران در عین حساسیت بالایی که دارد، بهترین دوران به لحاظ آمادگی یک فرد برای پذیرش امور پسندیده و نیکو به شمار می آید.به عنوان حسن ختام کلام، امیر کلام علی علیه السلام در این خصوص می فرمایند: «دل نوجوان مانند زمين آماده است كه هر بذرى در آن افشانده شود، مى پذيرد.»[5]
پی نوشت ها:
[1] الكافي، ج4، ص180.
[2] موسوعة الإمام علي بن أبي طالب ( ع ) ، جلد 10، ص236 .
[3] ابن أبي الحديد، شرح نهج البلاغة، ج 20، ص 267، حكمت 102.
[4] كافى، ج8، ص93.
[5] نهج البلاغه، ص393، نامه َ31.
دوران نوجوانی و بلوغ، دوران بسیار حساسی است که برای شناخت آن و عبور از آسیب های احتمالی که در این دوران متوجه نوجوان است، باید دانش خود را در خصوص نوجوان و دوران نوجوانی بالا ببریم.