-ملاک برتری در اسلام ایمان و تقواست و هیچ قومی بر قوم دیگر برتری ندارد.
سوال: روایتی از پیامبراسلام(ص) در کتاب علل الشرایع شیخ صدوق نقل شده است که در آن از سکونت در خوزستان و ازدواج با آن ها نهی شده است؛ چون دارای تعصب و بی وفا معرفی شده اند. آیا این نشان از نژاد پرستی در اسلام ندارد؟
پاسخ:
تعدادی روایت شبیه به همین در مورد اقوام دیگر مانند کردها یا ترک ها و... نیز وجود دارد که در آن ها برخی اقوام مورد نکوهش قرار گرفته و از معاشرت با آن ها و به خصوص ازدواج با ایشان نهی شده است. در بررسی این دسته روایات و جواب سوال به چند نکته اشاره می شود:
ضعف روایات نکوهش اقوام
برخی از اندیشمندان غالب این روایات را ضعیف دانسته اند. شیخ نجاح طائی گفته روایات دروغ بر علیه اقوام زیاد است و نظریه تکفیر اقوام و توهین به آن ها از یهود می باشد که با قرآن معارض است. همچنین ابن قيم مى گويد: احاديث نكوهش مردم حبشه و سودان و نيز احاديث نكوهش ترك ها و مملوك ها تماماً دروغ است.[1]
پیشگیری از بروز مشکلات
با فرض صحت برخی از این روایات که از ازدواج با برخی اقوام یا سکونت در بین آن ها نهی می کنند، بعضی از علماء قائل به کراهت ازدواج دیگران با این اقوام شده اند؛ چرا که برخی از اقوام به خاطر خصلت های قومی و قبیلگی یا تعصباتی که داشتند، ازدواج با آن ها باعث بروز مشکلات و در نهایت جدایی می شد.
نکوهش اقوام به خاطر تعصبات جاهلی
نهی از سکونت یا ازدواج با اهل خوزستان مربوط به زمان صدور روایت می باشد که اهل خوزستان مسلمان نبودند؛ چرا که در زمان رسول الله اهل ایران جز تعداد محدودی در آن هنوز اسلام نیاورده بودند. طبیعی بود که مسلمانان از معاشرت و ازدواج با اقوام غیر مسلمان نهی شوند. به بیان دیگر آن چه باعث نهی شده، جو آن جامعه و شرایط آن روز آن ها بوده است که در کفر و بی دینی به سر می بردند. شبیه همین تعبیر در مورد اعراب بادیه نشین هم در قرآن آمده است. قرآن کریم می فرماید: «اَلْأَعْرٰابُ أَشَدُّ كُفْراً وَ نِفٰاقاً وَ أَجْدَرُ أَلاّٰ يَعْلَمُوا حُدُودَ مٰا أَنْزَلَ اَللّٰهُ عَلىٰ رَسُولِهِ وَ اَللّٰهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ؛[2] بادیه نشینانِ [جزیرة العرب به سبب دوری از علم، دانش، فرهنگ و بینش] در کفر و نفاق [از دیگران] سخت تر و به جاهل بودن به احکام و حدود آنچه را خدا بر پیامبرش نازل کرده سزاوارترند، و خدا دانا و حکیم است.» در این آیه شریفه اعراب را مورد نکوهش قرار می دهد به خاطر اینکه در پذیرش دین و حدود الهی سخت پذیرتر هستند. اما بعد از اینکه جامعه یا قوم و قبیله ای اسلام آوردند و با مسلمانان برادر دینی شدند، نهی دیگر معنا ندارد.
ملاک برتری در اسلام تقواست نه قومیت
در اسلام برتری نژادی قومی بر قوم دیگر معنا ندارد. در کنار پیامبر خدا(ص) از سلمان ایرانی تا بلال حبشی سیاه پوست قرار داشتند و همه مورد احترام بودند. قرآن کریم ملاک برتری را چیز دیگری می داند: «يٰا أَيُّهَا اَلنّٰاسُ إِنّٰا خَلَقْنٰاكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَ أُنْثىٰ وَ جَعَلْنٰاكُمْ شُعُوباً وَ قَبٰائِلَ لِتَعٰارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اَللّٰهِ أَتْقٰاكُمْ إِنَّ اَللّٰهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ؛[3] ای مردم! ما شما را از یک مرد و زن آفریدیم و ملت ها و قبیله ها قرار دادیم تا یکدیگر را بشناسید. بی تردید گرامی ترین شما نزد خدا پرهیزکارترین شماست. یقیناً خدا دانا و آگاه است.»
جمع بندی
مبانی دینی ما که از قرآن و روایات گرفته شده و مطابق عقل می باشد اصل را بر کرامت همه انسان ها می داند و فرقی بین اقوام و رنگ های مختلف نمی گذارد. اما روایاتی که در آن ها برخی از اقوام مورد نکوهش قرار گرفته اند و یا از ازدواج با آن ها و سکونت در بین آن ها نهی شده است، در صورت صحت بعضی از این روایات، علاوه بر این که علماء آن ها را غالبا دروغ و جعلی دانسته اند، حمل بر شرایط آن روز آن قوم می شود که معاشرت مسلمانان با آن ها مشکل آفرین بوده است.
پی نوشت ها:
[1] https://maref.ir/speeches/4061
[2] توبه، 97.
[3] حجرات، 13.
مبانی دینی ما که از قرآن و روایات گرفته شده و مطابق عقل می باشد اصل را بر کرامت همه انسان ها می داند و فرقی بین اقوام و رنگ های مختلف نمی گذارد. اما روایاتی که در آن ها برخی از اقوام مورد نکوهش قرار گرفته اند و یا از ازدواج با آن ها و سکونت در بین آن ها نهی شده است، علماء آن ها را غالبا دروغ و جعلی دانسته اند؛ در صورت صحت برخی، حمل بر شرایط آن روز آن قوم می شود که معاشرت مسلمانان با آن ها مشکل آفرین بوده است.