با وسواس کودکم چه کنم؟

سوال:
پسرم خیلی وسواس دارد، دائم دست هایش را می شوید، چطور می شود کمکش کرد که این عادت را ترک کند؟

پاسخ:
وسواس دو صورت کلی دارد، یکی وسواسهای فکری و دیگری وسواسهای عملی یا رفتارهای آیینی، معمولا در بسیاری از افرادی که دچار وسواس می شوند، هر دو مورد با هم ایجاد می شود، در واقع در ابتدا افکاری آزار دهنده و تکراری توی ذهن می آید که ایجاد اضطراب می کند، فرد در مرحله اول سعی می کند این افکار را نادیده بگیرد، اما هر چه تلاش می کند، به صورت شدیدتر توی ذهن می آید و تولید اضطراب می کند، در مرحله بعد برای رفع اضطراب، رو به رفتارهای وسواسی یا اعمال آیینی می آورد، با انجام این رفتار وسواسی کمی از اضطرابش کم می شود، اما مجددا اضطراب برمی گردد، این بار برای کاستن از اضطراب، آن رفتار وسواسی را بیشتر انجام می دهد تا اینکه اگر فرد روز اول دو بار رفتار وسواسی را انجام می داد و به آرامش می رسید، بعد از یکی دو ماه باید مثلا ده بار آن رفتار وسواسی را انجام بدهد تا به آرامش برسد و در بسیاری از موارد به رفتارهای وسواسی مختلفی رو می آورد. در مورد کودک شما ممکن است این افکار در ذهن خود می آورد که دستم کثیف است، میکروب یا کرونا دارد و اگر نشویم می میرم، یا بابا و مامانم را آلوده می کنم و می میرند؛ در مرحله اول می گوید بی خیال، مگه می شود؟ و سعی می کند از این فکر ها فرار کند، اما می بیند بیشتر توی ذهنش تکرار می شود و موجب اضطراب بیشتری خواهد شد لذا در مرحله بعد می گوید بروم دستم را بشویم، یک بار می شوید دو بار می شوید آرامش پیدا می کند، اما در مراحل بعد با هر بار شستن قانع نمی شود و می گوید هنوز دستم کثیف است و ویروس دارد، در نتیجه هر دفعه بیشتر می شوید تا اضطرابش کم شود. و این یعنی رفتار وسواسی و شستن زیاد دستها.

اما چه کار باید کرد؟ برای درمان وسواس خیلی مهم است که اول بدانیم فرد در چه سنی هست. علاوه بر آن لازم است با کودک مصاحبه شود، خود مصاحبه با کودک و آشنا سازی وی با وسواس، جزیی از فرایند درمان خواهد بود.همچنین آشنا شدن با افکار وسواسی کودک و شناخت انواع رفتارهای وسواسی و شدت و فراوانی آن بسیار مهم است.

درمان وسواس به صورت کلی و در یک جمله «مواجهه و عدم پاسخ (ERP) می باشد، یعنی فرد باید با وسواس هایش مواجهه شود و در عین حال به آن وسواسها پاسخ ندهد مثلا وقتی احساس کرد دستش آلوده شده و احساس اضطراب برای شستن دست پیدا کرد به هیچ عنوان نباید با اضطرابش مقابله کند و نباید دستهایش را بشوید تا اینکه اضطراب، خودش فروکش کند؛ البته این کار نیاز به برنامه ریزی و تکنیکهای خاص خودش دارد که باید با تشکیل سلسله مراتب وسواسها، از وسواسهای ساده تر و با اضطراب پایین تر شروع کرد و در نهایت به وسواسی که بیشترین اضطراب را ایجاد می کند رسید. جالب اینجاست که وقتی با رفتارهای وسواسی کوچک مواجه شوند و به آن پاسخ ندهند به تناسب، رفتارهای وسواسی بزرگتر هم از شدتش کاسته می شود و راحت تر می توان با آن مقابله کرد.

نکته مهمی که باید خدمتتان بیان کنم این است که انجام بسیاری از رفتارهایی که اطرافیان، به اصطلاح برای کمک به فرد وسواسی انجام می دهند، خود تشدید کننده وسواس فرد می باشد، مثلا کودک شما وقتی دستش را می شوید شما به او می گویید «بسه دیگه تمیز شده» یا اگر به دستگیره در دست نمی زند و فکر می کند آلوده است شما می روید و جلوش به دستگیره دست می زنید و می گویید «ببین تمیزه! ببین من دست میزنم الان هم دستم را می کشم روی صورتم» هر کاری که موجب اطمینان دادن به فرد وسواسی نسبت به همان رفتارهای وسواسی اش باشد، کمک کردن به تشدید وسواس خواهد بود.

در نهایت با توجه به سخت بودن درمان وسواس و نیاز به یک راهنمای کار بلد، توصیه اکید ما به شما این است که برای درمان آن به مشاوره حضوری در مراکز مشاوره تخصصی مراجعه بفرمایید.

موفق باشید.