عزاداری شیعیان برای امام حسین علیه السلام بر گرفته از پیشوایان معصوم می باشد. روایات متعددی نیز در رابطه با عزاداری و ترویج آن از سوی پیشوایان معصوم صادر شده است.
گریه، اندوه و اظهار حزن از جمله ابزار همدردی است که نوع انسان بنا بر فطرت انسان‌دوستی خود از ابتدای خلقت در خود نهادینه یافته و بروز داده است. در دین مبین اسلام اندوه و عزاداری جایز شمرده شده است و حتی بزرگان دین از جمله رسول خدا در ادوار مختلف زندگی و بنا بر مصیبات وارده از جمله شهادت عموی بزگوارشان[1] سنت عزاداری را بر پا داشته‌اند.
شبهه: از جمله شبهاتی که در ایام محرم الحرام از جانب دشمنان اهل بیت مطرح می‌شود، عدم وجود فرهنگی به نام عزاداری برای اباعبدالله دربین ائمه می‌باشد، به عبارتی دیگر مخالفان مکتب اهل بیت علیهم‌السّلام می‌گویند: اگر واقعا عزاداری برای امام حسین جائز و مشروع بوده؛ پس چرا این فرهنگ در بین ائمه و اهل بیت رائج نبوده و روایت صحیح السندی در این‌باره نقل نشده؟
پاسخ: بی تردید، یکی از سنّت های مهم شیعی، عزاداری برای شهادت امام حسین علیه السلام است، در این باره روایات متعددی هم قبل وهم بعد شهادت ایشان موجود است.
روایات قبل شهادت امام حسین علیه السلام
ام فضل می‌گوید: روزی خدمت رسول خدا صلی الله علیه وآله رسیدم و حسین را در دامان آن حضرت نهادم، اندکی بعد توجهش از من منصرف شد، به ناگاه دیدم از دیدگان پیامبر صلی اللّه علیه وآله سیل‌آسا اشک می بارد. گفتم: ای نبی خد پدر و مادرم به فدایت، شما را چه می‌شود؟ فرمود: جبرئیل به دیدارم آمد و به من خبر داد که، امتم به زودی این پسرم را می‌کشند. گفتم: این را؟ فرمود: آری، او قدری از تربت سرخش را نیز برای من آورد.[2]
ابن عباس می‌گوید زمانی که امیرمؤمنان به سمت منطقه صفین حرکت می‌کردند، به همراه ایشان بودم؛ وقتی به نینوا در کنار فرات رسید با صدای بلند فریاد زد ای پسر عباس اینجا را می‌شناسی؟ عرضه داشتم خیر ای امیرالمؤمنین، فرمود اگر همانند من اینجا را می‌شناختی از آن عبور نمی‌کردی مگر اینکه مثل من می‌گریستی و آنقدر گریست که محاسن مبارکش خیس شد و اشک بر سینه‌اش روان شد و با هم گریه کردیم و می‌فرمود: وای وای مرا با آل ابو سفیان چه کار؟! با آل حرب چه کار؟! آنان حزب شیطان و اولیای کفر هستند؛ صبر کن ای اباعبداللَّه که پدرت همانند آنچه را که تو از آنها خواهی دید، از آنها دیده است.[3]
وقتی حضرت امیر با دو نفر از یاران خود از کربلا عبور کرد چشمان مبارکش پر از اشک شد و فرمود: اینجا محل پیاده شدن ایشان است. اینجا محل اثاث و خیمه‌گاه آنان می‌باشد، اینجا خونشان ریخته خواهد شد، خوشا به حال تو خاکی که خون‌های محبوب‌ها روی تو ریخته خواهد شد.[4]
روایات بعد از شهادت امام حسین علیه السلام
تاریخ عزاداری شیعه پس از عاشورا، از اولین لحظه‌های شهادت امام حسین(ع) شروع می‌شود، هنگامی که ذوالجناح با زین واژگون و یال غرقه به خون از مقتل بازگشت و آن چه از سیره اهل بیت بر می‌آید، تشکیل مجالس عزاداری و گرامی داشت عاشورا، است. به یقین شیعیان هم این امر را تا حد امکان در آن شرایط خفقان به انجام می‌رساندند و هرگاه شرایط مهیا می‌شد آشکارا به عزاداری می‌پرداختند.
زید الشحّام نقل می کند؛ روزی نزد امام صادق علیه السلام بودیم. جعفر بن عثمان وارد شد و نزدیک امام نشست. امام به او فرمود: شنیده ام که تو درباره حسین علیه السلام شعر می‌گویی. جعفر گفت: آری. با درخواست امام علیه السلام، جعفر اشعاری در رثای امام حسین علیه السلام خواند و امام و جمع حاضر گریه کردند. اشک بر چهره امام جاری گشت و فرمود: ای جعفر، فرشتگان مقرّب الهی سخن تو را شنیدند و گریه کردند، همچنان که ما گریه کردیم. سپس فرمود: «کسی که برای حسین علیه السلام شعر بگوید، خود گریه کند و دیگران را بگریاند، خدا بهشت را بر او واجب می کند و گناهانش را می آمرزد.»[5]
ریّان بن شبیب نقل می کند که روز اول محرّم بر ابی الحسن الرضا علیه السلام وارد شدم. حضرت به من فرمود: ای پسر شبیب، اگر بر حسین علیه السلام بگریی چندان که اشک بر گونه هایت جاری شود، خدای تعالی هر گناهی که کرده ای بیامرزد.[6]
اين احاديث به صورت مستفيض و بلكه متواتر از طريق اهل‌بيت عليهم السّلام روايت شده است كه جاي هيچ‌گونه ترديدي باقي نمي‌ماند. بدون ترديد ائمه اهل‌بيت عليهم السّلام در اين دستورات اهداف مهمي را در نظر داشته‌اند از اين رو همه مسلمانان و به ويژه پيروان خود را به شركت در اين مجالس ترغيب فرموده‌اند كيفيت اين مجالس نيز چيزي نيست جز مرثيه، مديحه، زيارت و گريه بر مصايب اهل بيت عليهم السّلام به جهت خنثي نمودن تلاش بني‌اميه كه سعي مي‌كردند نام امام حسين عليه السّلام را از بين ببرند و از رثا و زيارت و بيان فضايل و مناقب آن حضرت جلوگيري مي‌كردند. در اين راستا گريه و عزاداري، مرثيه و زيارت قبور آنان نه فقط از باب حسرت و تسليت است بلكه محاربه با دشمنان خدا وترویج فرهنگ عاشورا و الگو دهی برای جامعه به شمار مي‌آيد.
پی نوشت
[1] طبقات ابن سعد، ج3، ص11.
[2] مستدرک صحیحین، ج3، ص176.
[3] امالی شیخ الصدوق، ج۱، ص۶۹۴.
[4] عبدالله بن جعفر حمیری،ج۱، ص۲۶.
[5] سید شرف الدین، فلسفه شهادت و عزاداری حسین بن علی علیه السلام، ص 68.
[6] شیخ صدوق، امالی، مجلس27.
عزاداري و تشكيل مجالس عزا به ويژه براي شهدا، در روايات شيعه امري جايز بلكه پرفضيلت و مستحب مي‌باشد. خود ائمه علیهم السلام نیز چه قبل از شهادت سید الشهدا و چه بعد از آن، این سنت را بجا آورده اند.