بسم الله الرحمن الرحیم
از جمله الطاف وجودی زندگی ائمه معصومین (علیهم السلام) بعد رحمت و رأفت در زندگی آن‌هاست، که باعث هدایت‌گری افراد زیادی در طول تاریخ شده است. همچنان‌که در زیارت جامعه کبیره خطاب به آن‌ها می‌گوئیم «سلام برشما که معدن رحمت هستید». [1] معدن از ریشه عدن گرفته شده و به معنای استقرار همراه با الفت است.
اصل و ریشه رحمت در وجود آن‌ها یافت می‌شود همچنان‌که در سیره آن‌ها نمایان است مردم و اقشار مختلف جامعه از این نعمت پرفیض استفاده می‌کردند. تا آنجا که اغلب کسانی که هدایت به دین الهی می‌شدند براثر برخورداری از بعد رحمت ائمه هدی (علیهم السلام) بوده است، شاید کم باشند کسانی که با استدلال و برهان گرایش به دین پیدا کرده باشند ولی کسانی که گستره رحمت بیکران اهل‌بیت (علیهم السلام) آن‌ها را تحت تاثیر قرار داده است به مراتب بیشتر هستند.
وسعت رحمت آن‌ها گاها چنان است، که این فیض کسانی را در بر می‌گیرد که حتی خودشان تصور نمی‌کردند که مشمول این فیض شوند. مثلا در لحظه‌ای که مکه به دست مسلمانان فتح شد اضطراب و بیم سراسر وجود مشرکان را گرفته بود، آن‌ها که جسارت‌ها به پیامبر کرده بودند و خاکستر بر سر مبارکش ریخته بودند، خودشان می‌دانستند با رفتاری که نسبت به پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) داشتند جزائی سخت در انتظار آن‌هاست ولی خاتم المرسلین(صلی الله علیه وآله وسلم) همه آن‌ها را بی حساب و بدون لیاقت داشتن بخشش عفو نمود. فلذا قرآن کریم با توجه به گستره این بُعد در و جود ایشان می‌فرماید: «ما تو را نفرستادیم مگر برای رحمتی بر عالمیان» [انبیاء/107] [2] از جمله نکات قابل تامل در این آیه شریف این است که خطاب رحمت برای عالمیان به کار برده شده است.
از جمله مصادیق اتم تجلی رحمت در رفتار ائمۀ هدی (علیهم السلام) می‌توان به این روایت اشاره کرد که در اصول کافی با سند معتبر از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است که حضرت یکی از خدمت گزاران خود را برای انجام کاری فرستاد، لیکن او رفت و برنگشت. آن امام همام خودش در پی او رفت ولی بر خلاف انتظار، او را در گوشه ای خوابیده یافت. بر بالینش نشست و به باد زدن او مشغول شد تا راحت بخوابد. هنگامی که خادم بیدار شد، امام به او فرمود: نباید هم شب بخوابی هم روز. شب، از آن توست که در آن استراحت کنی اما روز تو از آن ماست؛ [3]
این سخن پسندیده و درست، بعد از خدمتی شایسته آن هم به صورت امر به معروف و نهی از منکر، خود رحمت دیگری در حق آن خدمت‌گزار بود، تا او را به وظیفۀ خود آشنا کند.
امامان معصوم (علیهم السلام ) جلوه‌های رحمت گسترده الهی‌اند؛ هم در این جهان و هم در آن جهان! ایشان نسبت به دوستان و ارادت‌مندان خود مهر می‌ورزند. از معصوم (علیه السلام) روایت شده است که اعمال شیعیان هر شب و روز جمعه بر امامان (علیهم السلام ) عرضه می‌شود . اگر در پرونده آن‌ها اعمال خوب ببنند مایه مسرت و شادی آنان خواهد شد و از خداوند توفیق بیشتر شیعیان را در انجام این اعمال درخواست می‌کنند و اگر در پرونده آن‌ها اعمال بد ببینند، ناراحت می‌شوند و برای آن‌ها استغفار می‌کنند.[4] این در دنیا، امادر قیامت هم با شفاعت خود گره گشای غم شیعیان خود هستند. امام صادق (علیه السلام ) می‌فرماید: به خدا قسم! تنها نگرانی‌ام در مورد شما برزخ است؛ اگر از آنجا عبور کرده به قیامت آمدید، اولای به شما هستیم (سرنوشت شما به دست ما رقم می خورد). [5]
پی نوشت:
[1] . مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی، زیارت جامعه کبیره
[2] . قرآن کریم، سوره انبیاء، آیه 107 «و ما ارسلناک الارحمة للعالمین»
[3] . اصول کافی، جلد 1 ، صفحه 112
[4] . الانوار الطالعة، ص 46 عن الصادق(علیه السلام)« ان اعمال الشیعة تعرض علیهم فی کل یوم جمعة وعشیتها فما کان من حسنة اسرتهم و طلبوا من الله الزیادة و ما کان من سیئة اخرنتهم و استغفرواالله عزوجل لهم»
[5] . بحارالانوار، ج 23، ص 333 «و الله ما اخاف علیکم الا البرزخ فاذا صار الامر الینا فنحن اولی بکم»