مکه زادگاه پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) و اولین خاستگاه اسلام می‌باشد. مورخان مکه را یکی از خانش های تمدن اسلام معرفی نموده اند.
برخی از مستشرقان بر این باورند که مکه زادگاه پیامبر(صلی الله علیه و آله) و خواستگاه اسلام نبوده است. آن‌ها دین اسلام و نیز وجود خارجی آن حضرت را جعلی و ساخته ذهن مسلمانان می‌دانند. علاوه بر این که تاريخ مكتوب اسلام را يك تاريخ جعلى و داستان‌پردازى غير مستند شمرده‌اند. حال سؤال این است که آيا تاريخ اسلام يك تاريخ جعلى و ساخته مورخان و خلفاى اسلامی است؟
برای پاسخ به این شبهه لازم است آن را تحت چند عنوان مورد بحث و بررسی قرار دهیم:
1. مکه اولین پایگاه اسلام
از نگاه همه مورخان اسلامی مکه اولین پایگاه اسلام و زادگاه پیامبر(صلی الله علیه و آله) بوده است. برخلاف ادعایی که شده، در کنار شواهد تاریخی و روایی فراوان، دیدگاه تعداد زیادی از مستشرقان غربی نیز وجود دارد که آغاز رسالت پیامبر(صلی الله علیه و آله) از مکه در شبه جزیره عربستان دانسته و بر نقش بی بدیل آن حضرت در تربیت جامعه عربی تصریح نموده‌اند.[1] چنان که گوستاولوبون خاور پژوه بلند پایه فرانسوی که در آثارش تعصب‌های یک جانبه و منفی نسبت به اسلام و آیین محمدی کمتر به چشم می‌خورد، می گوید: «محمد از اعقاب خاندانی شریف و برجسته بود. هرچه به چهل سالگی نزدیک می‌شد بیشتر مجذوب معنویت می‌گردید. تنها به غاری در کوه حرا می‌رفت و چندین روز و شب را با روزه، نماز و تفکر سپری می‌کرد. یکی از شب های سال 610 میلادی که در آن غار به سر می‌برد آن حادثه عظیم، که محور همه تاریخ اسلام است، برای او رخ داد. از آن پس وحی بارها تکرار شد. پیامبر در مدینه یک حکومت اسلامی تشکیل داد و بخش مهمی از وقت خود را صرف امور اخلاقی، اجتماعی و مناسبات سیاسی و امور نظامی کرد؛ زیرا کار دین و دنیا را از هم جدا نمی‌دانست.»[2]
امروزه مکه به عنوان ام القری جهان اسلام سالانه پذیرای میلیون ها زائر مسلمان و غیر مسلمان از جمله مستشرقان غربی است که برای زیارت خانه خدا رهسپار این دیار شده و اماکن مذهبی و دینی این منطقه را که از یادگاران پیامبر(صلی الله علیه و آله) به جا مانده مشاهده کرده و بر صحت آن‌ها اذعان می‌کنند.
2. وجود پیامبر؛ حقیقتی جاوید
در بخشی از سخنان مدعی آمده که دین اسلام و رهبر آن حضرت محمد(صلی الله علیه و آله) ساخته ذهن مسلمانان بوده و وجود خارجی ندارد. این ادعا از اساس باطل و دلایل بی شماری بر آن وجود دارد. وجود فیزیکی پیامبر(صلی الله علیه و آله) از متواترات همه ادیان الهی و از مسلمات تاریخی است. متاسفانه بسیاری از مستشرقان با اینکه به سرزمین وحی سفر کرده و از نزدیک با عقاید و باورهای مسلمانان و زادگاه پیامبر آشنا شدند اما به جای گزارش صادقانه، به درج نکاتی روی آوردند که از خیال پردازی و تجسم های ذهنی آنان منشأ گرفته و با واقعیت های فرهنگ و تعلیمات اسلامی انطباق ندارد، چنان که «دین گیپسون» با تکیه به برخی مستندات واهی و سست و با تکیه بر برخی گزاره های تاریخی ضعیف و برخی اسرائیلیات اساس اسلام را نفی و مکه را زادگاه پیامبر نمی داند.
این در حالی است که مسترقان بزرگی چون «ماکسیم رودنسون»، «آندرائه»، «برتولد اشپولر»، «آنه ماری شیمل» و ... کوشیدند تا نقش رسول خدا(صلی الله علیه وآله) را در پیدایش اسلام و دین‌داری مسلمانان مطابق واقعیت نشان دهند.[3] در بخشی از سخنان ماری شیمل محقق و دانشور آلمانی چنین آمده است: «خوانندگان مغرب زمین که با سنت آمیخته به نفرتی چندین قرنی نسبت به محمد(صلی الله علیه وآله) پرورش یافته‌اند، شاید انگشت تحیر گزند که مهم‌ترین خصلت پیامبراکرم(صلی الله علیه و آله)، مهربانی و تواضع اوست، تمامی مدارک و منابع معتبر از عطوفت و در عین‌حال وقار محمد(صلی الله علیه و آله) سخن گفته‌اند. جنبه‌ای دیگر از زندگی پیامبر(صلی الله علیه و آله) که امکان دارد با ذائقه غربی‌ها موافق ننماید، دین و دولت را درهم آمیختن است و این حالت، برهانی است روشن بر نقش منحصربه فرد محمد(صلی الله علیه و آله)، شاهدی بر عظمت مقامش و حقیقت رسالتش... گسترش مقاومت ناپذیر اسلام بر شبه جزیرة عربستان در دوران زندگی پیامبر(صلی الله علیه و آله) و بسط سریع و حیرت آور حکومت اسلامی در نخستین سده پس از رحلت پیامبر جای شکی باقی نگذارد که این دین ظفرمند همان آیین راستین است و آن کسی که آن را تبلیغ می‌کند، پیامبر بر حق خداوند است. چه کسی جز این انسان می‌توانست آخرین وحی جامع را ازسوی پروردگار بیاورد؟»[4]
3. تاريخ اسلام تاريخ مکتوب و متواتر
به‌طور قطع تاریخ مکتوب اسلام از مهم‌ترین تاريخ‌های مستند درباره زندگی پیامبر(صلی الله علیه و آله) و حوادث تاریخی اسلام است. شکی نیست که بی‌طرفی و صداقت در جست و جوی واقعیت در قلمرو تاریخ از اهمیت به سزایی برخوردار است، ولی گرایش‌های قومی و مذهبی، تفکر منفعت طلبانه، ملاحظه‌های سیاسی، رعایت جوّ حاکم در جامعه و امثال آن آسیب‌های جدی است که همواره به بی‌طرفی مورخ خدشه وارد می‌کند. هر چند در برخی از منابع تاریخی گاهی تعصب، اغراض و سلایق و ملاحظه‌های سیاسی در قلم مورخ دخالت داشته اما چنان نبوده که همه مورخان با این اغراض و تعصب قلم زده باشند، بلکه بیشتر راویان در جدایی از دخالت‌های سیاسی به جمع آوری گزاره‌های تاریخی پرداخته‌اند.
علاوه بر اینکه امروز کتب رجال شناسی، علم حدیث و درایه وجود دارد که به راحتی گزاره‌های تاریخی و روایی موثق و ضعیف و اسرائیلیات را تشخیص می‌دهد و یک تاریخ‌شناس خبره و تحلیل‌گر در تاریخ به راحتی می‌تواند همه مورخان را شناسایی کند. همچنین امروزه تاریخ تحلیلی با تکیه بر شواهد و قرائن قطعی یا نزدیک به قطع به راحتی گزاره‌های تاریخی را مورد تحلیل و پالایش قرار می‌دهد.
از جمع‌بندی مطالب نتیجه می‌شود مکه اولین خواستگاه اسلام و پیامبر(صلی الله علیه و آله) بوده است. منابع تاریخی اسلام به سبب تکیه بر استنادات متقن یکی از مهم‌ترین منابع مستشرقان و مسلمانان برای شناخت پیامبر و اسلام می‌باشد. وجود برخی گزارش‌های ضعیف تاریخی در این منابع به اصل منابع تاریخی ضرر نمی‌زند.
پی‌نوشت
1. مونتگمری وات، محمد پیامبر و سیاستمدار، ترجمه: اسماعیل والی زاده، ص296ـ294؛ حدیدی، اسلام از نظر ولتر، ص 99 – 103؛ نیک بین، اسلام از دیدگاه دانشمندان غرب، ص36.
2. ویل دورانت، تاریخ تمدن، بخش اول از عصر ایمان، فصل هشتم.
3. آنه ماری شیمل، محمدرسول خدا، ترجمه: حسن لاهوتی، مقدمه کتاب؛ برتولد اشپولر، جهان اسلام، ترجمه: دکتر قمرآریان، ص 41 – 42.
4. آنه ماری شیمل، محمدرسول خدا، ص 90 – 91.
اسلام از مکه طلوع، در مدینه استمرار و از آنجا به سایر جهان انتشار پیدا کرد. مکه به عنوان زادگاه پیامبر(صلی الله علیه و آله) و اولین خواستگاه اسلام امروزه از مهم‌ترین شهرهای اسلامی و به عنوان ام‌القری جهان اسلام شناخته می‌شود. برخی معتقدند منابع تاریخ اسلام با اغراض مختلفی نوشته شده و قابل استناد نیست. برخلاف ادعایی که شده، منابع تاریخ اسلام یکی از بهترین منابع برای شناخت اسلام و پیامبر(صلی الله علیه و آله) بوده و صرف برخی گزارش‌های ضعیف سبب نفی این منابع نمی‌شود. امروزه مورخان با رجوع به علم رجال، علم حدیث و درایه به‌راحتی گراش های ضعیف و اسرائیلیات تاریخی را استخراج و پالایش می‌کنند.