-تمایلات انسانی صرفا مادی نیست و حیات مادی مقدمه ای است برای رسیدن به حیات ابدی، و این حیات ابدی ساخته نمی شود مگر در این دنیای فانی که برای ساختن آن باید مراقب رهزنان راه بود.
مدتی پیش کاربری در فضای مجازی با انتشار ویدئویی، درگیری بین دو زن را نشان داد که به دلیل عدم استفاده یک نفر از ماسک، برخی از مسافران مترو با او درگیر شده بودند و نوشت: «درگیری در مترو با زنی که حاضر نیست ماسک بزنه» عکس العمل ها به این رفتار نیز جالب بود یکی دیگر از کاربران فضای مجازی در واکنش به این ویدئو نوشت: « بعد دوسال نمی دونی باید تو مترو ماسک بزنی؟ باید با حرف بهش می گفتن ماسک بزن؟ پررو بازی هم درمیاورد. باید یه جوری میزدنش که بخاطر دیده نشدن کبودی ماسک میزد. بچه‌ی کار سر چهارراه نبود که ندونه یا توان مالی نداشته باشه.» این جملات تنها یک بخش از واکنش های تند افراد به این رفتار بود.
رفتاری که از دید مخاطبین باید اصلاح گردد، چرا که در صورت عدم اصلاح و استفاده نکردن از ماسک علاوه بر به خطر افتادن سلامتی خودش موجب به خطر انداختن سلامتی دیگران نیز می شود. سوال اینجاست که منشاء رفتار مردم در قبال ماسک نزدن این شخص چیست؟ آیا افراد حق آزادی ندارند؟ آیا اشکالی دارد که شخص متخلف از زدن ماسک با توجیهاتی مثل اینکه ماسک صورتم را می سوزاند، یا ماسک نمی گذارد راحت نفس بکشم، از لزوم زدن ماسک شانه خالی کند؟
شاید جواب این سوالات و منشاء رفتار مردم در قبال ماسک نزدن این فرد یک جمله باشد؛ «سلامت جامعه در گرو رعایت همگانی است». اگر از یک کودک هم بپرسیم با صراحت جواب می دهد؛ اگر این شخص رعایت نکند سلامت من و خانواده ام در خطر می افتد و وقتی سلامت خودم و خانواده ام در خطر باشد هرگز رضایت به چنین رفتاری نمی دهم و من هم در کنار بقیه ی مردم به این رفتار معترض خواهم بود. به تعبیر دقیقتر آزادی در رفتار زمانی معنا دارد که موجب تعدی به حقوق دیگران و در خطر قرار گرفتن جان و مال آنان نشود.
یک سوال
این سوال مطرح است که آیا حقوق انسانها و در معرض خطر قرار گرفتن آنان فقط در امور مادی متصور است؟ آیا سلامت روح و روان جامعه بی اهمیت است؟ یا اگر رفتاری موجب آسیب زدن به روح افراد شود با چنین واکنش های تندی مواجه می شود؟ اصلا حق چنین واکنشی هایی به رسمیت شناخته شده است؟
مقدمه ی جواب
برای رسیدن به جواب به این سوالات لازم است به دو نکته توجه کنیم؛ اول باید بدانیم در اندیشه خداباوران روح دارای اصالت است و نکته ی دوم اینکه باید حقیقت گناه را که یک امر موثر در سلامت روح است بشناسیم.
نکته ی اول
در اندیشه خداباوران روح دارای اصالت است و ابدی می باشد بر خلاف این جسم خاکی که زوال و فنایش حتمی است. حضرت علی علیه السلام در خطبه ای از خطبه های نهج البلاغه می فرمایند:« بدن ها پس از طراوت، پژمرده و دگرگون مى شوند و استخوان ها بعد از توانايى و قدرت مى پوسند و متلاشى مى گردند. اين در حالى است که ارواح در گروى مسئوليّت سنگين اعمال خويش اند و در آن جا به اسرار نهانِ (قيامت که در اين جهان، با ديده ترديد به آن نگاه مى کردند) يقين حاصل مى کنند.»[1] در حقیقت در نگاه خداباوران انسان ابدیت در پیش دارد و این ابدیت را توشه ای که در این دنیا ساخته است همراهی می کند.
نکته ی دوم
برای روشن شدن جواب اصلی باید بدانیم حقیقت گناه و مخالفت اوامر الهی چیست؟ توجه به این نکته ضروری است که گناه بدون پیآمد نیست. به عبارت دینی عقوبت درپی گناه محتوم است(مگر با توبه که خداوند آمرزنده و مهربان است). قرآن کریم در خصوص گناهی مثل خوردن مال یتیم فرموده است:« إِنَّ الَّذِينَ يَأْكُلُونَ أَمْوَالَ الْيَتَامَى ظُلْمًا إِنَّمَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ نَارًا وَسَيَصْلَوْنَ سَعِيرًا؛[2] در حقيقت، كسانى كه اموال يتيمان را به ستم مى‌خورند، جز اين نيست كه آتشى در شكم خود فرو مى‌برند، و به زودى در آتشى فروزان درآيند.» در این آیه ی شریفه حقیقت گناهی مثل خوردن مال یتیم را، خوردن آتش مطرح می کند به این معنا که شاید در نظر ظاهر به دیده نیاید ولی در باطن امر جز خوردن آتش نیست!هرچند عواقب گناه صرفا اخروی نیست و در موارد متعددی با پیآمدهای مادی نیز همراه است. گناهان دیگر نیز از همین قبیل هستند با شدت و ضعف هایی که در مقدار عقوبتهایشان دارند. گناه سوزاننده ی توشه ی حیات ابدی انسان هاست.
جواب به سوال اول
با توجه به دو نکته ی مذکور باید در جواب بگوییم؛ همانطور که انسان ها در مقابل تهدیدات مادی عکس العمل نشان می دهند و سلامت جسمی برایش حائز اهمیت است، در مقابل سلامت روح و روان جامعه که متاثر از گناه و عدم آن می باشد نیز حق دارند واکنش نشان دهند. نه تنها حق دارند بلکه برای حفظ توشه ی ابدیت خود لازم است از شیوع ویروس گناه جلوگیری کنند.
این واکنش و جلو گیری در ادبیات دینی تعبیر به «امر به معروف و نهی از منکر» می شود. امام على عليه السلام می فرماید: «هر كه سه خصلت داشته باشد، دنيا و آخرتش سالم ماند: امر به معروف كند و خود به آن عمل كند، نهى از منكر كند و خود از آن باز ايستد و از حدود خداوند عزّ و جلّ پاسدارى كند.»[3] سلامت دنیا و آخرت در گرو حفظ سلامت جامعه و پیرامون خودمان است و این امر محقق نگردد الا با جلوگیری از افرادی که درصدد به خطر انداختن جامعه هستند.
پی نوشت ها:
[1] نهج البلاغة، خطبه ی 83.
[2] سوره نساء، آیه 10.
[3] غرر الحكم، ح9076.
شهر خوب ساختنی است نه یافتنی! این عبارت حکیمانه بیانگر اهمیت و لزوم حساسیت افراد به پیرامون خود می باشد.