امام حسین (علیه‌السلام) همانند سایر مسلمانان مقرری سالیانه‌ای از بیت‌المال دریافت می‌کردند.
یکی از شبهاتی که دشمنان اهل بیت(علیهم‌السلام) نسبت به امام حسین(علیه‌السلام) مطرح کرده‌‌اند مقرری ایشان از بیت‌المال است. امام حسین (علیه‌اسلام) سالیانه مبلغی را از بیت‌المال به عنوان مقرری دریافت می‌کردند. سوالی که اینجا به ذهن می‌رسد علت و چرایی دریافت این مقرری توسط امام حسین(علیه‌السلام) است.
پرداخت مقرری بیت المال از زمان پیامبر(صلیاللهعلیهوآله)
در صدر اسلام جزیه، انفال، خمس و زکات منابع مالی عمده بیت‌المال را تشکیل می‌دادند.[۱] به جز خمس و زکات که مصارف معینی دارند، سایر اموال بیت المال توسط حاکمان اسلامی برای انجام وظایف حکومتی و مصالحه عامه مسلمانان استفاده می‌شود.[۲] شیوه پیامبر و به تبع ایشان امیرالمومنین(علیه‌السلام) تقسیم همگانی و مساوی اموال بیت‌المال در میان مسلمین بود. امام علی(علیه‌السلام) در پاسخ به اعتراض طلحه و زبیر به کمبود دریافتی‌شان از بیت‌المال، فرمود: «آیا رسول خدا بیت المال را به تساوی میان مسلمانان تقسیم نمی‌کرد؟ این روشی نبود که به رای خود و یا با خواسته دل خود انجام داده باشم، بلکه من و شما این گونه رفتار از دستور العمل های رسول خدا آموختیم.»[۳]
انحراف در پرداخت مقرری از زمان خلیفه دوم
برخلاف سیره پیامبر خلیفه دوم شیوه جدیدی را در تقسیم اموال بیت‌المال در پیش گرفت. پس از فتح شام و ایران و مصر به دست مسلمانان، خراج و مالیات فراوانی به سمت مرکز خلافت سرازیر شد. درآمدها بسیار زیاد و سرزمین‌های مسلمانان بسیار گسترده شد. این امر باعث تاسیس دیوان در زمان حکومت خلیفه دوم شد. در این دیوان اسامی تمامی مسلمانان و میزان مقرری ایشان ثبت و ضبط می‌گشت. اما بر خلاف سیره پیامبر که بدون هیچ امتیازی بیت‌المال را به تساوی بین مسلمین پخش می‌کرد، عمر در تقسیم اموال سابقه اسلام و خویشاوندی با پیغمبر را ملاک قرار داد.[۴] بر این اساس کسانی که سابقه بیشتری در اسلام داشتند و یا از خویشاوندی نزدیک‌تری با پیامبر برخوردار بودند، سهم بیشتری از بیت‌المال دریافت می‌کردند. بر این اساس عباس عموی پیامبر سهمی بالغ بر بیست و پنج هزار یا دوازده هزار و هر یک از همسران پیامبر بالغ بر ده تا دوازده هزار درهم از بیت‌المال دریافت می‌کردند. به همین ترتیب مقدار سهم تعیین شده در دیوان کاهش پیدا می‌کرد تا به دویست درهم برای برخی مسلمانان می‌رسید.[۵]
عمیق‌تر شدن انحراف در زمان خلیفه سوم
خلیفه سوم پا را فراتر گذاشت و اموال بسیاری را در بیت‌المال برای خود و خویشاوندانش ذخیره می‌کرد. هنگام مرگ او در بیت‌المال صد و پنجاه هزار دینار و یک میلیون درهم برجای بود.[۶] عثمان مقرری خویشاوندان خود را که بیشترشان از امویان بودند افزایش داد.[۷] این انحرفات زمینه سوء استفاده بنی‌امیه و افزایش اختلاف طبقاتی میان مسلمانان شد. در این میان معاویه به بهانه‌های مختلف دریافتی بیشتری از بیت‌المال دریافت می‌کرد.[۸]
دریافتی امام حسین (علیه‌السلام)
امام حسین (علیه‌السلام) نیز از قاعده پرداخت مستمری به مسلمانان مستثنی نبود. در واقع این حق ایشان بود که مانند سایر مسلمانان از بیت‌المال مقرری دریافت کند. پرداخت مقرری به امام حسین از سوی معاویه مسئله سیاسی نبود بلکه بعد از صلح امام حسن خراج سرزمین‌های اسلامی در اختیار معاویه بود و او نیز باید طبق ضوابط آن را بین مسلمین تقسیم می‌کرد.[۹]
حیله‌های معاویه و گزارش‌های غلط
از جمله سیاست‌های مشهور معاویه تطمیع و پرداخت هدایای فراوان به سران مسلمان بود. معاویه با این شیوه افراد بسیاری را از اطراف امام علی(علیه‌السلام) پراکنده کرد و توانست اهداف خود را دنبال کند.[۱۰] عده‌ای با ارائه آمارهای غلط و شایعه سعی داشتند نشان دهند امام حسین (علیه‌السلام) به معاویه تمایل پیدا کرده است. از جمله نقل شده است امام حسن و امام حسین(علیهما السلام) سالیانه یک میلیون درهم به عنوان مقرری از معاویه دریافت می‌کرند.[۱۱] این گزارش‌ها توسط ابن سعد که گرایش‌های عثمانی دارد، نقل شده است. بنابراین بعید نیست تمایلات وی که قصد داشته صلح امام حسن را به منفعت طلبی امام نسبت دهد، در نقل این روایات موثر بوده است.[۱۲]
ائمه متولیان حقیقی بیت‌المال
بدون شک جانشیان واقعی پیامبر(صلیاللهعلیهوآله) ائمه اطهار هستند و خلافت و حکومت اسلامی حقی است که بعد از پیامبر از ایشان سلب شده است. وظیفه مدیریت و رسیدگی به اموال بیت‌المال نیز در حقیقت برعهده ائمه(علیهم‌السلام) است. بنابراین همانطور که در تاریخ آمده است ائمه در مواقع بسیاری هدایا و اموالی که از پادشاهان اموی و عباسی برای ایشان فرستاده می‌شد، دریافت کرده و آن را برای مصالح اسلام و مسلمین خرج می‌کردند. [۱۳]
درآمد و شغل امام حسین (علیه‌السلام)
خوب است در پایان به این نکته نیز اشاره کنیم که امام حسین(علیه‌السلام) همانند پدر و برادر بزرگوارشان علاوه بر مقرری که از بیت‌المال دریافت می‌کردند، از راه‌های دیگری نیز کسب درآمد داشتند. از امام علی(علیه‌السلام) باغ‌ها و چاه‌های فراوانی مانده بود که مسئولیت رسیدگی به این‌ها بر عهده امام حسین(علیه‌السلام) بود و از همین طریق ثروت قابل توجهی داشتند که تمام آن را در راه اسلام و کمک به فقراء استفاده می‌کردند.[۱۴]
نتیجه
بنابراین مشخص شد مقرری امام حسین(علیه‌السلام) از معاویه مسئله جدیدی نبوده و تمام مسلمین از آن بهره‌مند بودند. علاوه بر این که این مبالغ و سایر درآمدهایی که اهل‌بیت (علیهم‌السلام) داشتند، در راه اسلام و مصالح دین خداوند خرج می‌شده است و مصرف شخصی نداشته‌اند.
پی‌نوشت
[۱] دانشنامه امام علی(علیه‌السلام) ج۷، ص ۳۸۹ ـ ۴۱۷.
[۲] همان.
[۳] مناقب آل ابی‌طالب، ج۲، ص۱۱۱. نهج‌البلاغه، ترجمه دشتی، ص ۳۰۵.
[۴] تاریخ تمدن اسلامی، جرجی زیدان، ج۲ ص۲۲۰.
[۵] تاریخ الامم والملوک، ج۳، ص ۶۱۴.
[۶] مروج الذهب، ج۲، ص ۳۴۱.
[۷] انساب‌الاشرف، ج۶ ص۱۳۳.
[۸] تاریخ تمدن اسلامی، جرجی زیدان، ج۲ ص ۲۲۶.
[۹] تاریخ تمدن، جرجی‌زیدان، ج۴، ص ۷۱۱.
[۱۰] دولت امویان، محمدسهیل طقوش، ص۱۸.
[۱۱] طبقات کبری، ج۵، ص۳۳.
[۱۲] مجله تاریخ در آینه پژوهش، سال نهم، شماره اول، بهار و تابستان ۱۳۹۱ ص ۴۹ ـ ۶۴.
[۱۳] مرآة العقول، ج۱۲، ص۴۰۴.
[۱۴] زندگانی حضرت مجتبی، ص ۳۳۸.
امام حسین(علیه‌السلام) همانند سایر مسلمانان از بیت‌المال مقرری سالیانه دریافت می‌کردند. بعد از صلح امام حسن(علیه‌السلام) خراج‌های مسلمین در دست معاویه قرار گرفته بود. بنابراین مقرری سالیانه تمام مسلمین از طریق حکومت معاویه تقسیم می‌شد. این را نباید یک مسئله سیاسی و به عنوان باج معاویه به حضرت تلقی کرد.