بسم الله الرحمن الرحیم
یکی از شهرهای مهم اسلامی؛ «مکّه» محل قرارگرفتن کعبه؛ قبله‌گاه مسلمانان و جایگاه نشانه‌های یکتا‌پرستی؛ علاوه بر کعبه است مانند: کوه صفا و مروه، مقام ابراهیم، غار حراء [1]، چشمه‌ی زمزم [2] و...
در قرآن کریم، نامهای مختلفی برای این شهر آمده مانند: أُُمَّ الْقُرى [انعام/92 - شوری/7]، الْبَلَدِ الْأَمین [تین/3]، بکّه (بنابر بعضی از تفاسیر برای اینکه مردم در آنجا ازدحام می‌کنند[3])
دعای حضرت ابراهیم (علیه‌السلام) در مورد مکّه
حضرت ابراهیم (علیه‌السلام) برای ساکنان این شهر، دعا می‌کند که: «رَبِّ اجْعَلْ هذا بَلَداً آمِناً وَ ارْزُقْ أَهْلَهُ مِنَ الثَّمَراتِ مَنْ آمَنَ مِنْهُمْ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ [بقرة/126] پروردگارا! این سرزمین را شهر امنى قرار ده! و اهل آن را- آنها كه به خدا و روز بازپسین، ایمان آوردهاند- از ثمرات (گوناگون)، روزى ده!» و خداوند در ادامه‌ی آیه می‌فرماید: «[دعایت را درباره مؤمنان اجابت كردم، ولى] هر كه كفر ورزد [نیز] بهره اندكى به او خواهم داد، سپس او را به عذاب آتش مىكشانم و آن بد بازگشت‌گاهى است».
در تأیید مطلب فوق، خداوند، در آیه‌ای دیگر می‌فرماید: «وَ مَنْ دَخَلَهُ كانَ آمِناً [آل‌عمران/97] هرکه داخل آن (حرم [4]) شود ایمن است»، این مکان را مرکزی امن قرار داد که هم مایه‌ی آرامش روح و امنیت اجتماعی است و هم هر‌گونه جنگ و مبارزه در آن ممنوع است و حتی حیوانات هم در این سرزمین باید در امنیت باشند، افراد قاتل و جانی هم اگر به آنجا پناه ببرند نمی‌توان متعرض آنها شد اما برای اینکه از احترام خاص کعبه سوء استفاده نشود و حق مظلومان ضایع نشود، دستور داده شده که افراد جنایتکار و مجرمی که به آن مکان پناهنده شده‌اند را از نظر آب و غذا مورد مضیقه قرار دهند تا مجبور شوند آنجا را ترک کنند و به کیفر خود برسند[5]
شهر مدینه و خصوصیات آن
شهر دیگری که در کنار مکّه مورد توجه مسلمانان قرار می‌گیرد؛ شهر «مدینه» است که چهار مورد در قرآن کریم با نام «المدینة» [توبه/101 و 120 - احزاب/60 - منافقون/8]، و یک مورد با نام «یثرب» [احزاب/13]، آمده است و این شهر محل زیارت پیامبر اسلام صلی‌الله علیه و آله و چهار امام شیعیان و قبرستان بقیع است، و سه مسجد معروف مسلمانان از زمان پیامبر صلی‌الله علیه و آله با نامهای: مسجد قبا (اولین مسجد جهان اسلام)،مسجد‌النبی(مسجدی که بعد از مسجد قبا توسط پیامبر صلی الله علیه و آله و مسلمانان ساخته شد)[6]، و مسجد ذوقبلتین (مسجدی که دو قبله پیدا کرد و در سوره‌ی بقره/ 144 به این موضوع، اشاره شده و در تفسیر آمده [7] که پیامبر (صلیاللهعلیهوآله) و مسلمانان در موقع نماز ظهر، دو رکعت اول نماز ظهر را به سمت بیت‌المقدس و دو رکعت دوم به سمت کعبه خواندند) در این شهر است [8].
اهمیت مکّه و مدینه در روایات:
امام باقر علیه السلام فرمود: «وَ لَمَّا دَخَلَ رَسُولُ اللَّهِ (صلي‌الله‌عليه‌و‌آله) الْمَدِینَةَ قَالَ اللَّهُمَّ حَبِّبْ إِلَیْنَا الْمَدِینَةَ كَمَا حَبَّبْتَ إِلَیْنَا مَكَّةَ أَوْ أَشَدَّ وَ بَارِكْ فِی صَاعِهَا وَ مُدِّهَا وَ انْقُلْ حُمَّاهَا وَ وَبَاهَا إِلَى الْجُحْفَةِ [9] وقتی رسول خدا (صلّى‌اللَّه‌علیه‌و‌آله) داخل مدینه شد، فرمود: خدایا مدینه را براى ما محبوب ساز همان‌گونه كه مكّه را براى ما محبوب ساختی، بلكه بیشتر، و در صاع آن و مُدّ آن بركت قرار ده، و تب و وباى آن را بسوى جحفه منتقل ساز».
دجّال و مکه و مدینه
و روایت از امام صادق (علیه‌السلام) است که ایشان؛ سخن از دجّال [10] به میان آورد پس فرمود: «لَا یَبْقَى مِنْهَا سَهْلٌ إِلَّا وَطِئَهُ إِلَّا مَكَّةَ وَ الْمَدِینَةَ فَإِنَّ عَلَى كُلِّ نَقْبٍ مِنْ أَنْقَابِهِمَا مَلَكاً یَحْفَظُهُمَا مِنَ الطَّاعُونِ وَ الدَّجَّالِ [11] هیچ دشتى از آن (زمین) باقى نمی‌ماند مگر اینكه (دجّال) آن را زیرپا می‌گذارد، مگر مكّه و مدینه، زیرا بر سر هر یك از راه‌هاى این دو شهر فرشتهاى گماشته است كه آنها را از دستبرد طاعون و دجّال حفظ می‌كند».
لزوم زیارت پیامبر (صلیاللهعلیهوآله) و پاداشی مخصوص
امام صادق (علیه‌السلام) فرمود: «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی‌الله علیه و آله مَنْ أَتَى مَكَّةَ حَاجّاً وَ لَمْ یَزُرْنِی إِلَى الْمَدِینَةِ جَفَوْتُهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ مَنْ أَتَانِی زَائِراً وَجَبَتْ لَهُ شَفَاعَتِی وَ مَنْ وَجَبَتْ لَهُ شَفَاعَتِی وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ وَ مَنْ مَاتَ فِی أَحَدِ الْحَرَمَیْنِ مَكَّةَ وَ الْمَدِینَةِ لَمْ یُعْرَضْ وَ لَمْ یُحَاسَبْ وَ مَاتَ مُهَاجِراً إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ حُشِرَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ مَعَ أَصْحَابِ بَدْرٍ [12] رسول خدا (صلّى‌اللَّه‌علیه‌و‌آله)
كسى كه براى حج به مكّه بیاید، و مرا در مدینه زیارت نكند، در روز قیامت روى از او برمی‌تابم، و كسى كه بقصد زیارت من بیاید شفاعت من براى او واجب مىشود، و كسى كه شفاعت من براى او واجب شود، بهشت براى او واجب می‌گردد، و كسى كه در یكى از حرمین: مكّه و مدینه بمیرد او را به معرض سؤال و جواب نمىآورند، و مورد حساب قرار نمی‌دهند، و او در زمره مهاجرین بسوى خداى عزّ‌و‌جلّ می‌میرد، و در روز قیامت با اصحاب بدر محشور مىشود».
پی‌نوشتها:
[1]. محل بعثت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله
[2]. پیامبر (صلیاللهعلیهوآله) فرمودند: «خَيْرُ مَاءٍ عَلَى وَجْهِ الْأَرْضِ مَاءُ زَمْزَم «اصول کافی، ج3، ص246» بهترین آب روی زمین آب زمزم است
[3]. ترجمه المیزان، ج3، ص542
[4]. بنابر روایاتی که می‌فرمایند منظور، در این آیه خانه‌ی کعبه نیست بلکه حرم است (روایات، در اصول‌کافی، ج4، ص226 و 227)
[5]. با استفاده از تفسیر نمونه، ج3 ص15 و 16 و تفسیر نور، ج2، ص117 و 118
[6]. rasekhoon.net/article/show-24639.aspx
[7]. تفسیر نمونه، ج1، ص491
[8]. این مساجد، در این زمان، توسعه و تغییر یافته‌اند
[9]. وسائل‌الشیعه، ج14، ص348
[10]. یکی از نشانه ها و علایم ظهور حضرت مهدی (عجل‌الله‌‌تعالی‌فرجه) islamquest.net/fa/archive/question/fa1416
[11]. من لا یحضره الفقیه، ج2،ص: 564
[12]. همان، ص: 565