تند روی ممنوع!

07:38 - 1400/06/07

-رفتارهای برخی از افراد در مناسک دینی نمی تواند بیانگر حقیقت دین باشد. بسیار هستند افرادی که شرایط اجرای مناسک دینی را به خوبی نمی دانند و همین عدم شناخت ایشان موجب بروز دلخوری های برخی افراد از دین و حقیقت آن شده است.

افراط

جامعه ی هدفمند نیازمند تعامل بالای افراد با یکدیگر است. تعاملی که سازنده و موجب رشد افراد گردد. بخشی از بار مسئولیت این تعامل سازنده به دوش فرهنگِ امر به معروف و نهی از منکر است. امر به معروف و نهی از منکر یک وظیفه ی دینی است که مهمترین فائده ی آن اصلاح جامعه است. به عنوان نمونه حضرت سید الشهدا علیه السلام در محرم سال 61 هجری با هدف طلب اصلاح در امت پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم قیام کردند که خود حضرت  هدفشان را چنین شرح می دهند: « إِنَّما خَرجْتُ لِطَلَبِ إلاصلاحِ فی أُمَّةِ جَدّی، أُریدُ أنْ آَمُرَ بالمَعروفِ و أنهی عَنِ المنکَرِ وَ اَسیرُ بِسیرَةِ جَدّی و أبی؛[1] من برای اصلاح در کار امت جدم قیام کردم، می خواهم امر به معروف و نهی از منکر کنم و به شیوه جد و پدرم حرکت کنم». نتیجه ی این قیام که با هدف امر به معروف و نهی از منکر صورت گرفت بعد از هزار و چهارصد سال هنوز مشهود است.

اما هر مساله ای که درست فهم نشود به جای سازندگی موجب تخریب می گردد. امر به معروف و نهی از منکر نیز از این قاعده مستثنی نیست! عده ای در طول تاریخ همیشه با کج فهمی از مسائل دینی باعث بروز خسارتهای جبران ناپذیری شده اند، امر به معروف نیز به عنوان یک مساله ی مهم دینی در تیر رَس این کج فهمی و بد سلیقگی ها بوده است. شهید مطهری در مجموعه بیانات خود داستانی در خصوص کج فهمی نسبت به امر به معروف و نهی از منکر ذکر می کند که بیانش خالی از لطف نیست.

داستان شهید مطهری در خصوص روش نادرست نهی از منکر
«مى‌گويند در زمان رياست مرحوم آقا نجفى اصفهانى يك روز عده‌اى كه نام طلبه روى خود گذاشته بودند ولى طلبه واقعى نبودند (طلاب واقعى هميشه از اين گونه اعمال و ماجراها خود را دور نگه مى‌داشتند) در حالى كه نفس نفس مى‌زدند و يك دايره شكسته و يك دمبك شكسته در دست داشتند آمدند به منزل مرحوم آقا نجفى. ايشان پرسيدند چه خبر است؟ از كجا مى‌آييد؟ اينها چيست در دست شما؟ گفتند در مدرسه بوديم كه به ما اطلاع دادند در چندين خانه آن طرف مدرسه مجلس‌‌عروسى است و در آنجا دايره و دمبك مى‌زنند.

از پشت بام مدرسه از روى بامهاى خانه‌ها از اين پشت بام به آن پشت بام رفتيم تا به آن خانه رسيديم. داخل آن خانه شديم و مردم را زديم و دايره و دمبك آنها را شكستيم. يكى از آنها جلو آمد و گفت: من خودم رفتم جلو سيلى محكمى به گوش عروس زدم. مرحوم آقا نجفى گفت: حقيقتاً نهى از منكر هم همين است كه شما كرديد. چندين منكر به نام نهى از منكر مرتكب شديد:

اولًا مجلس عروسى بوده. ثانياً شما حق تجسس نداشته‌ايد. ثالثاً شما چه حق داشته‌ايد از پشت بامهاى مردم برويد. رابعاً كى به شما اجازه داده كه برويد و زدوخورد كنيد؟» بعد شهید مطهری در ادامه اضافه می کند: « ولى حالا هم بايد بدانيم بسيارى از نهى از منكرها روى قانون امر به معروف و نهى از منكر نيست، بلكه خود آنها منكراتى است كه بايد جلوى آنها گرفته شود.»[2] آری همانگونه که این شهید بزرگوار اشاره کرده اند، بعضی از موارد امر به معروف و نهی از منکر خود منکراتی عظیم است. به نظر می رسد دلیل به وجود آمدن چنین بد سلیقگی هایی در امر به معروف و نهی از منکر ناشی از عدم شناخت شرایط امر به معروف و نهی از منکر است.

شرطِ اول قدم آنست که خالص باشی
نکته ای که یک آمر به معروف نباید از آن غافل باشد داشتنِ هدف و نیت خالصانه برای کسب رضایت الهی در امر به معروف و نهی از منکرش است. وقتی نیت خالصانه باشد به دنبال اصلاح هستیم نه اینکه بخواهیم عقده گشایی کنیم. قرآن کریم در کنار دستور به امر به معروف و نهی از منکر در آیه ی دیگر می فرماید: «ادْعُ إِلى سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ؛[3] [مردم را] با حکمت و اندرز نیکو به راه پروردگارت دعوت کن، و با آنان به نیکوترین شیوه به بحث [و مجادله] بپرداز.» و چه شیوه ای نیکوتر و اثر گذارتر از اعمال خود انسان است؟ لذا در بیانات اهلبیت علیهم السلام آمده است که فرمودند: «مردم را به دين حق و صلاح دعوت كنيد اما با ابزارى غير از ابزار زبان.»[4] یعنی با ابزار عمل خود آنان را به دین حق دعوت کنید.

احتمال اثر گذاری بدهد
فقها یکی از شرایط امر به معروف را احتمال اثر گذاری و اثر پذیری ذکر کرده اند. در کتاب جامع عباسی که نوشته ی شیخ بهایی به دستور شاه عباس است و برخی آن را اولین رساله ی فارسی می دانند، پنج شرط برای امر به معروف و نهی از منکر ذکر می کند که در شرط سوم می گوید: «سوم آنكه: بداند كه اگر امر كند يا نهى نمايد در آن شخص اثر مى‌كند، پس اگر اثر نمى‌كند واجب نيست.» یکی دیگر از فقهای شیعه در خصوص این شرط می فرماید: «تكليف امر به معروف و نهى از منكر متوجّه افرادى مى‌گردد كه تأثيرى در حال آنان داشته باشد يا به اين علّت كه نمى‌داند مرتكب آن عمل مى‌شود، يا به صورت اضطرار و بدون تعهّد در منكر قرار گرفته است يا شبهه‌اى بر او عارض شده است، امّا كسى كه از روى عمد و قصد وارد منكرى شده است، امر و نهى او واجب نيست.»[5] در حقیقت این عبارات بیانگر همان مثل معروف است که گفته اند؛ شخص خواب را می توان بیدار کرد اما کسی که خودش را به خواب زده است هرگز!.

پی نوشت ها:
[1] بحارالانوار، ج44، ص329.
[2] فقه و حقوق (مجموعه آثار)، ج‌20، ص:200.
[3] سوره نحل، آیه 125.
[4] اصول كافى، ج 2، ص 78.
[5] كنز العرفان في فقه القرآن - ترجمه، ج‌1، ص475

امر به معروف و نهی از منکر برای رشد و تعالی یک اجتماع امری لازم و ضروری است. اما توجه به شرایط و مقدم کردن امور اهم بر مهم نیز لازم و درخور توجه است. هدف از امر به معروف و نهی از منکر دستگیری است نه مچ گیری!

Plain text

  • تگ‌های HTML مجاز:
  • آدرس صفحات وب و آدرس‌های پست الکترونیکی بصورت خودکار به پیوند تبدیل می‌شوند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
6 + 4 =
*****