هدفمند بودن افعال الهی

سوال: آیا خداوند متعال برای افعال خود و به خصوص خلقت موجودات هدف دارد یا خیر؟

بسیاری از علمای اشاعره معتقد‌ند خداوند متعال در افعال خود هدفی را دنبال نمی‌کند و کار‌های او بدون هدف است. اما عدلیه که عبارتند از امامیه و معتزله معتقدند: اگر خداوند حکیم، از افعال خود هدف نداشته باشد، لازم می‌آید خداوند حکیم، کاری عبث و بیهوده انجام دهد؛ چرا که هر عملی که هدفی را به دنبال نداشته باشد، عبث و بیهوده خواهد بود، و شخص حکیم هرگز کار لغو و بیهوده انجام نمی‌دهد.

علمای شیعه می‌گویند: غرض از فعل دو گونه است؛ گاهی هدف به فاعل و ذات او بر می‌گردد و گاهی هم هدف اصلا به فاعل بر نمی‌گردد، بلکه فاعل هیچ نیازی به فعل ندارد و خود او کامل است، اما هدفش به خود فعل و خلق بر می‌گردد، به طور مثال می‌توان معلمی را فرض کرد که از تعلیم دانش‌آموزان هیچ هدفی را دنبال نمی‌کند، جز رشد و تعالی خود آن‌ها؛ چرا که خود او با این تدریس هیچ سودی نمی‌برد و هرگز بر علم او نیز افزوده نمی‌شود.

هدف خداوند متعال از خلقت نیز از همین نوع است، یعنی خود او کامل بوده و بی‌نیاز مطلق است و جامع جمیع کمالات، لذا «حکیم» هم هست، پس هرگز کار لغو و بیهوده انجام نمی‌دهد. اما هدف او از خلقت به فعلش بر می‌گردد نه به خود او؛ یعنی او می‌خواهد انسان که اشرف مخلوقات است رشد کرده و خود، مسیر سعادت را بپیماید و تعالی وجودی پیدا کند.

_______________________________________
لینک مطلب:  https://btid.org/fa/news/15303