امام سجاد علیه‌السلام با هیچ انسانی به دلیل نژادش دشمنی نکردند.
اشاره
آفرینش انسان، هدایت او در مسیر صحیح و بهشتی شدنش، مورد تاکید خداوند تبارک و تعالی قرار گرفته است. اما هدایت انسان گاهی به صورت تکوینی صورت می‌پذیرد و خداوند با نهادینه کردن قدرت عقل و تفکر، زمینه هدایت شدگی انسان را فراهم می‌کند. هدایت گاهی نیز به گونه هدايت تشريعى خواهد بود. هدايت تشريعى بر پايۀ اختيار استوار است. خداوند می‌فرماید:«إِنّٰا هَدَيْنٰاهُ السَّبِيلَ إِمّٰا شٰاكِراً وَ إِمّٰا كَفُوراً؛[1] به درستى كه انسان را به راه راست هدایت نموده‌ايم يا شاكر خواهد بود يا كفران خواهد ورزید.» پس انسان حق انتخاب مسیر سرنوشت خویش را دارد. اما کسانی که مسیر باطل را انتخاب می‌کنند، مورد خشم و غضب خدا و دوستان خدا خواهد بود.
اشکال
دشمنی با نژادهای گوناگون یکی از دستاوردهای دین اسلام محسوب می‌شود که در سخنان رهبران آن نمود و جلوه پیدا کرده است. امام سجاد علیه‌السلام ضمن دعا برای حمایت از مرزداران مملکت اسلامی، ایرانیان و سایر نژادهای دیگر را مورد نفرین قرار داده و نابودی آنها را از خداوند طلب کرده است.[2] به طور طبیعی چنین وضعیتی سبب تنفر اقوام غیر عرب از اسلام و پذیرش آن خواهد شد.
پاسخ
تساوی حقوق بشر اسلامی
اسلام تمام افراد بشر را از یک پدر و مادر می‌داند و هیچ امتیازی برای رنگ، ثروت، مقام، قبیله، نژاد و ... قائل نمی‌شود. اسلام تنها امتیاز را تقوا می‌شمرد و گرامی‌ترین مردمان را، پرهیزگارترین آنان می‌داند.[3] اسلام، مردم را مانند دانه‌های شانه با هم برابر می‌داند، چنانکه پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمودند: «النَّاسُ سَوَاءٌ كَأَسْنَانِ الْمُشْطِ؛[4] مردم مانند دانه‌های شانه برابرند.» همچنین امیرالمومنین علی بن ابی طالب علیهماالسلام فرمودند: «فَإِنَّهُمْ صِنْفَانِ إِمَّا أَخٌ لَكَ فِي الدِّينِ وَ إِمَّا نَظِيرٌ لَكَ فِي الْخَلْقِ؛[5] مردم از دو صنف و دو دسته بيرون نيستند، يا برادر دينى تو هستند و يا نظير تو، انسان مي‌باشند.»
نابرابری شرک و توحید
با این حال در نگاه اسلام، عقیده به توحید جزء فطرت انسان بوده و پیشرفت‌های مادی و معنوی در گرو آن خواهد بود و در مقابل شرک و کفر در میان جوامع سبب نابودی ملت‌ها و مانعی اساسی در جهت رسیدن انسان به کمال نهایی خویش می‌باشد.[6] گزاره‌های تاریخی بهترین شاهد بر این مدعا می‌باشند. همواره در طول تاریخ، اگر مشرکان و کافران بر اریکه قدرت تکیه زدند، دستاوردی جز ایجاد فاصله طبقاتی و ناعدالتی نداشتند و در نهایت با اعتراض‌های گسترده مردمی به زیر کشیده شدند؛ زیرا در هر زمان كه هدف هر جامعه و هر امتى بهره‌مندى از زندگى مادى باشد و فكر و ذكرش محدود در چهار ديوارى زندگى دنيا گردد، چنين امتى نمی‌تواند به فکر اجرای عدالت و حرکت به سوی کمال حقیقی باشد.[7] قرآن نیز از این واقعیت خبر داده و فرموده افراد کور باطن به دنبال نابودی محصولات و نسل انسانی هستند.[8]
نابودی شرک بدون خشونت
بر همین اساس، دعا برای نابودی شرک و کفر در فرمایش رهبران واقعی اسلام یعنی پیامبر خاتم و اهل بیت علیهم‌السلام توضیح داده می‌شود. دستور قرآن[9] و سیره معصومان همواره بر دعوت انسان‌ها به توحید و پرهیز از هر گونه جنگ و خشونت بوده است.[10] اما گاهی دشمن به نقطه‌ای از فرومایگی می‌رسد که برای متوقف کردن او چاره‌ای جز شمشیر کشیدن و نفرین او وجود ندارد. امام سجاد علیه‌السلام نیز نخست در دعاهای خویش برای حمایت از مرزداران، هدایت شدن مشرکان و کافران را طلب می‌کنند و در صورت عدم پذیرش دین حق، نابودی آنها را از خداوند خواستار می‌شود و در این میان تفاوتی میان نژادهای گوناگون نیست. هر کسی که با لجاجت و عناد در برابر پذیرش حق ایستادگی کند، مورد مذمت و نکوهش قرار خواهد گرفت.
ریشه امام سجاد در ایران
اما کسانی که برای گسستن رشته پیوند میان امام سجاد علیه‌السلام و ایرانیان تلاش می‌کنند، باید بدانند که این ارتباط ریشه‌ای، عمیق و جاودان است؛ زیرا امام علیه‌السلام فرزند شاهزاده خانمى ايرانى از دودمان ساسانيان به نام شهربانو بود[11] و اگر طبق اشکال مطرح شده، امام سجاد تمام ایرانیان را نفرین کرده باشد، قطعا شامل مادر خودشان نیز خواهد شد. حال آنکه قطعا صحیح نیست؛ زیرا از یک سو، دستور صریح قرآن به انسان‌ها، احترام به والدین است هر چند مشرک باشند[12] و از سوی دیگر، بر اساس ادله قطعی عقلی، امامان معصوم از والدین غیر مسلمان زاده نمی‌شوند[13] و این خود نشان از مقام و جایگاه مادر امام زین العابدین علیه‌السلام دارد.
نتیجه
در جهان بینی اسلامی، کسانی که مسیر باطل را انتخاب می‌کنند، فارغ از نژادی که دارند، مورد خشم و غضب خدا و دوستان خدا خواهد بود و بر همین اساس، امام سجاد علیه‌السلام در وهله نخست برای هدایت تمام مشرکان و پذیرش دین حق دعا کردند و سپس در فرض عدم قبول اسلام، نابودی آنها را از خداوند طلبیدند.
پی نوشت
[1]. انسان/3.
[2]. الصحيفة السجادية، ص: 128، دعای 27.
[3]. حجرات/13.
[4]. من لا يحضره الفقيه، ج4، ص379.
[5]. نهج البلاغة، نامه 53.
[6]. مجموعه آثار استاد شهيد مطهرى، ج16، ص: 184.
[7]. الميزان في تفسير القرآن، ج9، ص: 119.
[8]. بقره/205.
[9]. نحل/125.
[10]. رفتار شناسى امام على در آيينه تاريخ، ص:114.
[11]. إعلام الورى بأعلام الهدى ص: 256.
[12]. اسراء/24.
[13]. إعتقادات الإمامية، ص: 110.
در جهان بینی اسلامی، کسانی که مسیر باطل را انتخاب می‌کنند، فارغ از نژادی که دارند، مورد خشم و غضب خدا و دوستان خدا خواهد بود و بر همین اساس، امام سجاد علیه‌السلام در وهله نخست برای هدایت تمام مشرکان و پذیرش دین حق دعا کردند و سپس در فرض عدم قبول اسلام، نابودی آنها را از خداوند طلبیدند.