تنها عیدی که در روایات از آن به «عِيدُ اللَّهِ الْأَكْبَرُ»(1) تعبیر شده است عید غدیر می‌باشد، اهمیت این روز به امر مهمی است که خداوند پیامبر خاتمش را برای ابلاغ آن، امر فرمود: «يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لَايَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ»(2) «اى پيامبر! آنچه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده است، كاملًا(به مردم) برسان! و اگر نكنى، رسالت او را انجام نداده اى! خداوند تو را از(خطرات احتمالى) مردم، نگاه مىدارد و خداوند، جمعيّت كافران (لجوج) را هدايت نمىكند».
جناب جلال الدین سیوطی در تفسیر آیه شریفه می‌نویسد: وقتی«يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ » نازل شد پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلم) عرض کرد: خدایا من به تنهایی چگونه مردم را بر این امر جمع کنم؟ پس از جانب خدا نازل شد که «وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ». در ادامه می‌نویسد این آیه شریفه در روز غدیر خم درباره‌ی علی بن ابی طالب (علیه السلام) نازل شده است.
سیوطی در ذیل آیه شریفه از ابن مسعود روایتی را نقل می‌کند كه قابل تامل است: و أخرج ابن مردويه عن ابن مسعود قال: كنا نقرأ على عهد رسول الله (يَا أيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أنْزِلَ إلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ) أن علياً مولى المؤمنين (وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَ اللهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ). ابن مسعود می‌گوید: ما در زمان حیات پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلم) این آیه را پیوسته چنین می‌خواندیم (يا أيها الرسول بلغ ما أنزل إليك من ربك) همانا علی مولا و سرپرست مومنین است (وَ إِنْ لَمْ تَفْعَل فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَ اللهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ)(3). از این سخن ابن مسعود که جزو کاتبان کلام الهی می‌باشد، فهمیده میشود که آنچه را که حضرت رسول در روز غدیر خم مامور به ابلاغ آن شدند، امری بوده بس مهم و خطیر، که هدف غایی و نهایی رسالت رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) ابلاغ این امر بوده است و این چیزی نبوده جز ولایت و جانشینی امیرالمومنین علی (علیه السلام).
از این دست آیات و روایات که بگذریم برای ولایت و جانشینی امیرالمومنین علی (علیه السلام) می توان به حکم عقل تمسک جست و دلیل‌های عقلی برآن اقامه کرد، یکی از این ادله، دلیل از راه عصمت می‌باشد، این دلیل دارای دو پایه و اساس است:
1- امام و جانشین پیامبر اکرم باید دارای ویژگی عصمت باشد.
2- امیرالمومنین (علیه السلام) دارای ویژگی عصمت بودند در حالتی که صحابه پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلم) به ویژه کسانی که نامزد خلافت و جانشینی بودند هیچکدام معصوم نبودند.
اما اینکه چرا امام و رهبر بعد از رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) باید دارای ویژگی عصمت باشد؟
این شرط هم به وسیله عقل و هم به وسیله نقل (آیات و روایات) قابل اثبات می‌باشد، عقل می‌گوید: امت اسلامی نیاز به امام و رهبری معصوم دارد تا راه را از بیراهه برایشان آشکار کرده و در منازعات و اختلافها داور و قاضی در بین ایشان باشد، چرا که همه مکلف‌ها معصوم نبوده و مصون از خطا و اشتباه نمی‌باشند، واگر تمام امت معصوم بودند، تکالیف دینی خود را به خوبی می‌دانستند، و به درستی بدانها عمل کرده و هیچ اختلافی در بین خود نداشتند،وبه کسی ستمی را روا نمی‌داشتند و نیازی به رهبر و پیشوا نداشتند.
حال که امت مصون از خطا و اشتباه نیستند، پس بر خدا لازم است که برای ایشان امام معصومی را تعیین کند، تا دستورات دینی را به اجرا در بیاورد و به داوری در منازعات پرداخته و عدالت را در میان مردم برپادارد.واگر این امام معصوم نباشد اهداف نصب امام محقق نمی شود، و دیگر اینکه چون ملاک نیازمندی به امام در امام وجود دارد، به امام دیگری نیاز خواهد بود که به تسلسل محال منجر میشود.
خداوند متعال وقتی حضرت ابراهیم (علیه السلام) را با سختی های فراوان امتحان کرد، در سن پیری به وی مقام امامت را اعطا کردکه از این مساله در آیه 124 سوره بقره چنین یاد می کند: «وَ إِذِ ابْتَلىَ إِبْرَاهِمَ رَبُّهُ بِكلمَاتِ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنىِّ جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَ مِن ذُرِّيَّتىِ قَالَ لَا يَنَالُ عَهْدِى الظَّالِمِين» «(به خاطر آوريد) هنگامى كه خداوند، ابراهيم را با وسايل گوناگونى آزمود. و او به خوبى از عهده اين آزمايشها برآمد، خداوند به او فرمود:«من تو را امام و پيشواى مردم قرار دادم!» ابراهيم عرض كرد: «از دودمان من (نيز امامانى قرار بده!)» خداوند فرمود: «پيمان من، به ستمكاران نمىرسد! (و تنها آن دسته از فرزندان تو كه پاك و معصوم باشند، شايسته اين مقامند)».
مراد ازكلمه(ظالمين) درآيه مورد بحث (كه ابراهيم درخواست كرد امامت را به ذريه من نيز بده و خداى تعالى در پاسخش فرمود: اين عهد من بظالمين نمىرسد) مطلق هر كسى است كه ظلمى از او صادر شود، هر چند آن كسى كه يك ظلم و آنهم ظلمى بسيار كوچك مرتكب شده باشد، حال چه اينكه آن ظلم شرك باشد(4) و چه معصيت، چه اينكه در همه عمرش باشد، و چه اينكه در ابتداء باشد، و بعداً توبه كرده و صالح شده باشد، هيچيك از اين افراد نمىتوانند امام باشند، پس امام تنها آن كسى است كه در تمامى عمرش حتى كوچكترين ظلمى را مرتكب نشده باشد.(5)
بعد از رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) در میان صحابه به جز علی بن ابی طالب (علیه السلام) کسی با این خصوصیات پیدا نمی شد که در تمامى عمرش حتى كوچكترين ظلمى را مرتكب نشده باشد.
پس به حکم عقل علی (علیه السلام) تنها امیر است.
منابع:
1- تهذيب الأحكام ج3، ص: 143
2- سوره مائده آیه 67
3- تفسیر الدر المنثور ج3، ص: 418(ذیل آیه شریفه 67 سوره مائده)
4- سوره لقمان آیه 13«وَ إِذْ قالَ لُقْمانُ لاِبْنِهِ وَ هُوَ يَعِظُهُ يا بُنَيَّ لا تُشْرِكْ بِاللَّهِ إِنَّ الشِّرْكَ لَظُلْمٌ عَظيمٌ»«(به خاطر بياور) هنگامى را كه لقمان به فرزندش- در حالى كه او را موعظه مىكرد- گفت: «پسرم! چيزى را همتاى خدا قرار مده كه شرك، ظلم بزرگى است.»
5- ترجمه تفسیر المیزان ج1،ص: 415(ذیل آیه شریفه124سوره بقره)