نقش میراث انبیا و اولیا این است که از یک‌سو حقانیت و اولویت حضرت مهدی (عج) را اثبات کند و از دیگر سو، عامل تفوق و پیروزی و غلبه بر تمامی قدرت های زمانش می‌باشد.
در مورد برخی احادیث که بیان می کنند میراث انبیا و اوصیا در دسترس حضرت حجت (عج) هستند؛ مانند: عصای حضرت موسی، انگشتر حضرت سلیمان، مصحف فاطمه سلام الله علیها، کتاب امام علی علیه السلام و...اشکال شده است. چندین قرن است که امام خیالی شیعیان غائب است و شیعیان به چه گناهی در طول این قرن ها از این میراث محروم مانده اند و الان که شیعیان دچار مشکلات هستند به این میراث نیاز دارند.
در پاسخ به این سوال باید اول اصل وجود امام حجت را اثبات کرد وبعد علت غیبت و این که آیا شیعه بدون این میراث ناقص است یا نه؟ و این که غیبت امام زمان (عج) یعنی غیب شدن و فایده نرساندن؟
تاریخ تولد امام زمان در کتب اهل سنت
با کمی دقت درکتب اهل سنت متوجه می شویم که روایاتی در کتب اهل سنت وجود دارد که اشاره بر میلاد آن حضرت می نماید.
1. شمس الدين ذهبي، يکي از بزرگان تاريخ اهل سنت تصريح کرده است که امام عسکري عليه السلام فرزندي به نام (م ح م د) داشته که در سال 256 هجري به دنيا آمده است. «وفيها [سنة 256 ه] محمد بن الحسن العسكري بن علي الهادي محمد الجواد بن علي الرضا بن موسى الكاظم بن جعفر الصادق العلوي الحسيني أبو القاسم الذي تلقبه الرافضة الخلف الحجة و تلقبه بالمهدي وبالمنتظر وتلقبه بصاحب الزمان وهو خاتمة الاثنى عشر...؛[1] در سال 256 محمد بن الحسن العسکري که رافضي‌ها او را با القابي همچون: خلف الحجه، مهدي، منتظر و صاحب الزمان ياد مي‌کنند، به دنيا آمد. او آخرين امام از ائمه دوازده‌گانه است.»
2. ابن حجر عسقلاني، در شرح حال جعفر بن علي برادر امام عسکري عليه السلام مي‌نويسد: جعفر بن علي بن محمد ... برادر حسن است که به او عسگري گفته مي‌شود. حسن عسگري (عليه السلام) امام يازدهم از ائمه دوازده گانه مذهب اماميه است که پدر محمد صاحب سرداب بوده است.[2]
در نتیجه قائل شدن به وجود امام زمان عجل الله فرجه، یک امر موهوم نیست بلکه کاملا امر ثابت شده ای است.
دلایل غیبت
امر غیبت امام زمان ادله ای دارد که در این باب علامه مجلسی در بحارالانوار روایات مختلفی آورده است:
1. ترور
در «کمال الدین» از «زراره» روایت کرده که حضرت امام صادق (علیه السّلام) فرمودند: آن جوان را قبل از قیامش غیبتى خواهد بود. عرض کردم: براى چه؟ فرمود: مى ترسد کشته شود.[3]
2. غربال شدن شیعیان
یکی دیگر از دلایل غیبت امام عصر(عج)، قرار گرفتن مردم در معرض ابتلا و آزمایش الهی است تا غربال شوند و همچون طلای ناب شیعیان واقعی باقی بمانند.
از جابر جعفی روایت می کند که گفت: به حضرت امام محمد باقر (ع) عرض کردم: فرج شما کى خواهد بود؟ فرمود: هیهات، هیهات، فرج ما تحقق نمی پذیرد مگر این که شما آزمایش شوید، باز هم آزمایش شوید، باز هم آزمایش شوید. این را سه بار فرمود تا آنجا که آلودگی برطرف شود و پاکی بماند.[4]
معنای غیبت و چگونگی انتفاع از آن حضرت
غیبت به معنای عدم حضور و نظارت نیست بلکه امام زمان(عج) خود در توقیع شریفی که در جواب اسحاق بن یعقوب نوشته‌اند و از طریق نایب خاص خود ابوجعفر محمد بن عثمان بن سعید عمری به وی رسید، پاسخ این پرسش را داده‌اند: «وَ أَمَّا وَجْهُ الِانْتِفَاعِ بِی فِی غَیْبَتِی فَکَالِاِنْتِفَاعِ بِالشَّمْسِ إِذَا غَیَّبَهَا عَنِ الْأَبْصَارِ السَّحَابُ وَ إِنِّی لَأَمَانٌ لِأَهْلِ الْأَرْضِ کَمَا أَنَّ النُّجُومَ أَمَانٌ لِأَهْلِ السَّمَاءِ؛[5] اما وجه و صورت نفع و سود مردم از من در غیبتم پس مثل نفع بردن از خورشید است زمانی که ابرها آن را از چشمان مردم پنهان داشته است و من برای اهل زمین امان هستم همانطور که ستارگان برای اهل آسمان مایه امان‌اند.» در نتیجه ما از وجود حضرت بهره مند می شویم هر چند که حضرت را نمی بینیم یا متوجه نیستیم بلکه فقط از نظر ها غایب است.
منابع شیعه
در احادیث پیامبر به این مطلب اشاره شده است که بعد از ایشان به «ثقلین» باید رجوع کنیم که قرآن و حدیث می باشد[6] و شیعه از این دو جهت غنی است و می تواند با توجه این منابع به مشکلات و مسائل خود برسد. زندگی خود را سامان بخشد و درست است که برخی از آثار و فواید وجودی حجت خدا؛ مانند ولایت سیاسی و اداره امور جامعه؛ ولایت تشریع و تبیین حکم الله واقعی؛ بیان معنای دقیق آیات کتاب خدا و تفسیر و تأویل آنها و… به حضور عینی و ملموس او در جامعه بستگی دارد، ولی باید توجه داشت که سبب محرومیت جوامع انسانی از آثار و فواید یادشده، خود مردم بوده اند و اگر آنها در پی بهره مند شدن از این آثار و فواید هستند، باید تلاش کنند که موانع غیبت برطرف و در ظهور آخرین حجت خدا تعجیل شود. حضرت به طرق مختلف بشر را در دوران غیبت راهنمایی می کنند مانند نواب اربعه و فقها به عنوان نائب عام ایشان.
می‌دانیم که مقصود از این میراث، مال و ثروت و ماترک انبیاء نیست، بلکه نوعی از مواریث است که بسیار ارزنده‌تر از این ها است و آن خصوصیاتی است که هر پیامبری به خاطر مقام ویژه‌اش در پیشگاه خداوند آن را دریافت کرده است و گوئی مدال افتخار هر نبی و رسول و ویژگی خاصی است که آن نبی را از پیامبران دیگر و مردم عصرش ممتاز و مشخص می‌ساخت.
نقش این میراث آن است که از یک سو حقانیت و اولویت حضرت مهدی را اثبات کند و از دیگر سو، عامل تفوق و پیروزی و غلبه بر تمامی قدرت های زمانش می‌باشد. نبود آن ها هم خدشه ای وارد نمی سازد.
در نتیجه اعتقاد به وجود امام زمان مثل اعتقاد به یک امر موهومی نیست و ما نیز از ایشان بهره مند می شویم و ریشه مشکلاتی هم که دچار و مبتلا می شویم به خود ما باز می گردد به این صورت که اولا علت غائب شدن امام، خود بشر هستند؛ چون خداوند بعد از اینکه اولیایش یکی پس از دیگری شهید شدند آخرین حجت خود را از نظرها غائب کرد تا زمانی که خود جامعه ظرفیت قبول آن را داشته باشند و این که دیده می شود شیعیان در زندگی دچار مشکلاتی هستند عللی دارد که به ناقص بودن دین بر نمی گردد؛ زیرا
1. ما در مشکلات غالبا به سراغ دین نمی رویم.
2. لازمه دنیا وجود برخی مشکلات هست.
3. همه مشکلات بد و ناگوار نیستند و برخی از آن ها برای رشد و تعالی ما انسان‌ها می باشد.
پی نوشت
[1] العبر في خبر من غبر ، ج1 ، ص381.
[2] لسان الميزان ج 2 ص 460.
[3] بحارالانوار، ج51، ص665.
[4] الإیقاظ من الهجعه بالبرهان على الرجعه، ص 10.
[5] بحارالانوار، ج 78، ص 380.
[6] صحیح مسلم حدیث6378.
غیبت به معنای عدم حضور و نظارت نیست بلکه حضرت در جامعه حضور دارد و ما از وجود نورانی ایشان بهره مند می شویم.