چشم فتنه خوارج

یکی از سوالاتی که ذهن برخی را به خود مشغول کرده، این است که چرا باید خون خوارجی که شهادت به یگانگی خدا می‌­دادند ریخته شود؛ ولی با نگاهی گذرا به آن معلوم می‌شود که خوارج، فتنه‌گرانی خطرناک بودند که کسی غیر از امیرالمومنین (علیه السلام) نمی‌توانست چشم آن را درآورد.

چگونگی به وجود آمدن خوارج  
در جنگ صفین، معاویه برای نجات از شکست، با سوء استفاده از جهل برخی از سپاهیان امام امیرالمومنین (علیه‌السلام) قرآن‌ها را بر سر نیزه کرد و پیشنهاد رجوع به حکم قرآن داد. علی‌رغم مخالفت شدید امام، گروهی سطحی‌نگر از سپاهیان خواستار حکمیت شدند و حتی امام را تهدید به قتل کردند.[1] بعد از توقف جنگ و شکست در جریان حکمیت، قائل به کفر امیرالمومنین (علیه‌السلام) شدند و نیز هر کسی که قائل به کفر امیرالمومنین نبود را کافر می‌دانستند.[2] این گروه از راه اطاعت آن حضرت بيرون رفته و به «خارجي» معروف شدند كه به آنان «مارقين» نيز گفته مي‌شود.[3] آنها، علیه امام خود قیام کردند.

جنایات خوارج 
خوارج جنایات بسیاری انجام دادند و افراد بی‌گناه زیادی را به قتل رساندند، از جمله آن‌ها عبدالله بن خباب بن ارت، که پدرش از اصحاب پیامبر(صلی‌الله‌علیه وآله) بود را به همراه همسر و جنینی که باردار بود به روشی بی‌رحمانه کشتند. اخبار این جنایات به امام رسید.[4]
امام پس از دعوت آن‌ها به حق و اتمام حجت، ناگزیر به جنگ با آن‌ها شد[5] البته به خاطر رفتار مسالمت‌آمیز امام و امان‌دادن به آن‌ها تعداد پانصد نفر از آن‌ها توبه کرده و بازگشتند[6] ولی بقیه به جز ده نفر که فرار کردند، به قتل رسیدند.
با این‌حال امیرالمومنین (علیه السلام) تا زمانی که آن‌ها به جنگ و خون‌ریزی روی نیاورده بودند، با آنان نبرد نکرد.[7]

خبر دادن پیامبر در مورد خوارج و خطر آن‌ها
با توجه به اين كه گروه خوارج در ظاهر مسلمان و اهل نماز، روزه، تهجد و... بودند و براي بسياري از مسلمانان شناخت اين گروه و جنگيدن با آنان بسيار سخت و دشوار بود از اين رو پيامبر (صلی‌الله‌علیه وآله) پيشاپيش نسبت به خطر اين گروه هشدار داده بود. در مورد این گروه فرمود: «به زودي در امت من گروهي خوش‏‌گفتار و بدكردار پيدا خواهند شد، به كتاب خداوند دعوت مي‌كنند در حالي كه خودشان هيچ خبري از آن ندارند، از خواندن قرآن سودي نخواهند برد، از دين بيرون مي‌روند... اين‌ها بدترين مخلوقات هستند، خوشا به حال آن كس كه به دست اين طائفه به شهادت رسد و يا با آنان جنگ كند و آن‌ها را بكشد؛ و كسي كه اين مردم را بكشد در نزد خداوند مقامش از آن‌ها شايسته‌‏تر است، در ادامه فرمود: نشانه اين جماعت سر تراشيدن است.[8]

خصوصیات خوارج
خوارج افرادی بودند با عبادت زیاد؛ ولی ایمان و باور نسبت به آ‌ن‌چه که انجام می‌دهند نداشتند. از طرفی گرایش شدید به زهد و تظاهر به آن، سرلوحه کار آن‌ها قرار گرفته بود.[9] خوارج با غرور و خودبینی، سایر مسلمانان را کافر می شمردند. همچنین به علت ناآشنایی با قرآن کریم و عدم آگاهی با احکام دین،[10] از قرآن کریم فهم درستی نداشته و قرآن را با سادگی و سطحی نگری تمام بر مقاصد خویش تطبیق می‌دادند.[11] به همین خاطر در رای خود تعصب شدید داشته و با تندروی همراه با خشونت رفتار می‌کردند. آنان به نشان بندگی و آمادگی برای مرگ و جانبازی، موی سر خود را می‌تراشیدند؛ از این رو، دیگر مسلمانان در مخالفت با آنان موی خود را کوتاه نمی‌کردند.[12]

حکم خوارج 
خوارج به لحاظ شورش علیه امام ‌(علیه‌السلام) و نقض بیعت با او، محکوم به احکام بغی‌اند و به لحاظ کافر دانستن امیرالمومنین (علیه السلام) و مباح دانستن قتل او، کافرند و به لحاظ کینه و دشمنی با آن حضرت، ناصبی محسوب می‌ شوند؛ بنابراین همه احکام کفر بر آن‌ها جاری است، که از آن جمله، جهاد با آن‌هاست.[13]
این گروه به ظاهر مسلمان، در واقع کافرانی خون‌ریز، بی‌رحم و لجوج بودند که امیرالمومنین (علیه السلام) بعد از اتمام حجت، با آن‌ها وارد جنگ شد.

پی نوشت
[1]. وقعة الصفین، منقری، ص482.
[2]. تاریخ طبری، ج5، ص66.
[3]. احتجاج، طبرسي، ج1، ص ۲۲۹.
[4]. تاریخ طبری، ج5، ص80.
[5]. تاریخ بغداد، ج1، ص528.
[6]. اخبار الطوال، دینوری، ص210.
[7]. جمل من انساب الاشراف، بلاذری، ج3، ص126.
[8]. طبرسي، اعلام الوري بأعلام الهدي، ص ۳۳.
[9]. وقعة الصفین، ص491.
[10]. مجموع الفتاوی، ابن تیمیه، ج۱۱، ص۳۹.
[11]. صحیح بخاری، ج8، ص51.
[12]. مسند احمد بن حنبل، ج۳، ص۲۲۴ و ج۵، ص۳۶؛ و ج۳، ص۶۴ و ۱۹۷.
[13]. سوره حجرات، آیه۹؛ الفقه علی المذاهب الاربعه، ج‌۵‌، ص‌۴۲۱؛ وسيلة النجاة، ص۷۳۵؛ مستند الشیعة، ج۱، ص۲۰۴؛ مستند الشیعة، ج۱، ص۲۰۴.