اعتماد به نفس یا همان خود باوری و یا به تعبیر دیگر داشتن عزت نفس برای بقاء و سلامت روانی انسان امری حیاتی است و بدون آن دچار مشکلات بی شماری خواهیم شد،اما برای آسیب شناسی این موضوع به عواملی که باعث ضعف این قدرت درونی خصوصا در دوران کودکی می شود،نکاتی را در اینجا مطرح می کنیم:
1.کوتاهی در محبت به کودک
فرزندان تشنه محبت هستند و باید والدین برای این موضوع حساس بوده و کوتاهی نکنند، چرا که این مساله می تواند تاثیر منفی بر اعتماد به نفس او داشته باشد، و چون سطح شناختشان هنوز کامل نشده ،لذا خیال می کنند که پدر و مادر او را همواره دوست ندارند،و وجودشان ارزشمند نیست،و کودکی که خود را ارزشمند نمی داند،هیچ گاه اعتماد به نفس پیدا نخواهد کرد.
2.تحقیر کودک
تحقیر کودک ( مثل :نامیدن کودک با القاب تحقیر آمیز، مسخره کردن و کتک زدن او) اصلا شایسته نیست ، چرا که همین برخورد زمینه ساز حس بی ارزشی و در نهایت به ضعف اعتماد به نفس آنها منتهی می شود.روایت جالبی در این باب از امام هادی(ع) مطرح شده که می فرمایند:«از آسیب کسی که برای خود ارزشی قاىٔل نیست در امان مباش.»[1]
3.مقایسه کودکان با دیگران
در مباحث روان شناسی شخصیت مطرح شده که هر انسانی منحصر به فرد بوده و شخصیت او متمایز با دیگران هست، از این رو شایسته نیست که فرزند خود را با دیگران مقایسه کنیم ، این کار نه تنها مشکل را حل نمی کند بلکه عوراض مهمی رابه دنبال دارد که یکی از آنها شکل گیری ضعف اعتماد به نفس در کودکان هست.
4.انتظار بیش از حد از کودک
انتظاراز کودک باید متناسب با توانایی هایش باشد و از تحمیل خواسته ها، نظرات و فشار بیش از حد برای انجام کارهایی که مورد علاقه و یا در توانش نیست،باید خود داری کرد.توقع های بیجا از کودک سبب می شود که در خود احساس ناتوانی و نا امیدی کرده و در انجام کارها دچار ترس و اضطراب شود و اعتماد به نفس خود را از دست دهد. امام صادق(ع)از رسول خدا(ص)نقل می فرمایند:[2] «خدا رحمت کند کسی که فرزندش را به نیکی یاری کند».راوی می گوید:«از حضرت پرسیدم:چگونه او را بر نیکی یاری کند؟»حضرت فرمودند:« آنچه در توان کودک است، از او بپذیرد و آنچه انجامش برای کودک سخت است، از او نخواهد و...»
5.زیر سؤال بردن شخصیت کودک
هرگز نباید به کودک گفته شود که «بد» است. هیچ کودکی بد نیست ،بلکه معولا به خاطر اشتباه ویا عدم درک رفتار خوب و بد مرتکب کاری می شوند که والدین احساس ناراحتی می کنند، به هر حال همین رفتار و تصور منفی داشتن از کودک ، بتدریج در او حس بی ثمر بودن وضعف اعتماد به نفس را به دنبال خواهد داشت .پس بهتر است بجای انتقاد از کل شخصیت کودک با لحنی ملایم به طور مشخص، رفتارهای مورد انتظار خود را برای او باز گو کرد و رفتارهای نا مطلوب او را توضیح داد.
6.زیاده روی در مراقبت از کودک
مراقبت بیش از اندازه کودک باعث تضعیف اعتماد به نفس او می شود.
پی نوشت:
[1].بحار الانوار،ج75،ص300
[2].کافی،ج6،ص50
منبع:
1.رشد و افزایش عزت نفس،ماتیو مک کی و پاتریک فنینگ،مترجم:دکتر مهر ناز شهر آری،نشرآسیم
2.اعتماد به نفس کودک من،مجبد همتی،ص31-36، انتشارات موسسه امام خمینی(ره)
نظرات
عالی بود...ممنون..
ببخشید حدیثی که از امام هادی(علیه السّلام) گفتید میشه در موردش توضیح بدین...
با سلام و خسته نباشید خدمت سرور عزیز و تشکر از سؤال خوبتان
برای توضیح مطلبی که فرمودید می توان اینجوری بیان کرد:
طیف انسانها را در یک دسته بندی به سه حالت می توان تصور کرد،یک دسته انسانها، کسانی هستند که نسبت به حقوق خود حساس اند و سعی می کنند به مسایل ارزشی و اخلاقی بها دهند، خود را شناخته اند و یک ساختار شخصیتی سالمی را داراهستند،وقتی فردی چنین هست که به خود ارزش و احترام قاىٔل شود در نتیجه در رفتار بیرونی هم سعی می کند دیگران را ملاحضه کند،چون این ارزش دادن به دیگران را همان ارزش به خود می داند،فلذا چنین برخورد و رفتار از انسانهای کامل سر می زند، وروابط با این طیف مفید و بدون تنش زاست، منتها دسته دوم برعکس اند،یعنی کسی که ساختار شخصیتی نا سالمی دارند ،اینها به مسایل ارزشی بها نمی دهند حتی به نفس خودشان که برای شان باید مهم باشد جایگاهی قاىٔل نیستند،فلذا این افراد وقتی نسبت به نفس خود این قدر بی تفاوت باشند مسلما برای دیگران هم ارزش و احترامی قاىٔل نخواهند شد، در این صورت هر آسیب و یا کار خطا از این افراد قابل انتطار است.در دسته سوم انسانهایی هستند که بینابینی هستند گاهی خطا می کنند و گاهی جبران ،ارتباط با این افراد هم خیلی دقت و مواظبت می خواهد.
سلام
شایسته است نقش مومن تربیت کردن کودک و پذهیز از بردن به مجالس گناه و همچنین سایر نکات سلامت تربیت از منظر دین را نیز مورد توجه قرار دهیم.
اعتماد به نفس و عزت نفس اگر الگویش امام حسین است، باید دقت کرد ایشان چگونه زیستن و خانواده داری را تصویر کرده اند. وگرنه هرچه دیگران از لاییک و یهود و نصاری می کنند نیز ما پیرو باشیم.
اصول دین را یقین یافتن و به فروع دین پرداختن و حقوق همسر و فرزند و والدین و دیگر مردم را مراعات کردن و اخلاق آموختن راهی برای ماست، که دیگران اصلا منبعی ندارند، آنچه هم که برای آموختن دارند از اسلام برداشته اند.
یا علی