-خدا انسان ها را در آن چه مجبور بوده اند مؤاخذه نمی کند، اما وقتی خدا به انسان اختیار داده و راه درست و خطا را به او نشان داد، باید پاسخ گوی عمل خود باشد.
سوال: گناه ما چه بوده که در خانواده ای کافر به دنیا آمده ایم و باید جهنم برویم و شما چون در خانواده مسلمان به دنیا آمده ای می روی بهشت؟
در پاسخ به چند نکته اشاره می شود:
جبر و اختیار در کنار هم
انسان ها نه در محل تولد و نه در زمان و محل مرگ و در بسیاری امور دیگر اختیار ندارند؛ طبیعی است که فرد وقتی متولد می شود ممکن است در یک خانواده مسلمان باشد یا خانواده کافر. با این حال چه کسی گفته به صرف تولد در شهر مسلمانان بهشتی هستیم و اگر پدر و مادرمان کافر باشند جهنمی؛ ما در انتخاب راه خود آزاد هستیم و می توانیم انتخاب کنیم راه درست را برویم یا راه غلط. به دنیا آمدن در خانه ای کافر گناه نیست و مورد مواخذه قرار نمی گیرد، و تولد در خانه مسلمان امتیازی است که مسئولیت فرد را بیشتر می کند و در هدر دادن آن باز خواست می شود.
تکلیف به اندازه مسئولیت
تکلیفی که یک بچه مسلمان دارد در مقایسه با یک فردی که خبری از دین و مذهب نداشته و امکان تحقیق هم برای او نبوده است؛ خداوند متعال عادل تر از آن است که یک فردی را که در مرکز کفر به دنیا آمده و بدون اینکه هدایت کننده ای برای او فرستاده باشد و اتمام حجت کرده باشد بخواهد او را عذاب کند. قرآن کریم می فرماید: «مٰا كُنّٰا مُعَذِّبِينَ حَتّٰى نَبْعَثَ رَسُولا؛[1] ما بدون اینکه پیامبری را [برای هدایت واتمام حجت به سوی مردم] بفرستیم، عذاب کننده [آنان] نبودیم.»
امروزه هم اگر کسی یا کسانی پیدا شوند که هیچ دسترسی به منابع هدایت نداشته باشند بدون شک عذاب نخواهند شد. در جای جای دنیا متدینین وجود دارند و افرادی که در خانواده های کافر به دنیا بیایند به راحتی می توانند با تحقیق و بررسی راه خود را انتخاب کنند و بهانه ای ندارند؛ چه بسیار انسان هایی که در این سالها از خانواده های غیر مسلمان، با اسلام آشنا شده و راه حق را با جان و دل پذیرفته اند. همچنین کم نیستند بچه مسلمان هایی که از روی هوی و هوس دست از دین حق برداشته اند. همین شان دهنده این است که ما در انتخاب راه اختیار داریم؛ هرچند محیط تاثیر زیادی دارد ولی هیچ جبری در کار نیست.
معیار در ثواب و عقاب اعمال انسان هاست نه محل تولد
قرآن کریم می فرماید روز قیامت که می شود انسان ها به اعمال سنجیده می شوند نه به نسب خویش؛«فَإِذا نُفِخَ فِی الصُّورِ فَلا أَنْسابَ بَیْنَهُمْ یَوْمَئِذٍ وَ لا یَتَساءَلُونَ ـ فَمَنْ ثَقُلَتْ مَوازینُهُ فَأُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ـ وَ مَنْ خَفَّتْ مَوازینُهُ فَأُولئِکَ الَّذینَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ فی جَهَنَّمَ خالِدُونَ؛[2] پس آن گاه که در صور دمیده شود، دیگر آن روز میانشان نسبت خویشاوندى وجود ندارد و از حال یکدیگر نمى پرسند. پس هر که میزان اعمالش سنگین باشد، آنها حقا رستگاران اند. و هر که میزان اعمالش سبک باشد، آنان کسانى اند که به خویشتن زیان زده اند و همیشه در جهنم مى مانند.» سوال از اعمال است؛ ممکن است کافر زاده ای با انتخاب راه درست بهشتی شود و مسلمان زاده هایی که با کشتن اولیاء الهی در پست ترین مرتبه جهنم قرار گیرند.
جمع بندی
هرچند تولد انسان در اختیار خود او نیست و اگر فردی در خانواده ای متدین به دنیا بیاید افتخاری برای اوست، اما آنچه اهمیت دارد این است که انسان راه درست را باید خود انتخاب کند و با انتخاب خود و اعمالی که دارد سنجیده می شود. چه بسیار کافر زادگانی که بهشتی می شوند و مسلمان زادگانی که در جهنم ماندگار می شوند.
پی نوشت:
[1] اسراء، آیه15.
[2] مومنون، آیه101-103.
هرچند تولد انسان در اختیار خود او نیست و اگر فردی در خانواده ای متدین به دنیا بیاید افتخاری برای اوست، اما آنچه اهمیت دارد این است که انسان راه درست را باید خود انتخاب کند و با انتخاب خود و اعمالی که دارد سنجیده می شود. چه بسیار کافر زادگانی که بهشتی می شوند و مسلمان زادگانی که در جهنم ماندگار می شوند