شیوه های عزاداری نباید مخالف شرع باشد و یا این‌که موجب وهن مذهب شود.
بهترین شیوه را می‌توان از روایات دریافت کرد.
روش صحیح عزاداری اهل بیت علیهم السلام
جایگاه عزاداری
بدیهی است که دنیا محل بلا و ابتلا است.
انسان‌ها با از دست دادن عزیزان خود اندوهگین می‌شوند و به عزای عزیز از دست رفته خود به سوگ می‌نشینند.
سوگواری در هر شهر و دیاری بسته به رسوم آن منطقه، انواعی دارد:
- برخی به سر و سینه خود می‌زنند؛
- برخی چنگ به صورت می‌زنند؛
- برخی گریه و زاری و یا آه و ناله سر می‌دهند؛
- و ... .
سوگواری سالار شهیدان
وقتی بزرگ دین و امامی به شهادت می‌رسد این سوگ صد چندان می‌شود.
شیعیان و ارادتمندان امام در شأن ایشان به سوگواری می‌نشینند.
ملاک شیوه عزاداری سید الشهداء
اسلام برای شیوه عزاداری مواردی را ذکر کرده است تا این که آن را از هرگونه خرافه در امان نگه دارد.
احکامی که به ما رسیده‌اند عموما به دو دسته تقسیم می‌شوند:
1. توقیفی؛ مانند نماز که تمامی آداب از جمله مستحبات و مکروهات آن بیان شده است و اجازه تغییر دادن در آن نیست.
2. غیرتوقیفی؛ مانند دعا کردن که می‌توان بدون آداب خاصی هر گونه که مخالف با شرع مقدس نباشد آن را انجام داد.
عزاداری برای اهل بیت و امام حسین (علیه‌السلام) از بالاترین عبادات و دارای احکامی است.
احکام عزاداری همانند دعا، غیر توقیفی است؛
در صورت عدم مخالفت با شرع می‌توان شیوه آن را تغییر داد.
موارد خلاف شرع مانند:
- قتل انسان،
- ترک واجب دینی،
- آسیب رساندن جدی به بدن و قطع عضو،
- هرگونه عملی که موجب وهن مذهب شود.
با همه این اوصاف اهل بیت به برخی از روش‌ها تصریح نموده‌اند.
می‌توان از سیره و رفتار معصوم و یا تایید ایشان در برخی موارد، مناسب ترین شیوه‌ها را برای عزاداری سرلوحه قرار داد تا از احتمال ورود خرافه و خلاف شرع، مصون ماند.
مواردی از شیوه عزاداری از منظر روایات
- گریه؛
در اسلام «بکاء» (گریه)، جایگاه خاصی دارد و سلاح هر مومن معرفی شده است.[1]
شیوه عزاداری امام زمان به گونه‌ای نقل شده است که در مصیبت جدشان از شدت حزن هر صبح و شام خون گریه می‌کنند و می‌فرمایند: «من صبح و عصر بر تو ندبه میکنم و به جای اشکها بر تو خون میگریم.»[2]
- لطمه زدن بر صورت و گریبان چاک دادن؛
شیخ طوسی از امام صادق (علیه‌السلام) نقل کرده است که فرمودند: «چیزی در زدنِ بر صورت به جز استغفار و توبه نیست؛ زیرا زنان فاطمی در سوگ حسین بن علی (علیه‌السلام) گریبان چاک داده و به صورت زدند و بر مثل حسین باید به صورت زد و گریبان چاک داد.»[3]
- پریشان کردن مو، به صورت زدن و با صدای بلند نوحه کردن؛
در زیارت ناحیه مقدسه آمده است: «زنان چون اسب زخم خورده تو را دیدند... از پشت پردهها بیرون آمدند در حالی که موهای خود را پریشان کرده بودند بر صورت میزدند و با صدای بلند نوحه میکردند.»[4]
- جزع کردن؛
کلینی به سند خود از جابر نقل میکند که به امام باقر (علیه‌السلام) عرض کردم: جزع چیست؟ حضرت فرمودند: «شدید‌ترین جزع، فریاد و واویلا و صیحه و زدن به صورت و سینه است...»[5]
- چند روز عزاداری کردن؛
سید بن طاووس نقل کرده است: «چون اسیران در بازگشتشان به مدینه به کربلا رسیدند، جابر بن عبدالله انصاری را همراه جماعتی از بنی هاشم و مردانی از آل رسول مشاهده کردند که برای زیارت قبر حسین (علیه‌السلام) آمدهاند. همگی در یک وقت به هم رسیدند و شروع به گریه و حزن کردند و بر خود میزدند و چنان عزاداری به پا کردند که جگر‌ها را میسوزاند. زنان آن سرزمین نیز با آنان همنوا شدند و چند روز عزاداری بر پا کردند.»[6]
نکته:
به طور یقین عزاداری بانوان کربلا بر طبق موازین شرعی بوده است و در پیش نامحرمان موی خود را پریشان نمی‌کرده‌اند؛ زیرا که مخالف شرع مقدس است و خاندان اهل بیت خود مطابق شرع اسلامی رفتار می‌کرده‌اند؛
همه این موارد در منظر امام سجاد (علیه‌السلام) رخ داده است که سکوت امام دراین باره دلیلی بر صحت عمل بانوان کربلا می‌باشد.
پی‌نوشت:
1. مفاتیح الجنان، فرازی از دعای کمیل.
2. بحار الانوار، ج 101، ص 238.
3. تهذیب الاحکام، ج 8، ص 325.
4. زیارت ناحیه مقدسه.
5. کافی، ج۳، ص 222.
6. لهوف، ص 112و113.
احکام عزاداری غیرتوقیفی است.
چنان چه مخالف شرع نباشد و موجب وهن مذهب نشود، می‌توان به هر سبکی که در شأن سالار شهیدان باشد، عزاداری کرد.
روایات فراوانی بهترین شیوه‌های سوگواری را حکایت می‌کنند؛
انسان می‌تواند با انجام آن ها از هرگونه خرافه و انحراف در امان بماند.