آیا استفاده از عبارت علیه السلام برای ائمه جایز است؟

وهابیت بر این باورند که جمله «علیه‌السلام» یا «علیه‌الصلاة والسلام» تنها باید برای پیامبر(ص) به کار رود. برخی از آن‌ها به کار بردن چنین واژگانی را برای حضرت علی(علیه‌السلام) و خاندان او جایز نمی‌دانند. ایشان برای اثبات سخن خود به برخی آیات مانند: «إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِيماً؛[1] به‌درستی‌که خداوند و ملائکه او، بر پیامبر(ص) صلوات و درود می‌فرستند، ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید، بر او درود و صلوات بفرستید... .» یا «سَلَامٌ عَلَى اِل‏ يَاسِين‏؛[2] سلام بر خاندان یاسین» استناد جسته‌اند. حال سؤال این است که آیا استفاده از عبارت علیه السلام برای ائمه جایز است؟

در پاسخ به این شبهه می‌گوییم:

1. برخلاف قول اهل سنت، آن‌چه شیعه بعد از نام پیامبر اکرم و اهل بیت - عباراتی مانند: (صلی الله علیه و آله و سلم)، (علیه السلام) و ... را به‌کار می‌برد - با آیات قرآن و روایات نبوی مورد تایید است و سنت به شمار می‌رود.[3]

2. استناد به آیات احترام و تکریم و سلام بر پیامبر(ص) منافاتی با استفاده از چنین واژگانی برای خاندان مکرم او ندارد چنان‌که برخی علمای اهل سنت بر آن تصریح نموده‌اند. ابن حجر، کلبی، نقّاش و فخر رازی[4] در کتب خود، ذیل تفسیر آیه «سلام علی آل یاسین»  گفته‌اند: منظور این آیه، آل محمد هستند.[5]

فخر رازی در چند جای تفسیر کبیر خود جایگاه حضرت علی و اهل بیت را با پیامبر(ص) مساوی دانسته است، ازجمله: در درود و صلوات فرستادن، در طهارت و پاکی، در حرمت صدقه، در محبت و دوست داشتن آن‌ها.[6]

این آیات نشان می‌دهد كه با ذكر هر يك از ائمه می‌توان گفت: «عليه‌السلام» یا «علیه‌الصلاة والسلام».

3. در برخی کتب روایی اهل سنت وارد شده است که وقتی آیه: «إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ ...» نازل شد، اصحاب عرضه داشتند یا رسول الله! ما به نحوه‌ی سلام و درود فرستادن بر شما پی برده‌ایم، ولی چگونه بر شما صلوات بفرستیم؟ حضرت فرمود: بگویید: «اللهم صل علی محمد و آل محمد»[7]

یا فخر رازی در تفسیر کبیر خود روایتی را از پیامبر(ص) نقل می‌کند که حضرت فرمود:«بر من درود و صلوات ناقص و غیر کامل نفرستید؛ عرض کردند یا رسول الله! صلوات ناقص و غیر کامل کدام است؟! فرمود: این‌که بگویید «اللهم صل علی محمد» و به همین مقدار اکتفا کنید، بلکه بگویید: «اللهم صل علی محمد و علی آل محمد.»[8]

4. بزرگان زیادی از اهل سنت مانند بخاری[9] در جاهای مختلف کتاب خود برای حضرت علی از عبارت «علیه‌السلام» و برای حضرت زهرا از عبارت «علیها‌السلام» استفاده نموده است و نشان می‌دهد استفاده از این الفاظ بین اهل سنت مرسوم و مشهور بوده است.

5. دکتر تیجانی سماوی که قبلا از علمای وهابی و از اهل تسنن بود مناظره‌ای طولانی با یکی از دانشمندان شیعه درباره استفاده از «علیه‌السلام» یا «رضی الله عنه» برای اهل بیت (علیهم‌السلام) دارد که در این مناظره عالم شیعی دلایل زیادی را برای اثبات استفاده از چنین واژگانی برای اهل بیت اقامه می‌کند که دکتر سماوی سخت تحت تأثیر قرار گرفته و از گفته خود مبنی بر استفاده از «رضی الله عنه» عقب نشینی و مؤیدات عالم شیعی را تأیید قرار می دهد.[10]

از جمع بندی سخنان نتیجه می‌شود هر چند عبارتی که اهل سنت می‌آورند، غیر مستند نیست، و می‌توان این عبارت را در قرآن یافت، اما عباراتی که شیعه می‌آورد، غیر از سفارش قرآنی و سفارش نبوی نیست و سنت به‌شمار می‌رود علاوه بر این‌که بزرگانی چون بخاری در کتاب صحیح خود از واژگانی چون (علیه السلام) و (‌علیها السلام) زیاد برای اهل بیت پیامبر(ص) استفاده نموده‌ است.

پی‌نوشت
1. سوره احزاب: 56.
2. سوره صافات: 130.
3. کوفی، تفسیر فرات کوفی، ص 356؛ ابن شعبه حرانی، تحف العقول، ص 433.
4. فخر رازی، تفسیر کبیر، ج 7، ص 163.
5. قندوزی حنفی،  ینابیع الموده، ص 6؛ ابوبکر بن شهاب الدین، رشفه الصادی، باب اول، ص 34.
6. همان، تفسیر کبیر، ج 7، ص 163.
7. صحيح بخاري، ج 6، ص 51 ؛ صحيح مسلم: ج 1، ص 305؛ هیثمی، صواعق المحرقه، ص 144- 146.
8. همان، تفسیر فخر رازی، ج 6، ص 797؛ هیثمی، صواعق المحرقه، ص 144.
9. صحیح بخاری، ج 4، ص 78؛ ج 5، ص 29- 88 - 2226..
10. سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «مناظره درباره جواز صلوات بر ائمه اطهار»، تاریخ انتشار: 95/7/30.