اسامی دوازده امام (علیهم‌السلام) نه تنها در بین شیعیان از مسلمات و به حد تواتر رسیده است بلکه برخی از اهل سنت نیز به تک تک نام امامان نیز تصریح کرده‌اند.
اسامی دوازده امام در حد تواتر
از اصلی‌ترین اعتقادات شیعه اعتقاد به دوازده امام (علیهم‌السلام) است. این اعتقاد برگشت به کلیاتی است که در قرآن در مورد امامت آمده و روایات متواتری که از وجود پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) به ما رسیده است. علاوه بر اینکه تاریخ نیز بر این مطلب گواهی می‌دهد.
تواتر دوازده امام در روایات اهل سنت
تواتر دوازده امام را نه تنها شیعه؛ بلکه اهل سنت نیز در کتاب‌های معتبر خود، با واژه‌های مختلفی مثل دوازده خلیفه، قیّم، امیر، نقیب، به دوازده امام تصریح کرده اند.[1] در اینجا از باب نمونه به چند مورد اشاره می‌کنیم.
صحیح بخاری که معتبرترین کتاب‌های اهل سنت بعد از قرآن است از جابر بن سمره چنین نقل می‌کند: «از پیامبر شنیدم که می گفت بعد از من دوازده امیر خواهند بود، سپس کلامی فرمود که من نشنیدم؛ ولی پدرم گفت که پیامبر فرمود همه آنها از قریش هستند.»[2]
همچنین صحیح مسلم چنین روایت می کند: همیشه دین عزیز و بلندمرتبه است تا زمانی که دوازده خلیفه وجود دارد، سپس کلامی گفت که شلوغی جمعیت مانع از شنیدن شد. از پدرم پرسیدم چه گفت؟ پدرم گفت پیامبر فرمود همه آنها از قریش هستند.[3]
اعتبار این دسته از روایات علاوه بر شیعه، در بین اهل سنت به حدی متواتر است که حتی معاندترین دشمنان اهل بیت (علیهم السلام) نیز نتوانسته اند آنها را رد کند به همین خاطر به توجیه آنها پرداخته است.
تصریح به نام دوازده امام
پیامبر اکرم به علت حسادت‌ها و دشمنی‌هایی که نسبت به اهل بیت خود احساس می‌کرد به شکل‌های مختلفی به معرفی امامان دوازده گانه پرداخته است که به ترتیب اشاره می‌کنیم.
1.روایاتی که به ذکر عدد دوازده اکتفا شده است که تواتر آنها بین شیعه و سنی مسلم است.
2.روایاتی که امامان را شرکا و همکاران امیرالمومنین (علیه‌السلام) و از نسل او می‌داند. از باب مثال: رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به امیرالمؤمنین فرمود آنچه برایت گویم بنویس. عرض کرد یا رسول اللَّه می‌ترسی فراموش کنم؟ فرمود از فراموشی بر تو ترسی ندارم؛ چون از خدا خواستم که تو را حافظه دهد و فراموشت نکند؛ ولی برای همکاران خود بنویس: امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) گفت: عرض کردم همکارانم چه کسانی هستند؟ فرمود: امامان از فرزندانت که امتم به یمن وجود آنان از باران بنوشند و دعایشان مستجاب شود و به وسیله آنها خدا بلا را از امتم دور کند و به وسیله آنها رحمت از آسمان نازل شود و این اول آنها است. با دست خود به امام حسن (علیه‌السلام) اشاره کرد سپس به امام حسین (علیه‌السّلام) اشاره کرد و فرمود امامان از فرزندان اویند.[4]
3.روایاتی که با معرفی امام حسن و امام حسین (علیهما السلام) با عنوان امام، نُه نفر از فرزندان امام حسین را امام معرفی کرده و آخرین آنها را «قائم» می‌داند. مانند: امام صادق (علیه‌السّلام) فرمود: از امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) پرسیدند: عترت در گفتار پیامبر چه کسانی هستند؟ حضرت فرمود: مقصود از عترت، من و حسنین و نه نفر از اولاد حسین هستیم، نهمین ما مهدی و قائم عترت است، اینان از قرآن جدا نخواهند شد تا آنگاه که در کنار حوض خدمت پیغمبر برسند.[5]
4.روایاتی که امامان را از نسل امام حسین (علیه‌السلام) می‌داند. مثل: سلمان فارسی می‌گوید: «نزد رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بودم، دیدم حسین بن علی بر زانوی وی نشسته پیامبر میان دو دیده و دهان وی را می‌بوسد و می‌گوید: تو سرور فرزند سرور هستی و تو امام فرزند امام و پدر امام هستی. تو حجت خدا و پدر نه امام (۹ تن) از حجت‌های خداوند از نسل خود هستی که نهمین نفر آنها قائم ایشان است.»[6]
5.روایاتی که خود پیامبر اسم تک تک امامان را ذکر کردند. از باب نمونه به حدیث معروف جابر اشاره می‌کنیم. «پیامبر (صلی الله علیه و آله) در جواب سوال جابر از «اولی الامر؛ صاحبان امر»، فرمودند: اولی الامر خلیفه‌ها و جانشین‌های من و امامان مسلمانان بعد از من هستند. اولین آنها علی بن ابی طالب، سپس حسن و حسین، بعد از او علی فرزند حسین، سپس محمد بن علی که در تورات به باقر معروف است و تو او را درک خواهی کرد و سلام من را به او برسان، سپس جعفر بن محمد، بعد از او [امامان به ترتیب] موسی بن جعفر، علی بن موسی، محمد بن علی، علی بن محمد، حسن بن علی، بعد از او کسی است که هم نام و هم کنیه من، حجت خدا بر زمین و فرزند حسن بن علی است که از چشم شیعیانش غائب می‌شود...»[7] همچنین به اسم تک تک دوازده امام در برخی کتاب‌های اهل سنت نیز تصریح شده است.[8]
پس پیامبر (صلی الله علیه و آله) ابتدا دوازده خلیفه را مطرح کرد سپس این دوازده خلیفه را معرفی کرد، اولین آنها را امیرالمومنین، بعد از او امام حسن و سپس امام حسین (علیهم السلام)، بعد از آن فرمود نُه نفر نیز از نسل امام حسین هستند که نهمین آنها قائم است. در پایان تک تک نام آنها را آوردند.
نتیجه اینکه نه تنها تصریح به نام دوازده امام در بین شیعیان مسلم و از ضروریات است بلکه از حد تواتر نیز گذشته است.
پی نوشت
[1]. رک، الغیبة، نعمانی، ج1، ص81-104؛ رک منتخب الاثر، آیت الله صافی، ج1، ص28-50.
[2]. صحیح بخاری، ج9، باب51، ص81.
[3]. صحیح مسلم، کتاب الاماره، باب1، ج3، ص1453.
[4]. الامالی، طوسی، ص441.
[5]. عیون اخبار الرضا(علیه السلام)، ج2، ص60.
[6]. الخصال، صدوق، ج1، ص475.
[7]. کمال الدین، ج1، ص253.
[8]. مقتل الحسین، خوارزمی، ج1، ص147؛ ینابیع الموده، قندوزی، ج2، ص295.
اعتقاد شیعه بعد از پیامبر(صلی‌الله‌علیه و آله) به دوازده خلیفه و امام استوار است و این اعتقاد را از ضروریات می‌داند؛ زیرا در قرآن کریم از اساسی‌ترین ارکان دین شمرده شده است. پیامبر اکرم نیز به مناسبت‌های گوناگون به اسامی امامان دوازده‌گانه تصریح کرده‌اند که در حد تواتر به ما رسیده است.