قرآن کریم یهود را یکی از دشمنان اصلی مسلمانان شمرده شده است که خیانت، طبیعت دوم آن‌هاست. یهودیان بنی نضیر نیز در صدر اسلام با خیانت‌ها و اقداماتی که علیه پیامبر و مسلمانان انجام دادند مجبور شدند خانه‌های خود را با دست خود خراب کرده و از شهر خارج شوند.
راهبرد پیامبر با بنی نضیر
پیامبر (صلی الله علیه و آله) برای هدایت انسان‌ها که یکی از اهداف بعثت اوست، زحمت زیادی کشید[1] با این حال برخی همانند قبیله بنی نضیر، نه تنها هدایت نشدند بلکه در برابر پیامبر ایستاده و نقشه ترور پیامبر (صلی الله علیه و آله) را کشیدند.
بنی نضیر گروهی از یهودیان بودند که قبل از اسلام و به دنبال جنگ رومیان با یهود، همراه دیگر یهودیان به حجاز گریختند و در نواحی از مدینه ساکن شدند[2] و بعد از ظهور اسلام، جزو هم پیمانان پیامبر (صلی الله علیه و آله) قرار گرفتند ولی بعد از پیمان شکنی، در ربیع الاول سال چهارم هجرت، پیامبر با آنها وارد جنگ شد.[3]
علت این جنگ را در دو چیز می‌توان خلاصه کرد:
یک. پیمان شکنی بنی نضیر
یهودیان بنی نضیر با پیامبر عهد بستند که در صورت حمله مشرکان قریش به مدینه در کنار مسلمانان بوده و از آنها دفاع کنند و از تأمین کمک‌های مالی و جانی به مشرکان قریش خودداری کرده و هر گونه رابطه تجاری با آنها را قطع کنند.[4]
«عبد الله بن ابی» که بزرگ منافقان مدینه بود با تحریک کردن بنی نضیر، آنها را از اطاعت کردن از پیامبر بازداشت و به آنها وعده داد که اگر پیامبر بخواهد با شما وارد جنگ شود وی با دو هزار نفر از یارانش، همراه با قبیله بنی قریظه به یاری آنها بشتابد ولی هرگز به آن عمل نکرد.[5]
قرآن کریم این وعده‌ها را توخالی دانسته و گوشزد کرده است که منافق، هرگز به وعده‌های خود عمل نمی‌کند.[6]
دوم. سوء قصد به پیامبر (صلی الله علیه و آله)
بنی‌نضیر علاوه بر پیمان شکنی، در توطئه‌ای ناجوانمردانه برای به قتل رساندن پیامبر نقشه‌ای شوم کشیدند و «عمرو بن جحاش» را مامور کردند که پیامبر را در کنار دیوار قلعه با سنگی از پای درآورد؛ ولی پیامبر از طریق جبرئیل از نقشه آنان باخبر شد.[7]
بعد از آن بود که پیامبر (صلی الله علیه و آله) همراه با سپاهی به فرماندهی امیرالمومنین (علیه السلام) به مدت پانزده روز بنی نضیر را در محاصره قرار داد.[8]
تدبیرهای پیامبر برای جلوگیری از جنگ
یک. ده روز مهلت.
پیامبر برای حفظ جان بنی نضیر، ده روز به آنها مهلت داد که همراه با اموالی که قابل نقل است از مدینه خارج شوند و برای برداشت محصول خرما سالانه بازگردند.[9]
یهودیان نه تنها به این پیشنهاد تن ندادند بلکه «غَزوک یهودی» را تحریک کردند تا با حمله به پیامبر، ایشان را ترور کند ولی با کشته شدن غزوک به دست امیر المومنین (علیه السلام)، این ترور نیز ناکام ماند.[10]
دو. بریدن نخل‌های آنها
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) برای شکستن مقاومت یهود، دستور داد که نخل‌های آنها را قطع کنند[11] زیرا این نخل‌ها مانع از حرکت سریع مسلمانان برای نبرد علیه یهودیان بود.[12]
از آنجا که آنها به شدت وابسته به دنیا و اموال دنیا بودند این کار باعث تحریک یهود برای تسلیم می شد. از همه مهم تر این که اذن و دستوری الهی بود.[13]
بعد از قطع شدن تعدادی از نخل‌ها بنی نضیر تسلیم شده و گفتند: ما همراه اموال قابل حمل از مدینه خارج می شویم ولی پیامبر نپذیرفتند (گویا زمان آن دستور گذشته بود) در نتیجه بنی نضیر مجبور شدند هر کدام همراه با یک بار شتر از اموالشان غیر از طلا، نقره و اسلحه از مدینه خارج شوند.[14]
به شکلی که حتی هنگام خروج از روی ترس و وحشتی که داشتند با دستان خودشان خانه هایشان را خراب کردند.[15]
نکته قابل توجه اینکه از بین رفتن یهودیان، ضربه ای محکم به منافقان مدینه وارد کرد زیرا نابود شدن آنها منافقان را ناامید کرد.
پی نوشت
[1]. سوره توبه، آیه128.
[2]. الاغانی، ابوالفرج اصفهانی، ج22، ص344.
[3]. المغازی، واقدی، ج1، ص363.
[4]. السیرة النبویة ابن هشام، ج2، ص148 به نقل از دانش نامه قرآن، ص 486.
[5]. المغازی، واقدی، ج1، ص368.
[6]. سوره حشر، آیه12.
[7]. المغازی، واقدی، ج1، ص370.
[8]. همان، ص368.
[9]. تاریخ یعقوبی، احمد، ج2، ص49.
[10]. المغازی، ج1، ص371.
[11]. معجم البلدان، حموی، ج2، ص290.
[12]. تفسیر نمونه، مکارم، ج23، ص486.
[13]. سوره حشر، آیه5.
[14]. المغازی، واقدی، ج1، ص372.
[15]. سوره حشر، آیه2.
قبیله بنی نضیر گروهی از یهودیان صدر اسلام بودند که قبل از اسلام وارد مدینه شده بودند ولی بعد از ظهور اسلام علاوه بر اینکه مشکلات زیادی را برای مسلمانان به وجود آوردند در برخی موارد به تعهدات خود پایبند نبوده و پس از همکاری کردن با مشرکان، به مسلمانان خیانت کردند. حتی در چند مورد نقشه ترور پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) را کشیدند ولی نقشه ها ناکام ماند. عاقبت، آنها در محاصره مسلمانان قرار گرفتند و بعد از مدتی مجبور شدند به اندازه یک بار شتر از وسائل خود را برداشته از شهر خارج شوند.