خداوند هم راه سعادت را به انسان نشان داده است و هم راه گمراهی و ضلالت را. شیطان، عاملی است که انسان را به سوی گمراهی وسوسه می‌کند اما در این میان انسان تنها و بی‌کس رها نشده و خداوند امکانات خوبی را برای هدایت انسان فراهم کرده است.
آیا خداوند انسان را رها کرده است و تنها پیامش را از طریق پیامبران برای انسان آورده است؟ چرا شیطان همواره و در هر لحظه می‌تواند انسان را فریب دهد ولی خداوند کمکی به انسان نمی‌کند؟ آیا خداوند نیز مانند شیطان با انسان در ارتباط است؟ آیا عالمان دینی واسطه‌‌ی میان انسان و خداوند هستند؟ آیا انسان نمی‌تواند به تنهایی با خداوند ارتباط داشته باشد؟
با نگاهی به صفحات گوناگون ضد اسلام در فضای مجازی این دست از شبهات و سوالات فراوان دیگر به چشم می‌خورد.
در ادامه سعی داریم در ضمن چند نکته، پاسخ‌های این سوالات را با توجه به آیات قرآن بیان کنیم.
و خدایی که در این نزدیکی است
از آموزه‌های اساسی و بسیار زیبای دین مبین اسلام، ارتباط نزدیک خداوند با انسان است. در قرآن کریم آمده است:
«نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَريدِ؛[۱] و ما به او از رگ گردن نزديكتريم.»
حضور خداوند در نزدیکی انسان حسی سرشار از زیبایی و امید را برای انسان به ارمغان می‌آورد. بنابراین خداوند هیچ‌گاه انسان را رها نکرده و همواره در کنار او حضور داشته و مراقب اوست: «فَاللَّهُ خَيْرٌ حافِظاً وَ هُوَ أَرْحَمُ الرَّاحِمين؛[۲] پس خدا بهترين نگهبان است و او مهربانترين مهربانان است.»
فطرت خداجویانه انسان
یکی دیگر از مسیرهای اتصالی که خداوند برای انسان قرار داده فطرت خداجویانه و خداپرستانه‌ی اوست. سرشت انسان به گونه‌ای ساخته شده که همواره در طلب رسیدن به آفریننده خود است.
فطرت انسان پیوسته رو به سوی خدای یگانه دارد. این فطرت هیچ‌گاه تغییر نمی‌کند، گرچه انسان از آن روی برگرداند. اما اگر روی خود را به سوی آفتاب هستی متوجه کند دین حق خداوند را درمی‌یابد:
«فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنيفاً فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْها لا تَبْديلَ لِخَلْقِ اللَّهِ؛[۳] پس روى خود را متوجّه آيين خالص پروردگار كن! اين فطرتى است كه خداوند، انسان‌ها را بر آن آفريده؛ دگرگونى در آفرينش الهى نيست.»
الهام خوبی‌ها و بدی‌ها به انسان
از دیگر امکاناتی که خداوند برای هدایت انسان در اختیار او قرار داده، الهام خوبی‌ها و بدی‌ها به اوست. در قرآن کریم خداوند می‌فرماید:
«فَأَلْهَمَها فُجُورَها وَ تَقْواها؛[۴] سپس فجور و تقوا (شرّ و خيرش) را به او الهام كرده است.»
مراد از این الهام این است که خدای تعالی صفات عمل انسان را به او شناسانده، و به او فهمانده عملی که انجام می‌دهد تقوی است و یا گناه.[۵]
بنابراین خداوند نه تنها انسان را رها نکرده بلکه خوبی و بدی هر کس را به او شناسانده و مسیر حق و باطل را برای او نمایان کرده است. اما اختیار نیز از انسان سلب نشده است و هر دو راه در جلوی پای انسان قرار داده و انتخاب را به خود او واگذار کرد :«وَ هَدَيْناهُ النَّجْدَيْن؛[۶] و او را به راه خير و شرّ هدايت كرديم!»
آرى او هم ديده‌ی بينا و آفتاب را در اختيار انسان گذارده، و هم راه و چاه را به او نشان داده، تا آدمى پيش پاى خويش را نگاه کند و در چاه ضلالت و گمراهی سقوط نکند.[۷]
توبه و دعا به سوی خداوند
برخلاف برخی آموزه‌های کلیساهای مسیحی که در آن ارتباط بندگان با خداوند تنها از طریق کشیش و پدر روحانی امکان‌پذیر است، در آیین اسلام هر بنده‌ای می‌تواند با خداوند ارتباط مستقیم برقرار کند.
خداوند در قرآن وعده داده است که هر که او را بخواند اجابتش می‌کند:
«وَ قالَ رَبُّكُمُ ادْعُوني أَسْتَجِبْ لَكُم؛[۸] و پروردگارتان گفت: مرا بخوانيد تا شما را اجابت كنم.»
اقامه نماز‌های پنج‌گانه در روز فرصتی است که خداوند برای بنده خود قرار داده تا با او سخن بگوید. نماز اگر با خلوص نیت و توجه کامل به خداوند انجام گیرد انسان را از گناه و فحشاء دور می‌کند: «إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَرِ؛[۹] و نماز را برپا دار، كه نماز (انسان را) از زشتي‌ها و گناه بازمی‌دارد.»
چرایی آزاد گذاشتن شیطان
شیطان عاملی برای کمال انسان است. اسباب و امکانات عالم به گونه‌ای چیده شده است که مسیر به کمال رسیدن انسان هموار گردد. رسیدن به کمال نیازمند گذشتن از آزمایش‌ها و سربلند بیرون آمدن از امتحانات الهی است. اما امتحان، زمانی معنا پیدا می‌کند که دو راه در پیش روی انسان قرار بگیرد و آدمی با اختیار راه سعادت را انتخاب کند.
همانطور که بیان کردیم خداوند از راه‌های گوناگونی مسیر سعادت را به انسان نشان داده است. از طرفی وجود یک موجود خبیث و فریبکار برای وسوسه انسان نیز لازم بود تا فرآیند امتحان و آزمایش آدمی کامل گردد. از همین رو خداوند، شیطان را آزاد گذاشت تا انسان را به گمراهی بکشاند و از این طریق بدکاران و نیکوکاران از یکدیگر جدا شوند.
پی‌نوشت
[۱] سوره ق، آیه۱۶.
[۲] سوره یوسف، آیه۶۴.
[۳] سوره روم، آیه۳۰.
[۴] سوره شمس، آیه۸.
[۵] ترجمه تفسیر المیزان، ج۲۰، ص۴۹۹.
[۶] سوره بلد، آیه۱۰.
[۷] تفسیر نمونه، ج۲۷، ص۱۷.
[۸] سوره غافر، آیه۶۰.
[۹] سوره عنکبوت، آیه۴۵.
خداوند در کنار وجود شیطان که قسم یاد کرده است انسان را فریب دهد، امکانات و ظرفیت‌های مناسبی را برای هدایت و رشد انسان قرار داده است. خداوند همواره در کنار انسان حضور دارد و خوبی و بدی هر کس را برای او نمایان کرده است. این انسان است که با اختیار و انتخاب خود باید راه سعادت را انتخاب کند و در مسیر درست قدم بگذارد.