عبد العظیم حسنی (علیه السلام) عالمی وارسته، باتقوی و مبارزی نستوه است و در عظمت شخصیت و ولایت‌مداری او همین بس که در آخر عمر با آن همه تجربه، اعتقادات خود را بر امام زمان خویش، امام هادی (علیه السلام) عرضه می‌کند.
عظمت عبد العظیم حسنی علیه السلام
نوادگان و یاران امامان معصوم (علیهم السلام) هر کدام مانند گلی خوشبو، جای جای این کره خاکی را معطر کرده‌اند. هر کدام مانند خورشیدی درخشان ملجأ و پناهگاهی برای مسلمانان بلکه برای همه انسان‌های آزاده شده‌اند.
در میان امامزادگان، عبدالعظیم حسنی (علیه السلام) جایگاه خاص و ویژه‌ای دارد که درخور تعظیم و تکریم بیشتری است؛ زیرا این شخصیت بزرگ علاوه بر اینکه از نوادگان امام مجتبی (علیه السلام) است، علوم زیادی را از محضر اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السلام) فرا گرفت و به عنوان یک عالم فقیه شناخته می‌شود.
نسب شناسی
حضرت عبدالعظیم حسنی (علیه السلام) با چهار واسطه به امام مجتبی (علیه السلام) می رسد. مرحوم نجاشی می‌گوید: هنگامی که جنازه او را برای غسل دادن بردند در جیب لباس وی نوشته‌ای یافتند که در آن این‌گونه ذکر شده بود: «من ابوالقاسم، عبدالعظیم بن عبدالله بن علی بن حسن بن زید بن علی بن حسن بن علی بن ابی‌طالب هستم»[1]
از لابلای اوراق تاریخ مشخص است که این خاندان، علاوه بر کرامت طبع و عزت نفس و دستگیری از محرومان، دارای صفت مبارزه با ظلم و ستم و استکبار حاکم بر جامعه اسلامی نیز بوده‌اند.[2]
عظمت علمی
اگر چه جناب عبدالعظیم حسنی، دوران پنج امام معصوم را درک کرده است ولی نمی‌توان گفت که ایشان به محضر این پنج امام نیز رسیده است و از محضر آن‌ها درس گرفته است؛ اما آنچه که به یقین می‌توان گفت این است که محضر امام جواد، امام هادی و امام عسکری (علیهم السلام) را درک کرده و احادیث فراوانی از آن‌ها نقل کرده است.[3]
«ابوحماد رازی» درباره عظمت علمی ایشان چنین می‌گوید: خدمت حضرت هادی (علیه السّلام) رسیدم و از آن جناب مسائلی پرسیدم، هنگامی که اراده کردم از محضرشان مرخص شوم فرمودند: هرگاه مشکلاتی برایت پیش آمد کرد آن‌ها را از عبد العظیم حسنی بپرس و سلام مرا هم به او برسان.[4] ایشان در میان فرزندان ائمه (علیهم‌السلام) با فضیلت‌ترین، بلکه از اجلای سادات هستند.[5] تا آنجا که محمد بن همام می‌گوید: نزد امام عسکری (علیه‌السلام) صحبت از عبد العظیم حسنی به میان آمد، حضرت فرمود: اگر عبد العظیم نبود، می‌گفتم علی بن حسن بن زید بن حسن (علیه‌السلام) فرزندی از خود باقی نگذاشته است.[6]
عرضه دین بر امام
یکی از مباحث مهم که امروزه مورد غفلت واقع شده است و از بین مردم رخت بر بسته است عرضه دین و اعتقادات بر امام و در دوران غیبت حضرت، بر عالم جامع الشرائط است؛ سنتی که علاوه بر برکات فراوان در زندگی معنوی، جلوی بسیاری از انحرافات را می گیرد.
از میان اصحاب ائمه (علیهم السلام)، این امتیاز را عبد العظیم حسنی به خود اختصاص داد. ایشان با اینکه سِنی از او گذشته بود و مردی عالم، فقیه، با تجربه و کارکشته شده بود خود را محضر امام هادی (علیه السلام) می رساند و عرض می کند: می خواهم اعتقادات خودم را بر شما عرضه کنم؛ اگر درست باشد بر آن ثابت قدم باشم و اگر اشتباه است آن را تا زنده هستم تصحیح کنم. بعد از اینکه حضرت به او اجازه داد، ایشان اعتقادات خود را از اصول و فروع دین تا اقرار به امامت امام زمان (علیه السلام) و غیبت حضرت و... همه را با تواضع خاصی مطرح می‌کند و امام (علیه السلام) آن‌ها را تصدیق می‌کند.[7]
بیان کردن دین و اعتقادات، آن هم از عالمی برجسته مانند عبد العظیم حسنی خدمت مولای خود، امام هادی (علیه السلام)، نشانه عظمت روح، ولایت‌مداری و تواضع خاص ایشان است و این نکته، به تنهایی در اثبات بزرگواریشان کفایت می‌کند.
اگر امروزه این سنت زیبا و خوب در بین مردم جای بگیرد و عبدالعظیم حسنی را الگوی خود قرار دهند و هر کسی اعتقاداتش را بر عالم دینی بیان کند جلوی بسیاری از انحرافات اعتقادی در جامعه، از جمله عرفان‌های کاذب، مدعیان دروغین مهدویت و... گرفته می‌شود.
معادل زیارت امام حسین
مهم‌ترین نشانه عظمت معنوی و مقامات حضرت عبدالعظیم (علیه‌السلام) برابری فضیلت زیارت مزار آن بزرگوار، با فضیلت زیارت سیّدالشهداء(علیه السلام) است.
محمد بن یحیی عطار می‌گوید: خدمت امام هادی (علیه السلام) رسیدم. ایشان فرمود: «کجا بودی؟» گفتم: حسین بن علی را زیارت کردم. امام هادی (علیه‌السلام) فرمود: «أما إنّک لَو زُرتَ قَبرَ عَبدِالعَظیمِ عِندَکُم کُنتَ کَمَن زارَ الحُسَینَ بنَ عَلِیٍّ (علیه‌السلام)؛[8] بدان که اگر قبر عبدالعظیم را در شهر خودتان زیارت کنی، مانند کسی هستی که حسین بن علی (علیه‌السلام) را زیارت کرده باشد.»
اینکه امامان (علیهم السلام) زیارت حضرت عبد العظیم حسنی (علیه السلام) را معادل زیارت امام حسین (علیه السلام) قرار داده‌اند نشان دهنده عظمت و فضیلت این بزرگوار است. گویا مزار عبدالعظیم حسنی، به عنوان شعبه‌ای از کربلا شمرده شده است.
پی نوشت
[1]. رجال النجاشی، ج1، ص248.
[2]. الارشاد، شیخ مفید، ج2، ص20.
[3]. معجم رجال الحدیث، خویی، ج11، ص53.
[4]. زندگانی حضرت عبدالعظیم، شریف رازی، ص29.
[5]. من لا یحضره الفقیه، صدوق، ج2، ص128.
[6]. عبد العظیم حیاته و مسنده، عطاردی، ص26.
[7]. کمال الدین، ج2، ص379.
[8]. کامل الزیارات، ابن قولویه، ص321.
عبد العظیم حسنی (علیه السلام) یکی از نوادگان امام حسن مجتبی (علیه السلام) است که دارای شخصیتی بس ستودنی است. ایشان عالمی فقیه و با تقوی و از بزرگان سادات حسنی بوده و دارای کرامت‌های زیادی هستند. در بزرگواری شخصیت ایشان همین بس که زیارت او معادل زیارت امام حسین (علیه السلام) شمرده شده است.