بررسی گرایش عمر به آیین یهود در منابع اسلامی

08:17 - 1400/08/18

گزارش های تاریخی نشان می دهد عمر بن خطاب گرایش شدیدی به یهود داشته است.

عمر بن خطاب

وهابیت بدون استناد به هیچ دلیلی، نسبت یهودی بودن عمر را از دروغ های شیعه می دانند. آنها برای تشویش اذهان مخاطبین خود نسبت به شیعه، یهودی بودن عمر را از داده های تاریخی و روایی مورخان و محدثان شیعه می دانند که پس از فتوحات به سبب حسادت در ادبیات خود وارد کردند. آنچه از این شبهه به ذهن متبادر می شود این است که آیا یهودی بودن عمر از ساخته های مورخان شیعه می باشد؟ آیا آیین عمر یهودی بوده است؟ وهابیت با چه انگیزه ای چنین شبهاتی را ترویج می دهند؟

در پاسخ به این سؤالات می گوییم:

1. برخلاف ادعایی که شده در هیچ منبعی از منابع شیعی و اهل سنت بر یهودی بودن عمر تصریح نشده است. منابع تاریخی عمر بن خطاب را از طایفه قریش و از فرزندان عدی بن کعب لؤی دانسته که قبل از اسلام مشرک بوده است.[1]

2. داده های تاریخی نشان می دهد بین عمر و یهودیان قبل از اسلام و بعد از آن ارتباط تنگاتنگی وجود داشته و حاکی از گرایش وی به آیین یهود است. هر چند در دوران حیات پیامبر گزارش چندانی از ارتباط وی با یهودیان وجود ندارد اما با این حال شواهدی وجود دارد که حاکی از گرایش و ارتباط او با یهود در دوران پیامبر دارد چنان که در گزارشی آمده که روزی عمر با نسخه ای از ترجمه تورات نزد پیامبر آمد و شروع به خواندن کرد، در این حال حضرت بسیار از او خشمگین و عصبانی شدند و فرمودند اگر امروز موسی هم زنده بود از دین من تبعیت می کرد.»[2]

در گزارشی دیگر آمده که روزی عمر برای بار دوم کتابی نزد حضرت آورد که این بار پیامبر وی را مورد مذمت قرار داده و آن کتاب را از بین بردند و فرمودند: «یهود را تبعیت نکنید، آنها هلاک شدند و شما را نیز هلاک خواهند کرد.»

پس از رحلت پیامبر نیز شواهدی در منابع اهل سنت وجود دارد که نشان می دهد عمر بن خطاب علاقه ای شدید به آیین یهود داشته است چنان که به یکی از دوستداران خود که عازم فلسطین بود گفت: «اگر به بیت المقدس رفتی زیارت آن را عمره قرار بده»؛ در گزارشی دیگر خود وی هنگام ورود به بیت المقدس «لبیک اللهم لبیک» گفت و مثل یهودیان سجده داودی انجام داد؛[3] از حضور او در مدارس اهل کتاب نیز خبر داده شده است،[4] همچنین از ملاقات وی با رهبران فقهی یهود و اخذ علوم از ایشان یاد شده است.[5]

در تمام دوران حکومت خلیفه دوم این ارتباط تنگاتنگ با یهودیان حفظ شد و شخصیت های بزرگی از یهود در بدنه دولت او مورد اعتماد و استفاده قرار گرفت، چنان که کعب الاحبار(م 32 ق) از جمله افرادی بودد که در این دوران به تبلیغ مسائل دینی یهود در بین مردم پرداخته و اسرائیلیات زیادی را در منابع دینی مسلمانان وارد نمود.[6]

حاصل تلاش این علمای یهودی از جمله «کعب الاحبار» سبب شد تا ده‌ها عالم مسلمان را مانند ابوهریره با گرایش یهودی تربیت کند که بیشترین اسرائلیات امروزه از ناحیه آنان وارد منابع تاریخی و حدیثی و روایی مسلمانان شده است. اطمینان و رجوع خلیفه دوم به «کعب» در مسائل مختلف سبب شد تا پس از وی دیگر صحابه از کعب به فراوانی حدیث نقل کرده[7] و موجب انتشار آموزه های یهودی در بین مسلمانان و فریب آنان شوند.[8]

علاوه بر استفاده از کعب الاحبار از قصه گویی های «تمیم بن اوس داری» که شخصی مسیحی بود، نیز استفاده می شد و به دستور عمر از ایشان خواسته شد تا قبل از نماز جمعه در مسجد رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌وآله) قصه گویی کند،[9] این قصه ها برگرفته از قصه های تورات و انجیل بوده و اسباب ورود اندیشه مسیحی و یهودی و برخی خرافات دینی به آموزه های اسلامی را در پی داشت.

3. برخلاف ادعایی که شده تمام این نسبت ها به عمر بن خطاب از ناحیه مورخان و راویان خود اهل سنت بیان شده است، ورود این بحث ها در برخی منابع شیعی معاصر با رویکرد گرایش به یهود نیز برگرفته از همین منابع اهل سنت بوده و هرگز مورخان و نویسندگان شیعه طی این 11 قرن نسبت یهودی بودن به عمر نداده اند؛ برفرض چنین نسبتی از طرف یک یا دو عالم شیعی نمی شود آن را به همه نویسندگان شیعه نسبت و آن را ساخته و پرداخته عالمان شیعه دانست و ذهن مخاطب را نسبت به جامعه شیعی بدبین و اسباب اختلاف را ایجاد نمود.

از جمع بندی سخنان نتیجه می شود که عمر بن خطاب گرایش شدیدی به آموزه های یهود و علاقه زیادی به ارتباط با بزرگان یهود داشته است چنان که ارتباط او با کعب الاحبار و تمیم داری از مسلمات تاریخی است. این روابط موجب ورود اسرائیلیات زیادی در آموزه های دینی مسلمانان شده است.   

پی نوشت
1.  احمد بن حنبل، فضائل الصحابة، ج 1، ص 118؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج 3، ص 201؛
2. متقی هندی، کنزل العمال، ج 1، ص 371، ح 1625؛ سیوطی، جامع الاحادیث، ج 27، ص 12؛ عسقلانی، فتح الباری، ج 13، ص 535؛ جعفر مرتضی،‌ الصحیح من سیرة النبی،‌ ج 1، ص 113.
3. کنز العمال، ج 1، ص 372 - 373، ح 1626؛ ج 14، ص 145، ح 38194 - 38191.
4. سیوطی، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ج 1، ص 90.
5. طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج 3، ص 607 - 608.
6. ابونعیم اصفهانی، حلیة الأولیاء وطبقات الأصفیاء،  ج 5، ص 371؛ ابن مبارک، الزهد و الرقائق، ج 2، ص 117؛ الصحیح من سیرة النبی،‌ ج 1، ص 121 - 122.
7. الصحیح من سیرة النبی،‌ ج 1، ص 121.
8. رشیدرضا، تفسیرالمنار، ج‌ 9، ص‌ 164 - 415؛ علامه عسکری، نقش ائمه در احیای دین، ج 1، ص 494.
9. ابن شبة، تاریخ المدینة، ج 1، ص 11 - 12.

داده های تاریخی نشان می دهد عمر بن خطاب گرایش شدیدی به آیین یهود داشته است. تمایل شدید عمر به یادگیری آموزه های یهود در دوران پیامبر سرزنش و خشم آن حضرت را نسبت به او در پی داشت. پس از رحلت پیامبر و در دوران خلافت وی افرادی مثل کعب الاحبار و تمیم داری در بدنه دولت او نفوذ کرده و آموزه های دین یهود را در قالب اسرائیلیات و قصه گویی در بین مسلمانان انتشار دادند، پس از آن نیز برخی صحابه به سبب اعتماد عمر به اخبار کعب الاحبار و دیگر عالمان یهودی آنها را در آموزه های اسلامی وارد نمودند.

فایل ضمیمه: 

Plain text

  • تگ‌های HTML مجاز:
  • آدرس صفحات وب و آدرس‌های پست الکترونیکی بصورت خودکار به پیوند تبدیل می‌شوند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
1 + 0 =
*****