- ولایت امیرالمومنین شرط پذیرش عبادت است.
اشاره
تبلور و ظهور بندگی هنگامی خودنمایی می‌کند که انسان بتواند در برابر تمامی فرامین خداوند سر تعظیم فرود آورده و بدون هیچ اعتراضی به آنها عمل کند. نخستین دستوری که تمام پیامبران الهی به امت‌های خود ابلاغ کردند، پذیرش توحید و یگانگی خدا و تبری جستن از طاغوت بوده است. پیامبر مکرم اسلام (صلی الله علیه و آله) نیز همین فرمان را ابلاغ فرمود و تاکید کرد که پس از ایشان، پذیرش ولایت امیرالمومنین علی بن ابی طالب (علیهما السلام) تنها مسیر صحیح برای بندگی می‌باشد.
انتخاب جانشین یک عمل عاقلانه
در میان جوامع بشری، فرمانده و رهبر حکیم کسی است که به اوضاع اجتماعی ملت خود رسیدگی کند. از اوضاع و احوال پیرامون مطلع باشد و آنچه را که برای آینده آن مناسب می‌داند در پرتو آن ترسیم کند. در شرایطی که تهدیدهای داخلی مانند منافقان و پیروان سایر ادیان، و تهدیدهای خارجی از سوی امپراطوری روم و فارس، امت اسلامی را احاطه کرده و دین آنها را به خطر انداخته، بهترین گزینه، تعیین جانشین مناسب و شایسته از سوی خداوند و ابلاغ آن توسط خاتم الانبیاء (صلی الله علیه و آله) است نه اینکه این مساله را به خود مردم واگذار کرده تا آنها برای خویش تصمیم بگیرند.
ولایت امیرالمومنین سبب تکمیل شدن دین
رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به فرمان الهی، از ابتدای بعثت تا هنگام وفات، برای حفظ مصالح بندگان و امت اسلامی، جانشین خویش را به دستور خدا به مردم معرفی کرد تا دین آنها از هر خطری محفوظ باشد. بر اساس فرموده قرآن،[1] در روز غدیر بر این نکته تاکید شد که رضایت خداوند از مسلمانی مردم، پس از پذیرش ولایت امیرالمومنین علی بن ابی طالب (علیهما السلام) است.[2] بنابراین تفاوت میان اسلام واقعی و اسلام ظاهری را باید در نسبت افراد با پذیرش مساله ولایت و جانشینی امیرالمومنین (علیه السلام) جست‌وجو کرد.
جاماندگان از ولایت اهل بیت (علیهم السلام)
در احادیث متعددی از پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله) به جانشینان دوازده‌گانه ایشان اشاره شده و مردم نه تنها به پذیرش ولایت آنها ترغیب شده‌اند[3] بلکه پیامد ترک ولایت آنها را کوری در روز قیامت و نبودن در مسیر خداوند عنوان کرده‌اند.[4]
در منابع حدیثی شیعه بر این نکته تاکید بیشتری شده و واقعیت‌ها آشکارتر مطرح می‌شود. بر اساس روایات متعدد پذیرندگان ولایت اهل بیت (علیهم السلام) نه تنها در آخرت مشتمل جوایز و پاداش‌های متفاوت می‌شوند، بلکه هم اکنون در دنیا، داخل بهشت قرار دارند و کسانی که ولایت را قبول ندارند، از بهشت بیرون هستند.[5]
عبادت بی ولایت
در فرمایش نورانی پیامبر و اهل بیت (علیهم السلام) بر این نکته مهم تاکید شده که خداوند فقط اعمال بندگانی را مورد پذیرش قرار می‌دهد که ولایت امیرالمومنین را به همراه داشته باشند. خاتم الانبیاء (صلی الله علیه و آله) فرمودند:«به آن كس كه مرا به حق به پيامبرى برانگيخته سوگند، اگر مردى با عمل هفتاد پيامبر، خدا را ديدار كند اما ولايت اولى الامر از ما اهل بيت را نداشته باشد، خداوند هيچ توبه و فديه و كار نيكى را از وى نخواهد پذيرفت.»[6]
در منابع غیر شیعه نیز نقل شده که خداوند خطاب به پیامبر اعظم (صلی الله علیه و آله) فرمود:«اى محمد! اگر بنده‌اى مرا به گونه‌ای عبادت كند كه بريده گردد و فقطّ استخوانى ماند و از شدت و زیادی عبادت همچون مشک كهنه شود، سپس در حال إنكار ولايت اهل بیت تو از دنیا برود، او را در بهشت خود ساكن نخواهم گردانيد و در سايه عرشم قرار نخواهم داد.»[7]
خاتم الانبیاء (صلی الله علیه و آله) با بیان اهمیت ولایت امیرالمومنین (علیه السلام) این ولایت پذیری را شرط قبول عبادات مسلمانان معرفی کرده و فرمودند:«هر کسی که محبت علی (علیه السلام) در قلبش باشد، خداوند از او نماز، روزه، سایر عبادات او را می‌پذیرد و دعای او را مستجاب می‌کند.»[8]
فتاوی علمای شیعه
تاکید بر جایگاه ویژه ولایت امیرالمومنین (علیه السلام) و وابستگی پذیرش اعمال عبادی به آن در سخنان و فتاوی فقهای شیعه نیز بازتاب پیدا کرده است. به طور خاص هنگامی که از شرایط برخی عبادات و معاملات سخن به میان می‌آید، واژه «ایمان» را به معنای لزوم شیعه بودن و موالی اهل بیت (علیهم السلام) توضیح می‌دهند. مانند شرایط قاضی،[9] مطهرات و نجاسات،[10] نیابت در حج،[11] شرایط مرجع تقلید،[12] روزه گرفتن[13] و بسیاری دیگر از ابواب فقهی بر این نکته بسیار مهم تمرکز شده است.
نتیجه
بر اساس باور شیعیان که مستند به ادله قطعی عقلی و نقلی است، پذیرش ولایت اهل بیت (علیهم السلام) یک واجب الهی است که همگان به آن مامور هستند و نه تنها دارای آثار دنیوی و برکات اخروی می‌باشد بلکه شرط قبول اعمال عبادی به آن وابستگی کامل دارد.
پی نوشت
[1]. مائده/3.
[2]. حسکانی، شواهد التنزیل، ج1، ص: 201.
[3]. احمد بن حنبل، مسند احمد، ج34، ص: 477.
[4]. قندوزی، ینابیع المودة، ج1، ص: 330.
[5]. برقی، المحاسن، ج1، ص: 161.
[6]. مفید، الامالی، ص: 115.
[7]. حموی، فرائد السمطین، ج2، ص:320.
[8]. خوارزمی، المناقب، ص: 73.
[9]. طباطبایی، المناهل، ص: 695.
[10]. نجفی، جواهر الكلام، ج6، ص: 58.
[11]. همان، ج17، ص: 356.
[12]. انصاری، الاجتهاد و التقليد، ص: 296.
[13]. یزدی، العروة الوثقى، ج2، ص: 214.
ولایت امیرالمومنین علی (علیه السلام) از سوی خدا برای تمامی مردم ابلاغ شد و همگان باید آن را قبول کنند. اهمیت این مطلب در آیات و روایات متعددی مطرح شده است و ادله عقلی به صورت شفاف و بنیادین آن را بیان کرده اند. مهمترین اثری که پذیرش ولایت امیرالمومنین به همراه دارد، پذیرش اعمال عبادی در پیشگاه خداوند می باشد.