باورهای ما در زندگی نقش اساسی در روش زندگی دارد و به همین جهت اعتقاد به خدا و قیامت، نقش موثری در تربیت صحیح فرزندان دارد؛ بنابر توصیه اسلام محبت به فرزندان، رعایت عدالت بین فرزندان و رعایت کسب حلال، نمونه ای از تربیت صحیح اسلامی فرزند است که در این نوشته به آن اشاره می کنم.
رفتار ما انسان ها متأثراز باورهایی است که به آن معتقدیم. یکی از باورهایی که نقش اساسی در تربیت صحیح فرزندان دارد؛ باور به معاد و زندگی پس از مرگ است. تربیت فرزند باید بر اساس اعتقاد به معاد، باوربه بهشت و جهنم باشد. از این جهت است که اهلبیت (علیهم السلام) همیشه در تربیت فرزندان به اعتقاد به خدا و معاد اهمیت ویژ ه ای می دادند.
خانواده ای که به خدا و قیامت ایمان دارد در زندگی خانواده کوشش خواهند کرد تا فرزندان خویش را با آموزه های دینی و احکام آشنا کنند، فرزندان را از رفتاری که باعث عذاب الهی می شود دور کنند و نسبت به کارهایی که مورد تأیید دین اسلام است تشویق کنند. والدین در خانواده های مذهبی بنا بر سفارش دین فرزندان خویش را به نماز و روزه و کارهای پسندیده تشویق می کنند؛ از کارهای ناپسند از جمله: دروغ، دزدی و گناه، منع می کنند. بنابراین یک خانواده دینی باید در تربیت فرزندان آنها را از اعمال ورفتاری که مورد نهی الهی است دور کنند؛ خداوند متعال در این زمینه می فرماید: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَكُمْ وَأَهْلِيكُمْ نَارًا وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَة؛[1]ای کسانی که ایمان آوردید خود وخانواده خود را از هیزم آتشی که خود شما هیزم آن هستید دور کنید» . والدین وقتی معتقد به قیامت وسؤال وجواب الهی باشند بیشتر در تربیت فرزندان احساس مسؤلیت می کنند وفرزندان خویش را به نحوی که به سعادت دنیوی واخروی که هدف خانواده های خدا محوری است تربیت می کنند. دراین مقاله به چند مورد از تربیت صحیح اسلامی فرزند اشاره می کنیم:
محبت کردن به فرزندان
محبت کردن به فرزندان یکی از توصیه هایی است که دین اسلام به آن سفارش کرده است .اعتقاد به مبدأ ومعاد نقش مهمی در تربیت فرزندان دارد ؛ کسی که باور به معاد دارد فرزندان خویش را براساس آموزه های دینی تربیت خواهد کرد تا در مسیر زندگی آلوده به گناه وانحرافات نشود که باعث عذاب اخروی شوند. در دین اسلام نه تنها محبت کردن به فرزندان توصیه شده است بلکه برای آن اجر وپادش در نظر گرفته شده است. در سیره اهلبیت (علیهم السلام ) محبت کردن به فرزندان فراوان دیده شده است : پیامبر اکرم (صلی الله وعلیه وآله وسلم) حسنین (علیهم السلام )را مکرراً بغل می کردند می بوسیدن وبه آنها محبت می کردند.وسفارش می کردند به محبت کردن به فرزندان خود. روایات زیادی برمحبت کردن به فرزند وجود دارد که ما از باب نمونه بیان می کنیم: رسول خدا(صلی الله وعلیه وسلم) نقل شده كه فرمود:«مَنْ قَبَّلَ وَلَدَهُ كَتَبَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ لَهُ حَسَنَةً وَ مَنْ فَرَّحَهُ فَرَّحَهُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ»؛[2] كسى كه فرزند خود را ببوسد، خداوند بزرگ حسنه اى در نامه ی عملش ثبت مى كند وآن كس كه فرزند خود را شاد كند، خداوند او را در قيامت شاد مى نمايد».رسول خدا (صلی الله وعلیه واله وسلم) حسن و حسين (علیهم السلام ) را بوسيد، شخصى به نام «اقرع بن حابس» عرض كرد: من ده فرزند دارم و هرگز آنها را نبوسيده ام. حضرت در پاسخ وى فرمود: «من چه كنم كه خداوند مهربانى را از تو سلب كرده است».[2] همچنین شخصى نزد رسول خدا(صلی االله وعلیه وسلم) آمد عرض كرد: هرگز كودكم را نبوسيده ام، وقتى رفت، حضرت فرمود: «هذا رَجُلٌ عِنْدَنا انَّهُ مِنْ اهْلِ النَّارِ؛[3] اين مرد به نظر ما اهل دوزخ است».
بنابراین محبت کردن به فرزندان نقش اساسی در تربیت آنها دارد که در سیره بزرگان دینی به آن سفارش شده است.برخی از خانواده ها به نیازهای جسمی فرزندان اهمیت می دهند ولی متأسفانه ازنیازهای عاطفی فرزندان غفلت می کنند. فرزندان نیاز به محبت وحمایت از طرف والدین دارند که این امر باعث می شود آنها در آینده فردی با اعتماد به نفس بالا وشخصیتی پایدار باشند وفرزندانی که در خانواده به انها محبت می شود در مقایسه با فرزندان دیگر درامور زندگی موفق وپیشرفت خوبی دارند.
رعایت عدالت بین فرزندان
یکی از توصیه های مهم دین اسلام در ارتباط با خانواده وتربیت فرزند رعایت عدالت بین فرزندان می باشد. باوربه معاد نقش بازدارندگی مهمی در اجرای عدالت بین فرزندان دارد؛ کسی که باور به معاد وروز جزاء دارد، مسلماً بین فرزندان تبعیض قائل نمی شود که باعث کینه وعداوت بین فرزندان شود. از آنجا كه كودك داراى روحى حساس و لطيف است ، هرنوع رفتار و گفتار پدر و مادر در او تأثير مى گذارد، بويژه تبعيض و بى عدالتى بین فرزنداان، آثار زيانبارى در روحيه و شخصيّت فرزند دارد، اولياى دين به اين موضوع عنايت كرده و توجّه مربيّان را بدان معطوف داشته اند. از این رورسول گرامى اسلام (صلى الله عليه وآله وسلم) مى فرمايد:«إِعْدِلُوا بَيْنَ اوْلادِكُمْ كَما تُحِبُّونَ انْ يَعْدِلُوا بَيْنَكُمْ فِى الْبِرّوَاللُّطْفِ؛[4] ميان فرزندانتان، عدالت را رعايت كنيد، چنان كه دوست داريد آنان در احسان و لطف به شما به عدالت رفتار كنند». رعايت عدالت بين كودكان منحصر به مورد خاصّى نيست، بلكه والدين مى بايست در تمام امور كودك عدالت را رعايت كنند؛ در محبّت و تشويق يا تنبيه کردن فرزندان عادلانه رفتار كرده، هرگز كودك را به جرم كارى كه نكرده، تنبيه نكنند و سرزنش ننمايند، هرگاه بين فرزندان نزاعى رخ داد، تنها مقصّر را تنبيه كنند و جانب فرزند ديگر را نگيرند، اگر چه خردسالتر و ضعيف تر باشد. رعايت اين موضوع بقدرى دقيق است كه حتىّ شامل نگاه ها و نوازش و بوسه هاى پدر و مادر نسبت به فرزندان نيز می شود.
بنابراین رعایت کردن عدالت بین فرزندان توصیه دین اسلام می باشد که علاوه برآثار تربیتی مثبتی در خانواده دارد. والدین بارعایت عدالت بین فرزندان ازعداوت وکینه بین آنها جلو گیری می کنند وصفا وصمیمیت را به اعضای خانواده می بخشند.
رعایت کسب حلال
اعتقاد به معاد نقش بازدارندگی درامور کسب ودر آمد خانواده ه ای اسلامی دارد کسی که باور به معاد وروز جزا دارد سعی می کند زندگی خویش را از طریق کسب حلال تأمین کند. تاثیر غذای حلال در تربیت نقش مهم وکلیدی دارد، رعایت نکردن کسب حلال وغذای حرام در زندگی خانواده نقش مخربی در تربیت فرزندان دارد که چه بسا بسیاری از ناهنجاری ها وودوری از معنویات وعاقبت به شری نتیجه غذایی حرامی است که والدین در خانواده نسبت به آن بی توجه هستند.از این جهت است که پبامبر اکرم (صلی الله وعلیه وآله وسلم) می فرمایند: «من ا کْتَسَبَ مَالًا مِنْ غَیْرِ حِلِّهِ کَانَ زَادَهُ إِلَی النَّار؛[5]هر کس مالی را از غیر راه حلالش به دست آورد، توشه اش در آتش است».
بنابراین غذای حرام در زندگی تأثیر مستقیمی درتربیت فرزندان دارد در واقع عامل مهم سعادت انسان ها در تغذیه سالم وحلال است ؛ جه بسا بسیاری از ناهنجاری ها وکجروی های اعتقادی واخلاقی تأثیر غذای حرام باشد. در سیره اهلبیت (علیهم السلام ) را است که به تغذیه سالم وحلال تأکید شده است. پیامبر اکرم (صلی الله وعلیه وسلم) می فرمایند: «ترک لقمه حرام نزد خداوند محبوبتر از دوهزار رکعت نماز مستحبی است.»[6] .همچنین گوش ندادن مردم کوفه به سخنان ام حسین (علیه السلام) در روز عاشورا ، دراثر لقمه حرامی است که مردم کوفه به آن مبتلا بودند.
کلام اخر
خانواده هایی که باور به خدا وقیامت ندارند دراینگونه خانواده ها مادیات ومسابقه در شهوترانی را بر اخلاقیات ومعنویات ترجیح می دهند .از این جهت است که فرزندان خویش را بر اساس نگرش مادی وغ بگرایی تربیت می کنند . فرزندان را از لحاظ مادی از جمله:( تبلت وماشین آن چنانی) تأ مین می کنند، ولی متأسفانه به تربیت دینی واخلاقی فرزندان اهمیت خاصی نمی دهند که در اثر تربیت غلط این خانواده ها فرزندان به تبعیت والدین به دنبال سیر کردن احساسات وامیال نفسانی هستند که این امر زمینه سازبسیاری از انحرافات اعتقادی واخلاقی است ، بنابراین این خانواده ها درنهایت یک خلأیی در زندگی احساس می کنند ودچار بحرانهای روحی وافسردگی می شوند، که عامل مهم آن غفلت از خدا ومعاد، ترک معنویات در زندگی است که در نهایت، خود وفرزندان خویش را در مسیر غیر الهی قرار می دهند وآنها را به دره پوچ گرایی ونیستی سوق می دهند.
پی نوشت
[1]. سوره تحریم آیه6.
[2]. فروع کافی ،ج6ص49، ح 1.
[3]همان ص99.
[4]بحارالانوار، ج104ص92 ح16.
[5]میزان الحکم ج3ص1126 ح45.
[6]بحارالانوار ج103ص11، ح17.
زندگی ما برگرفته از باورهایی است که به معتقدیم اعتقاد به خدا و قیامت نقش موثری درتربیت صحیح فرزندان دارد که محبت به فرزندان ، رعایت عدالت بین آنها واهمیت دادن به کسب حلال، بخشی ازتربیت صحیح اسلامی است که ما اشاره می کنیم.