بهتراست که حرص و ولع، بُخل و امساک، دوری از خیرات و صدقات، در زندگى انسان عاقل و متعهد ظهور پیدا نکند، چرا که دنیا اهلش را هیچگاه سیر نکرده و رضایت هیچ کس را جلب نکرده است.
«اِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزاقُ ذُو الْقُوَّةِ الْمَتينُ؛[1] تنها خداوند، روزي دهنده و صاحب قوت و قدرت است» ؛ «رَزّاق» به معنى بخشش مستمر است، خواه دنيوى باشد يا اخروى. «هُوَ الرَّزَّاقُ» یعنی رزق و قدرت بر دادن رزق دائمی است و به خودی خود قطع نمی شود مگر عاملی سدّ راه آن شود. اگر عقیده مان بر این باشد که روزی دهنده خداوند است، دیگر برای هر چیزی به راحتی دروغ نمی گوییم. ممكن است با دروغ و كلك پول زیادی به دست آوریم، ولی چون رزق نیست، از دست می رود.
بر اساس آیات و روایات رزق و روزی همه موجودات که انسان نیز جزئی از این موجودات است، توسط خداوند ضمانت شده است. از آنجایی که دین اسلام برای سعادت در زندگی انسان عرضه شده است؛ لذا از مهمترین بخش های زندگی انسان، اقتصاد و کسب درآمد است تا با آن بتواند زندگی و خانواده خود را در جامعه اداره کند. بنابر همین قاعده انسان‌ها به روش های مختلف به کسب درآمد مشغول هستند و عمر خود را بر سر این کار می‌گذرانند، اگر بشر برنامه زندگی خود را با آموزه‌های اسلامی اداره کند و طبق آن پیش برود، هم می‌تواند موجبات سعادت خود را فراهم آورد و هم اینکه در تمام ساعات زندگی اش در رفاه و بدون دغدغه زندگی کند.
ثروت واقعی
ثروت به پول زیاد داشتن نیست، هستند انسان هایی که به قول معروف پولشان از پارو بالا می رود، ولی آیا به واقع این ثروت است؟ و اینکه آیا چنین افرادی از ثروت خود لذت می برند؟ ثروت واقعی به پول زیاد نیست، اینکه از این ثروت چگونه و به چه نحوی استفاده نماییم، مهم است. بسیاری از افراد ثروتمند، نمی دانند که از این ثروت خود چگونه استفاده نمایند.
افرادی که نتیجه تلاش و دسترنج خود را با پول و ثروت می سنجند و زندگی را بدون پول و دارایی بی فایده و بی ثمر می دانند، چنین افرادی هیچ درکی از زندگی ندارند و نَفَس آنها در گِرو چیزهایی است که هر لحظه امکان از دست دادن آنها را دارند، در این صورت ارزش و اعتبار خود را که پول و ثروت است، از دست می دهند. به واقع چنین افرادی اگر پول و دارایی خود را از دست بدهند، دیگر هیچ جایگاه و ارزشی برای مطرح کردن خود ندارند، اینها افرادی هستند که فاقد ذهن ثروتمند هستند؛ کسانی ذهن ثروتمند دارند که روح و روان و باور خود را قوی نمایند تا بتوانند از دارایی و ثروت خود انفاق کنند و بگذرند.
ثروت از نگاه اسلام
شاید در تصور بسیاری از انسان ها این باشد که اسلام با ثروت و مال اندوزی مخالف است و آن را یک امر شیطانی می داند؛ در حالی که در اسلام با مال و ثروت هیچ وقت مخالفت نشده است، نه تولیدش، نه مبادلهاش، نه مصرف کردنش و....، بلکه برای آن ها شرایط و موازین مقرر شده است و هرگز ثروت از نظر اسلام دور افکندنی نیست بلکه دور افکندنش (اسراف، تبذیر، تضییع مال) حرام قطعی است، آنچه سبب مخالفت اسلام با ثروت و مال است پول پرستی است و اینکه انسان خود را فدا و برده پول کند. اسلام حرص و ولع در ذخیره و مال اندوزی خود پول یا برای پُر کردن شکم یا برای عیاشی و ولگردی و شهوترانی را محکوم و مطرود نموده است. «......وَالَّذِينَ يَكْنِزُونَ الذَّهَبَ وَالْفِضَّةَ وَلَا يُنْفِقُونَهَا فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذَابٍ أَلِيمٍ؛[2] و کسانى که طلا و نقره را گنجینه و ذخیره مىکنند و در راه خدا انفاق نمىکنند آنها را به عذابى دردناک بشارت ده». پول پرستی سبب ذلالت و فرومایگی و ذوب شدن انسانیت و شرافت در پول و ثروت می شود در حالی که انسان باید پول و ثروت را در جهت فعالیت و عمل صالح به خدمت گیرد نه اینکه پول انسان را به خدمت گیرد. پیامبر اسلام(صل الله و علیه و آله و سلم) در این مورد می فرمایند: « نِعْمَ اَلْمَالُ اَلصَّالِحُ لِلرَّجُلِ اَلصَّالِحِ؛ [3] چه نیکوست مال و دارایی صالح برای انسانی صالح»
اسلام در شرایطی پول و ثروت را حتی توصیه نیز نموده است، که در اینجا چند نمونه را ذکر می نماییم:
1- تولید ثروت مانند: کشاورزی، دامداری، صنعت و...
2- مبادله ثروت یعنی تجارت و داد و ستد
3- به مصرف رساندن ثروت در حدود احتیاجات فردی، خالی از هر نوع تجمل و اسراف که مُفسِد انسان است.
4- ممنوعیت تبذیر و اسراف و تضییع مال
5- وضع مقررات سخت قضائی و جزائی در مورد حیف و میلها و سرقت‌ها و خیانت‌ها
در مقابل، مال و ثروت اگر در جهت مال اندوزی، فخرفروشی و... باشد، همان مال و ثروت سبب نابودی او می شود؛ مانند دریا که گاهی سبب به مقصد رسیدن کشتی و گاهی سبب غرق شدن کشتی می شود.
کلام آخر
پول كالایی است كه می توان با آن به همه جا وارد شد و همه چیز را به دست آورد، جز شرافت، انسانیت و سعادت. (ویلیام شکسپیر)
پی نوشت
[1] سوره ذاريات، آيه 58
[2] سوره توبه،آیه 34
[3] بحار الانوار، ج 70، ص 63
خداوند می‌فرماید: « وَكَأَيِّنْ مِنْ دَابَّةٍ لَا تَحْمِلُ رِزْقَهَا اللَّهُ يَرْزُقُهَا وَإِيَّاكُمْ ۚ وَهُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ ؛ چه بسيارند جنبندگانى كه قدرت ندارند [به دست آوردن] روزى خود را بر عهده بگيرند، خداست كه به آنان و شما روزى مى دهد، و او شنوا و داناست» (حتی موجوداتی كه دست و پا هم ندارند خداوند روزی آنها را می دهد)