باورهای دینی و مذهبی به عنوان عوامل حمایتی یا حائلی هستند که از طریق القای امید، قدرت و معنی بخشی به زندگی، فشار روانی زندگی را کم می کند و کیفیت زندگی را به ویژه در افراد معتاد بهبود می بخشند و حتی مانع گرایش به اعتیاد می شوند
دین و باورهای دینی به عنوان تنها راه رسیدن انسان به کمال و سعادت، می تواند در پیشگیری از آسیب ها و ناهنجاری های اجتماعی نقش تعیین کننده و بسزایی داشته باشد. پژوهش های انجام شده در این زمینه، نشان می دهد، داشتن باورهاي ديني و مذهبی در پيشگيري از آسیب های اجتماعی، همچون مصرف مواد مخدر،نقش عمده ای داشته است و زمينه را براي افزايش خودباوري، خودمهارگري و عزت نفس فراهم نموده است؛ زیرا دین و باورهای دینی، نقش یک پایگاه و پشتیبان محکمی را برای افراد جامعه در مواجهه با مشکلات و ناهنجاری های زندگی ایفا می کند.
مسأله اعتیاد و گرایش به مواد مخدر، مسأله ای است که از آن به یک بلای خانمان سوز و آسیب اجتماعی عنوان می شود که غنی و فقیر، مرد و زن، پیر و جوان، شاغل و بیکار، نژاد و قوم نمی شناسد و به نوعی همه را درگیر می کند.
علل ابتلای به اعتیاد
اعتیاد به عنوان یک مسأله اجتماعی، علل و عوامل بسیاری در اشاعه و بروز آن مؤثر هستند، از جمله می توان به موارد ذیل اشاره نمود:
1-علل فردی: در علل فردی ابتلا به مواد مخدر فاکتور های متغییری وجود دارد از قبیل:
أ) عدم شناخت؛ ب)ضعف اراده؛ ج)پایین بودن آستانه تحمل؛ د)رفتارهای ناهنجار اجتماعی؛ ه)احساس تنهایی؛ ز)تسکین درد؛ و....
2-علل خانوادگی: خانواده به عنوان یکی از ارکان اصلی جامعه، ثأثیر مثبت و یا منفی در ابتلا جامعه به اعتیاد دارد که اگر نسبت به کنترل این تأثیرات توجهی نشود، دامنه گسترش اعتیاد از فرد به خانواده و بعد به جامعه و بعد به ... ادامه خواهد داشت. از جمله تأثیراتی که خانواده بر شیوع اعتیاد دارد می توان به مواردی اشاره کرد:
أ)اعتیاد والدین؛ ب)اختلاف و نزاع والدین با یکدیگر؛ ج) همسر معتاد؛ د)عدم رضایت در زندگی زناشویی؛ ه)طلاق و جدایی؛ ی)مهمانی های خانوادگی
3-علل اجتماعی: در کنار علل فردی و خانوادگی که سبب بروز و گسترش اعتیاد می شود، برخی علل اجتماعی نیز وجود دارد که باعث شیوع اعتیاد می گردد؛ از جمله:
أ) فقر و ثروت زیاد؛ ب)دوستان نااهل و.... .
رابطه اعتیاد و باورهای دینی
در مقابل علل و عواملی که در مسأله اعتیاد نقش دارند، بسیاری از عوامل ارتباط نزدیکی با خود فرد و زندگی او دارند که در این زمینه فرد از طریق بالا بردن باور و اعتقاد دینی خود می تواند در کنترل عوامل مؤثر در بروز اعتیاد، کمک بسزایی به خود، خانواده و اجتماع نماید؛ زیرا فرد هنگامی که به لحاظ دینی در سطح بالا و معقولی باشد، علاوه بر خود فرد خانواده و به تبع آن جامعه نیز از آسیب اعتیاد و ناهنجاری های ناشی از آن، مصونیت پیدا می کنند.
انسان بطور فطری در جست و جوی کمال و سعادت است و از اینکه آینده ای مبهم و بلاتکلیف داشته باشد گریزان است. افرادی که دارای باور و ایمان دینی و مذهبی هستند، براین اساس که رابطه بین انسان و خداوند یک رابطه دوطرفه است؛ لذا در نگاه انسان با ایمان، اگر چه در ظاهر و از جهت مادی پیشرفت نکند ولی خداوند تلاش هایش را نادیده نمی گیرد و از پاداش خود بی نصیب نمی کند و این سبب آرامش در فرد می گردد؛ لذا آرامش چنین فردی سبب پدید آمدن آرامش در خانواده و در نتیجه آرامش و سعادت جامعه و افراد آن خواهد شد.
باورهای دینی دارای پیامدهایی از قبیل برخورداری از روحیه شهامت، شجاعت و فداکاری است.
تقویت باورها و نگرش های مذهبی در بالا بردن ضریب ایمنی و محافظت در برابر آسیب ها و رُشد سلامت روان افراد، امری ضروری و مهم است. نتایج بررسی ها و پژوهش های بدست آمده در زمینه تأثیر باورهای دینی بر کاهش اعتیاد نشان می دهد که خانواده هایی که باورهای دینی و اعتقاد به خدا را در سال های اولیه کودکی در فرزندان خود تقویت می کنند، نشان می دهد که تأثیر و نگرش آنها در مصرف مواد مخدر، ناشی از نگاه دین و مذهب و متولیان دینی نسبت به مصرف مواد است و عضویت در گروه های دینی و مذهبی را می توان به عنوان عاملی بازدارنده در گرایش به مواد مخدر دانست.
کلام آخر
باور های دینی و مذهبی از طریق درک موقتی بودن مشکلات و رنج های زندگی، مقابله با آنها را تسهیل می کند و نوعی سیستم خود کنترلی را برای افراد فراهم می نماید؛ لذا سنت های مذهبی، از طریق احکام و دستورات بازدارنده و تجویزی خود، پیروان خود را در ایجاد یک سبک زندگی سالم و بالا بردن سطح سلامت رفتاری مورد تشویق قرار می دهند و به این سبب در کاهش مرگ و میر و کاهش مصرف مواد مخدر و افزایش سلامت افراد جامعه نقش مؤثری را ایفا می نمایند.
مذهب از طریق برقراری یک نظم اخلاقی درونی می تواند سوء مصرف مواد و رهایی از آن را تحت تأثیر قرار دهد