- انزوای اجتماعی حاصل گرفتار شدن در سبک زندگی جدیدی است که دنیای مدرن برای ما به ارمغان آورده است. برای خروج از این بن بست باید به سراغ آموزهای احیاگر اسلام رفت تا در کنار پیشرفت ها، آرامش عمیق و امیدواری نیز برای انسان ایجاد گردد.
شاید برای ما که چندان اطلاعات دقیقی از وضعیت دنیای مدرن نداریم یا به عبارتی نمی گذارند که به اطلاعات دقیق و واقعی از این دنیا دست یابیم، هیچ گاه این امکان میسّر نشود که با عمق عوارض نامطلوب این فضا آشنا شویم. اما هر چه باشد گاهی سرنخ هایی از دل گزارشات متعدد بیرون می آید که می تواند جرقه ای باشد برای بررسی ها و تحقیقات بیشتر در این فضا.
وقتی برخی گزارش های رسمی درباره ی انزوای اجتماعی مردم در کشورهای مدرن و صنعتی با عبور از پیچ و خم های سخت دنیای رسانه، در سطح اخبار دنیا قرار می گیرد، برای ما نقطه ی شروعی خواهد بود که از آنجا به موارد مشابه دیگری نیز بتوانیم دست یابم؛ انزوای اجتماعی در ژاپن که این روزها در سطح اخبار قرار گرفته است[1] را می توان در کنار خبر انتخاب وزیر تنهایی در یکی دو سال اخیر در این کشور[2] قرار داد تا متوجه شد که این خطر انزوای اجتماعی در سطح حاکمیتی این کشور نیز به عنوان یک خطر جدی قلمداد شده است.
انزوای اجتماعی شامل انزوای فیزیکی، دوری گزینی از اجتماع، و پریشانی روانی می شود، که حداقل به مدت ۶ ماه ادامه یافته باشد.
در کشوری مانند ژاپن که تمام و کمال خود را در اختیار دنیای مدرن و اهداف توسعه طلبانه ی آن قرار داده است وقتی علت این انزوای اجتماعی را مورد بررسی قرار می دهیم محققانی مانند «تاکاهیرو کاتو»، استادیار دانشگاه کیوشو در فوکویاما بیان می دارند: «هنجار‌های اجتماعی غیر منعطف، انتظارات بالای والدین از فرزندان و فرهنگ شرم و خجالت، ژاپن را بدل به سرزمینی حاصلخیز برای رشد احساساتی از قبیل ناکافی بودن و عدم علاقه به خطرپذیری کرده است.»[3] و این سبک زندگی دقیقاً همان چیزی است که دنیای غرب با نگاه استعماری‌اش خواهان به خدمت گرفتن و توسعه ی آن است.
اگر امروزه می بینیم که فرهنگ مهاجم غربی به دنبال زمین گیر کردن و به عبارتی رام کردن ایران اسلامی است و از زبان برخی نیز نسخه ی ژاپن اسلامی شدنِ ایران اسلامی فریاد زده می شود، اما در این مسیر نتوانسته به موفقیت مورد انتظار خود دست پیدا کند، به دلیل وجود آموزه های پویا و کارآمد اسلامی در این سرزمین با اصالت است.
آموزه های اسلام انسان را به عنوان یک موجود اجتماعی می بیند و حیات او را نیز در گرو ارتباط با او قلمداد می کند و بر این اساس است که اوج انعطاف پذیری، لطافت و دستگیری از افراد را در آموزه های خود مد نظر قرار می دهد که برخی از مهمترین آنها عبارتند از:
1.وجود رحم و مروت بین افراد جامعه:
در حدیث نورانی از امام صادق عليه السلام آمده است که : «اَلمُؤمِنُ... يَنصُرُ المَظلومَ وَ يَرحَمُ المِسكينَ. نَفسُهُ مِنهُ فى عَناءٍ و َالنّاسُ مِنهُ فى راحَةٍ؛[4] مؤمن... مظلوم را يارى مى كند و به مسكين و درمانده رحم مى نمايد، جان [بدن] او از خودش در رنج است و مردم از او در آسايش.»
با این نگاه هر بن بستی در عرصه ی اجتماعی قابل باز شدن است و هر فردی با این نگاه از حالت انفعال، انزوا و حتی بردگی خارج می شود و هر زندگی هر روز خود در این دنیا را غنیمت می شمارد.
2.عدالت اجتماعی از جانب حاکمیت:
امام على عليه السلام درباره ی ضرورت عدالت می فرمایند: «قُلوبُ الرَّعِيَّةِ خَزائِنُ راعيها فَما اَودَعَها مِن عَدلٍ اَو جَورٍ وَجَدَهُ؛[5] دل هاى مردم خزانه هاى حاكم است، پس آنچه از عدالت و يا ظلم در آنها بگذارد، همان را خواهد یافت.» با این وضعیت باید توجه داشت که هر بی عدالتی و سختگیری بی مورد در کف جامعه، آسیب های جدی را برای تک تک افراد همان جامعه به وجود خواهد آورد و چه زیبا رسول اكرم صلى الله عليه و آله و سلم در این باره می فرمایند: «اِذا حَكَموا بِغَيرِ عَدلٍ اِرتَفَعَتِ البَرَكاتُ؛[6]هنگامى كه به غير عدالت حكم كنند، بركتها از بين مى روند.»
3.داشتن ارتباط و صله رحم:
یکی از موارد مورد تاکید اسلام برای از بین بردن انزوای اجتماعی و تبعات سخت و جانکاه آن، برقرار کردن ارتباط با اطرافیان و نزدیکان است و این همان چیزی است که دنیای مدرن بر خلاف جهتش حرکت می کند. امام على عليه السلام: «صِلَةُ الرَّحِمِ تُدِرُّ النِّعَمَ وَتَدفَعُ النِّقَمَ؛[7] صله رحم نعمت ها را فراوان مى كند و سختى ها را از بين مى برد.»
کوتاه سخن اینکه اگر اسلام آبادانی آخرت را می خواهد اینگونه نیست که آن را از مسیر تخریب زندگی دنیایی دنبال نماید بلکه نسخه ی شفا بخش اسلام نسخه ای است که هم دنیا را آباد می کند و هم آخرت را و این نسخه همان چیزی است که زندگی های صنعتی و بی انعطاف این روزهای مردم دنیا به آن شدیدا محتاج است.
پی نوشت:
1. سایت خبری تابناک باتو، "انزوای نیم میلیون جوان ژاپنی؛گوشه گیری به سبک سامورایی ها" تاریخ انتشار:۰۴ فروردين ۱۳۹۶ - ۰۹:۴۵، کد خبر: ۶۸۱۹۵
2. مشرق نیوز، "این آقا وزیر «تنهایی» ژاپن شد +عکس"، تاریخ انتشار: ۸ اسفند ۱۳۹۹ - ۱۴:۲۳، کد خبر 1186114.
3. سایت تحلیلی فرادید، "از ژاپنی‌های مبتلا به هیکیکوموری چه می‌دانید؟" ۰۷ خرداد ۱۳۹۸ - ۱۲:۴۳، کد خبر: ۶۷۶۴۳.
4. کافی(ط-الاسلامیه) ج2 ، ص231 ، ح4.
5. تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 346 ، ح 7982.
6. معدن الجواهر ص 73.
7. شرح آقا جمال الدین خوانساری بر غررالحکم و دررالکلم ج4، ص204، ح5836.
مسیر اسلام از آبادانی دنیا و آخرت به صورت توآمان می گذرد در حالی که در دنیای مدرن غایت انسان دنیاست آن هم به نحوی که با خراب کردن دنیای یکی، آبادانی دیگری حاصل می شود.