-هرچند مهریه ی بالا موجب باطل شدن ازدواج نمی‌شود اما همواره سیره و توصیه ی اهل بیت بر سبک گرفتن آن بوده و از بالا گرفتن آن نهی کرده اند.
اگر نگوییم اصلی‌ترین مانع، یکی از اصلی‌ترین موانع ازدواج جوانان سخت‌گیری‌های بی‌مورد خانواده‌ها و جوانان در مورد مسائل حواشی ازدواج است ازجمله بحث مهریه؛ البته عوارض بالارفتن مهریه در جامعه تنها در مسئله‌ی سخت شدن ازدواج خلاصه نمی‌شود و سالانه تعداد بالایی از مردان به علت ناتوانی در پرداخت مهریه روانه زندان می‌شوند و یا با مصالحه و قسط‌بندی مهریه ماهانه مبلغ بالایی از درآمد خود را از دست می‌دهند و مشکلات فراوانی ازاین‌جهت دارند. در همین سال جاری (1400) دومرتبه مردان در اعتراض به قانون مهریه مقابل مجلس تجمع کرده‌اند.[1]
مهریه از کجا آمد؟
اصل مهریه از قبل از اسلام به‌عنوان یکی از ارکان ازدواج وجود داشت.[2] اسلام هم اصل مهریه را تا کرد اما با تعریف متفاوتی که اسلام از نظام خانواده داشت و از بین حدوداً ده نوع ازدواجی که در دوران جاهلی مرسوم بود، دو ازدواج دائم و متعه را تأیید کرد و بیان خاص خودش را هم از مهریه آورد.
قرآن کریم می‌فرماید: «وَآتُوا النِّسَاءَ صَدُقَاتِهِنَّ نِحْلَةً»[3] یعنی مهریه‌ی زنان را که به خودشان تعلق دارد به آنها بپردازید. از این آیه نکاتی را می توان استفاده کرد ازجمله اینکه از مهریه با عنوان صدُقه یاد کرده به معنای نشانه ی صدق و راستی که فلسفه ی مهریه را مشخص می‌کند که نشانه ی صدق مرد در عشق و علاقه است. از طرفی هم می‌فرماید مهریه ی زنان را بپردازید که در ادامه از آن استفاده خواهیم کرد.
میزان مهریه
هرچند در خصوص میزان مهریه سندی نداریم که آن را محدود کرده باشد که مثلاً مهریه‌ای که ارزشش از فلان مبلغ کمتر یا بیشتر باشد باطل است بلکه آنچه در شرایط مهریه آمده است این است که اولاً باید مالیت داشته باشد، قابل تملیک باشد و مقدارش مشخص و معلوم باشد.
مهریه دِین است
مهریه دِین و بدهی‌ای است بر گردن مرد و مرد وظیفه دارد که آن را بپردازد مگر اینکه زن آن را به مرد بخشیده باشد و یا به او مهلت داده باشد همان‌طور که در آیه صراحتاً به آن اشاره شده اما آنچه امروزه در خیلی از ازدواج‌ها شاهد آن هستیم مهریه‌هایی هستند که از خود مهریه مشخص است که داماد از همان ابتدا اصلاً قصد پرداخت آن را ندارد؛ از امام صادق علیه‌السلام روایت است که: «هرکسی با زنی ازدواج کند و تصمیم داشتـه بـاشـد کـه مهریه او را نپردازد، نزد خدا زناکار است».[4]
دِین بودن مهریه یک سری تبعات حقوقی را هم به دنبال دارد از جمله اینکه درصورتی‌که مرد از پرداخت آن امتناع ورزد زن می‌تواند از طریق مراجع قضایی برای گرفتن حق خود اقدام کند همچنین اگر مرد از دنیا برود قبل از تقسیم اموال دیون او را که شامل مهریه هم می‌شود، اول از اموال او بیرون می‌کشند و بعد اموالش را طبق قانون ارث تقسیم می‌کنند و همچنین درصورتی‌که زن فوت شود ورثه مهریه‌ی او را به ارث می‌برند و شوهر موظف است بعد از کنارگذاشتن میزانی که خودش از مهریه ارث می‌برد، مابقی را به ورثه پرداخت کند حال در چنین شرایطی اگر مبلغ مهریه زیاد باشد ...
تاکید روایات بر مهریه‌ی کم و مهر السنه
رسول خدا صلوات‌الله‌علیه می‌فرمایند: «برترین زنان امت من خوب‌روترین و کم‌مهر‌ترین آنان است.»[5] همچنین از ایشان روایت شده: «از برکت زن کم مهر بودن و از شومی او زیاد بودن مهرش می‌باشد.»[6]
از امام باقر علیه‌السلام روایت است که: «رسول خدا ازدواج نکرد و دخترانش را به ازدواج کسی درنیاورد که مهریه‌اش بیشتر از پانصد درهم باشد؛ خداوند دستور داد که مهریه‌ی پانصد درهم را برای امت خودش سنتی قرار دهد و ایشان چنین کرد.»[7]
وزن سکه‌های درهم تا قبل از بنی‌امیه متفاوت بود ولی از زمان بنی‌امیه دیگر تا چند قرن تغییر نکرد و در سالی که از امام باقر علیه‌السلام پرسیدند ایشان همان پانصد درهم اموی را مطرح کردند که وزن آن هم حدوداً سه گرم است و پانصد درهم می‌شود حدوداً یک و نیم کیلو نقره که در حال حاضر (آبان 1400) ارزش آن چیزی حدود سی و پنج میلیون تومان است که مهریه‌ی بسیار سبک و معقولی است و اکثر افراد جامعه توانایی پرداخت آن را دارند.
مهر السنه یا چهارده سکه؟
مقام معظم رهبری می‌فرمایند: «من از مردم سراسر کشور خواهش می‌کنم که مهریه‌ها را آن‌قدر زیاد نکنند. این سنت جاهلی است. این کاری است که خدا و رسول خدا صلوات‌الله‌علیه در این زمان به‌خصوص، از آن راضی نیستند. نمی‌گوییم حرام است، نمی‌گوییم ازدواج باطل است؛ اما خلاف سنت پیامبر و اولاد ایشان و ائمه‌ی هدی و بزرگان اسلام است.»[8] «اینکه می‌گوییم مهریه چهارده سکه یا تشریفات و تجملات نباشد؛ باز یک عده آدم‌های کوته‌نظر - البته وقتی ما می‌گوییم سر تکان می‌دهند بله بله می‌کنند و به‌به می‌کنند - یک عده آدم‌های کوته‌فکر باز می‌روند و همان کار خودشان را انجام می‌دهند، خودشان ضرر می‌کنند، من که اینجا نشستم ضرر نمی‌کنم که، خودشان ضرر می‌کنند.»[9]
البته این بحث که چهارده سکه و مهر السنه با هم اختلاف قیمتی بالایی دارند و چرا رهبری همان مهر السنه را پیشنهاد ندادند خود بحثی جداگانه می‌طلبد اما اجمالاً برخی سرفصل‌هایی که می‌شود مورد بررسی قرار داد را فقط نام می‌برم: قدرت خرید پانصد درهم در آن زمان با یک و نیم کیلو نقره امروزه متفاوت است، ازآنجاکه مهریه چهارده سکه در جامعه‌ی امروزی رواج دارد و مبلغ آن هم مورد پذیرش عامه‌ی مردم است پذیرش آن توسط جامعه بهتر خواهد بود، آنچه که مهم است وجود یک نماد برای یک‌دست شدن جامعه و پرهیز از زیاده‌روی‌ها است. ایشان می‌فرمایند: «من گمان می‌کنم اینکه در جهیزیه‌ی حضرت زهرا علیهاالسلام این‌قدر سادگی رعایت شد و در مهریه‌ی ایشان و همه‌ی اهل‌بیت پیامبر صلی‌الله علیه و آله به آن مهر کم، «مَهرُ السُّنَّة» مقیّد بودند، درحالی‌که همه قبول داشتند که بیش از «مَهرُ السُّنَّة» هم جایز است، امّا این حد را حفظ کردند. این یک جنبه‌ی نمادین داشت. برای اینکه بین مردم مبنا و پایه‌ای باشد برای عمل به آن، تا دچار این مشکلاتی که بر اثر زیاده‌روی‌ها پیش می‌آید، نشوند.»[10] «اینکه ما گفته‌ایم مهریه چهارده سکه بیشتر نباشد در حقیقت می‌خواستیم یک کار نمادین بکنیم.»[11]
نتیجه
درست است که در اسلام برای مهریه حدی تعیین نشده است اما آنچه که همواره مورد توصیه‌ی معصومین علیهم‌السلام و علمای دین بوده سبک گرفتن مهریه است ولی متأسفانه برخی هنگام ازدواج به این توصیه‌ها توجه نمی‌کنند و وقتی برایشان مشکلی پیش می‌آید دادشان به آسمان می‌رود که قانون مشکل دارد، چرا مرد باید مهریه بدهد؟ ورثه‌ی زنم دارند به من ظلم می‌کنند و...
ای‌کاش جای اینکه انگشت اتهام به این‌وآن بزنند آن زمان که باید، عاقلانه تصمیم می‌گرفتند؛ به‌هرحال خودکرده را تدبیر نیست.
پی‌نوشت
[1]. خبرگزاری جمهوری اسلامی کد خبر 84157584
[2]. ترمانینى، الزواج عندالعرب فى الجاهلیة و الاسلام، ص 18. المیزان ذیل آیه 4 سوری نساء
[3]. سوره‌ی نساء آیه‌ی 4
[4]. ترجمه من لا یحضره الفقیه - تهران، چاپ: اول، 1367ش ، ج5، ص: 32
[5].الکافی، ج5، ص324
[6].من لایحضره الفقیه، ج3، ص387
[7].جواهر الکلام، ج31، ص47
[8].بیانات 1372/9/2
[9].بیانات1375/5/11
[10].بیانات 1377/4/18
[11]. بیانات 1382/6/18
مهریه تعهدی است برای پرداخت مبلغی ازجانب مرد به زن تا وقتی که عقد جاری نشده است قابل چانه زدن است اما اگر صیغه خوانده شد دیگر حق اعتراضی وجود ندارد پس مهریه را عاقلانه انتخواب کنیم.
