- آمریکا و کشورهای حاشیه خلیجفارس مدعی شدهاند که خواهان روابط اقتصادی قوی با ایران پس از برداشتن تحریمها هستند، این به طور آشکار فاش میکند که آمریکا توانسته است در چالش هستهای از کشورهای عربی برای فشار به ایران استفاده کند.
بررسی چرایی تلاش ایران و کشورهای حاشیه خلیجفارس برای برهم زدن موازنه به نفع خویش، این واقعیت را مشخص میکند که طرفین دارای اختلاف واقعی بوده و عوامل زیادی همچون تفاوت ایدئولوژیکی و اختلافات سرزمینی همچون جزایر سهگانه در جلوگیری از گرایش و همگرایی منطقهای موثر بوده است.
اما این کشمکش میان همسایگان عامل دیگری دارد که باعث دشوار شدن رقابت و منتهی شدن آن به دشمنی شده است تا آنجا که حتی برخی از کشورهای خلیجفارس در کنار دشمن دیرینه ایران یعنی اسرائیل قرار بگیرند و این عامل فزاینده چیزی نیست مگر حضور و نقشآفرینی منفی و منفعت طلبانه آمریکا در بازی و رقابت منطقه ای.
تاریخچه همسایگی ایران با کشورهایی همانند عمان، امارات، قطر و... نشان داده است که حتی در اوج برخورد و ستیز سخت ایران با کشورهای عرب منطقه یعنی در جنگ هشتساله، این کشورها گرچه از عراق پشتیبانی مالی داشتند ولی در ظاهر تلاش داشتند از ورود مستقیم به معرکه جنگ خودداری کرده و تا آنجا که برخی از سران کشورهای خلیجفارس آن را جنگ میان دو کشور مسلمان دانسته و در صدد میانجیگری برآیند و برخی از آنان همانند امارات متحده عربی و عمان در جنگ نفتکشها با ورود نیروهای بیگانه به منطقه مخالفت کنند[1]، ایران نیز در زمان جنگ روابط خویش را با کشورهایی همانند امارات توسعه داده بهگونهای که این کشور نخستین شریک تجاری ایران در منطقه گردید و پس از پایان جنگ نیز، با چشمپوشی از همراهی برخی کشورها با رژیم صدام حسین به گسترش روابط سیاسی و اقتصادی خود با این کشورها پرداخت.
ولی متاسفانه سوءاستفاده آمریکا از طریق بهکارگیری ترفند و تاکتیک «ایران هراسی» باعث شد روابط ایران با این کشورها بیشتر آسیب دیده و به مراتب از زمان جنگ هشتساله، خصومت بیشتری پدیدار شود و نزاع تا جایی کشیده شود که پای اسرائیل نیز به میان بیاید.
در هفته قبل آمریکا و اعضای شورای همکاری خلیجفارس بعد از برگزاری جلسه کارگروه خود درباره ایران در ریاض بیانیه مشترکی صادر کردند، در ادامه بیانیه تأکید شده است: «آنها (اعضای شورای همکاری) چشماندازهای این تلاشهای دیپلماتیک در زمینه ترویج روابط صلحآمیز در منطقه بر پایه تاریخ دیرینه مبادلات اقتصادی و فرهنگی را تشریح کردند. آمریکا و اعضای شورای همکاری خلیجفارس، تأکید کردند که روابط اقتصادی عمیقتر بعد از رفع تحریمهای آمریکا ذیل برجام، در راستای منافع دوجانبه منطقه است.»
این بیانیه اگرچه به ظاهر نگرانکننده بوده و نشان از همکاری نزدیک کشورهای حاشیه خلیجفارس با آمریکا در موضوع پرونده هستهای ایران دارد و مشخص میکند که آمریکا افزون بر اسرائیل، کشورهای همسایه ایران را در موضوع هستهای دخالت داده و تصمیم دارد از آنها برای فشار بر جمهوری اسلامی ایران بهره ببرد ولی مسئولین کشور میتوانند با گفتگوهای منطقهای، اجازه ندهند موضوعات منطقهای با پرونده هستهای گره بخورد و از اینکه آمریکا پای ثابت تمامی مذاکرات و حل چالشهای ایران باشد جلوگیری کنند.
با رفتن ترامپ و خالی ماندن دست کشورهای عربی از همراهی با سیاستهای خصمانه آمریکا بر علیه ایران و سرنگونی آشکار هژمونی آمریکا، اینک فرصت مهمی در بازسازی روابط ایران با چند کشور عربی به وجود آمده که باید حداکثر استفاده از آن را داشت.
پی نوشت:
1- پژوهش های تاریخی دوره جدید سال نهم پاییز 1396 شماره 3
با رفتن ترامپ و خالی ماندن دست کشورهای عربی از همراهی با سیاستهای خصمانه آمریکا بر علیه ایران و سرنگونی آشکار هژمونی آمریکا، اینک فرصت مهمی در بازسازی روابط ایران با چند کشور عربی به وجود آمده که باید حداکثر استفاده از آن را داشت.