اسلام، ناسزا و توهین به دیگران برای رسیدن به اهداف را ممنوع دانسته و آن را تلاش بیهوده انسانهای عاجز دانسته است؛ بنابراین استدلالهای اسلام برای هدایت، توهین و ناسزا نخواهد بود.
برداشت توهین و فحاشی از رفتار پیامبر
برخی از معاندین برای پیشبرد اهداف غیر انسانی خود، از هر خس و خاشاکی کمک میگیرند. اینان برای این که بگویند دین اسلام بر پایه توهین و ناسزا بنا شده است به بعضی کلمات مشرکان قریش در دوره جاهلیت تمسک کردهاند؛ همین نوع استدلال بر کوتاهی فهم این گونه افراد کفایت میکند.
فحاشی و ناسزا در اسلام
هر گونه بدگویی و فحاشی از نظر اسلام ممنوع بوده و به شدت نهی شده است تا آنجا که اسلام یکی از صفات مومن را نرمی و ملایمت در مقابل انسان فحاش و بد دهان شمرده است.[1]
فحاشی کردن و ناسزا گفتن در اسلام یکی از بزرگترین گناهان شمرده شده است، به همین دلیل علما و فقها نیز هر گونه فحش و ناسزایی را حرام اعلام کردهاند؛ پیامبر اکرم در این زمینه فرمود: «لَیْسَ الْمُؤْمِنُ بِالطَّعَّانِ وَلا اللَّعَّانِ وَلا الْفَاحِشِ وَلا الْبَذِیءِ؛[2] مؤمن، انسانی بدگوی عیبگیرنده و لعنکننده و فحشگوی و بدزبان هرزهگو نیست.»
اسلام آن قدر نسبت به توهین و ناسزا حساس است که حتی اجازه نمیدهد که به دشمنان توهین و ناسزا گفته شود.[3]
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) چه قبل از بعثت و چه بعد از آن، هرگز به کسی اهانت نکرده است. تاریخ نیز گواه بر این ادعاست؛ زیرا از ابتدای ولادت که در بین مردم مکه زندگی می کرد، تا زمانی که مدینه را محل سکونت خود قرار داد، «امین» اولین صفتی بود که از او بر سر زبانها میگشت و او را با نام «محمد امین» میشناختند.
روش پیامبر در تبلیغ دین اسلام
دین اسلام بر پایه رحمت و مهربانی، صلح و آرامش بنا شده است؛ زیرا از ابتدای شروع پیامبری خاتم، او را به عنوان پیامبر رحمت و مهربانی برای تمام جهانیان فرستاد[4] و هرگز بنا ندارد که کاری را با توهین و ناسزا پیش ببرد. از این رو، خداوند متعال به پیامبرش سفارش کرده است که با نرمی و خوشرویی با مردم برخورد کند؛ زیرا اگر با خشونت برخورد کنی از اطراف تو پراکنده میشوند.[5]
برخورد پیامبر با مشرکان قریش
برخی از کتابهای تاریخی مانند تاریخ طبری، مناقب و... کلماتی از مشرکان قریش را نقل کردهاند مبنی بر اینکه گروهی از مشرکان قریش در دیداری که با حضرت ابوطالب داشتند چنین گفتند: «إِنَّ ابْنَ أَخِيكَ قَدْ سَبَّ آلِهَتَنَا وَ عَابَ دِينَنَا وَ سَفَّهَ أَحْلَامَنَا وَ ضَلَّلَ آبَاءَنَا؛[6] به درستی که برادرزاده ات به خدایان ما دشنام میدهد و از دین ما عیبجویی میکند و باورهای ما را سبک میشمارد و پدران ما را گمراه میداند.»
آیا این گونه برداشتهایی که سران قریش از رفتار پیامبر (صلی الله علیه و آله) با آنها داشتند، توهین است؟
نخست این که؛ با توجه به آن چه از رفتار پیامبر (صلی الله علیه و آله) و مأموریتی که داشته بیان شد، این گونه کلمات، برداشتهایی است که سران قریش از رفتار پیامبر با آنها داشتهاند؛ زیرا پیامبر با آنها مخالفت میکرد و زیر بار اعتقادات باطل آنان نمیرفت. همین رفتار پیامبر برای مشرکان قریش سخت تمام شده و آن را توهین به خدایان خود میدانستند.
دوم اینکه؛ پیامبر اکرم در بسیاری از موارد با استدلال با آنها روبرو میشد همانطور که وظیفه هر پیامبری چنین است.
وقتی پیامبر میدید که مشرکان قریش بتهایی را پرستش میکنند که هیچ قدرتی از خود ندارند آنها را از این باورهای اشتباه پرهیز داده و به راه مستقیم دعوت میکرد، در نتیجه برای این که قدرت تفکر را در آنها شکوفا کند نقص بتها را بیان میکرد که این بتها از خود هیچ اختیاری ندارند تا اینکه بخواهند مشکل کسی را حل کنند! این رفتار پیامبر، همانی است که سران قریش آن را به سبّ و عیب تفسیر کردهاند.
گاهی سران قریش با رد کردن استدلال پیامبر به رفتار پدران گذشته خود استناد میکردند. قرآن کریم میفرماید هنگامى كه به آنها گفته میشود که از آنچه خداوند نازل فرموده است پيروى كنيد، چنین مى گويند: «قالُوا بَلْ نَتَّبِعُ ما أَلْفَيْنا عَلَيْهِ آباءَنا أَ وَ لَوْ كانَ آباؤُهُمْ لا يَعْقِلُونَ شَيْئاً وَ لا يَهْتَدُونَ؛[7] ما از آيينى كه پدران خود را در آن يافتيم پيروى مى كنيم، [خداوند فرمود] آيا آنها بايست تابع پدران خود باشند در صورتى كه آنان چيزى نمى فهميدند و هدايت نيافته بودند؟!»
باز در اینجا پیامبر اکرم از زبان قرآن کریم میفرماید پدران شما هدایت نشدند، شما هم میخواهید از همان پدرانی تبعیت کنید که هدایت نشدهاند. بنابراین گمراهی پدرانشان، به خاطر این بود که از هدایت الهی بهرهای نداشتند و اینان نیز از پدران گمراه خود تقلید کورکورانه داشتند و البته اسلام دعوت به تعقل و تفکر میکند؛ زیرا آخر آیه میفرماید اگر پدران شما اهل تعقل و تفکر بودند به یقین هدایت الهی شامل حال آنها نیز میشد.
نتیجه این که؛ اساساً اسلام برای پیشبرد اهداف والای خود نیازی به استفاده کلمات زشت و توهینآمیز و... ندارد؛ زیرا کسی که استدلال و پشتوانه علمی نداشته باشد به ناسزاگویی و بدزبانی پناه میبرد.
پی نوشت
[1]. سوره فرقان، آیه63.
[2]. نهج الفصاحة، ص658.
[3]. سوره انعام، آیه108.
[4]. سوره انبیا، آیه107.
[5]. سوره آل عمران، آیه159.
[6]. تاریخ طبری، ج2، ص65؛ مناقب ابن شهرآشوب، ج1، ص58.
[7]. سوره بقره، آیه170.
توهین و ناسزا در اسلام به شدت مذمت شده و در برخی موارد برای توهین کننده نیز قصاص تعین شده است. بنابر این مسلمانان هرگز برای رسیدن به اهداف خود، مجاز به توهین کردن به هیچ کسی نیستند. پس آن چه افراد مغرض و بیماردل از کلمات بزرگان دین و قرآن برداشت میکنند نیز نباید به پای توهین اسلام به دیگران نوشته شود.