عکس العمل دیگران با ما نتیجه نوع رفتار ما با آنهاست. بسیاری از والدین باید در ارتباط با فرزندشان تجدید نظر کنند.
ارتباط، به عنوان یکی از مولفه های اساسی تربیت و پرورش است. اهمیت این مسئله به حدی است که این مقوله حتی در دنیای حیوانات و نباتات نیز مطرح است. بسیاری از گیاهان از راه گرده افشانی برای تولید محصول و تکثیر، مرتبط می شوند. رابطه عاطفی رایج در بین حیوانات، ضامن بقای نسل آنان است.
مقوله ارتباط در بین انسانها به مراتب، دایره ای بسیار وسیعتر از ارتباط بین حیوانات و گیاهان دارد. وقتی با نگاه انسانی به آن نگریسته شود، تربیت حقیقی محقق می شود. بنابراین بین ارتباط با نگاه انسانی و ارتباط با نگاه حیوانی، تفاوت است. دقیقا مشکل از آنجایی شروع می شود که اهداف ارتباط گیری بین انسانها در سایه نگاه غیر انسانی، ترسیم می شود و از همین نقطه، آسیبها شروع به تکثیر می کنند.
موثرترین نوع ارتباط در انسانها در دوران کودکی آنها رخ می دهد. دلیل این امر وابستگی و تقلید پذیری شدیدی است که بین فرزندان و والدین برقرا است. امروزه اغلب والدین از اینکه نمی توانند رابطه خوبی با فرزندشان داشته باشند، می نالند. ناگفته پیداست که آسیب سازی، ریشه در جهالت و عدم مهارت دارد. والدینی که نمی دانند چگونه با فرزندشان ارتباط صحیحی داشه باشند، هم خود را به زحمت می اندازند و هم زمینه ساز آسیبهای جدی برای حال و آینده فرزندشان می شوند. هنر ارتباط چیزی نیست که درقالب چند جمله بتوان به کسی تزریق کرد. گرچه دانش افزایی سهم مهمی در کاهش ربطه های آسیب زا دارد. اما مهارت ارتباط غیر از دانش ارتباط است.
ارتباط، اقسامی دارد که شامل ارتباط کلامی، رفتاری و فیزیکی می شود. حاصل همه این ارتباط ها تاثیر قلبی و درونی است که از آن به ارتباط قلبی یاد می شود. به عنوان نمونه، مفهوم معجزه گر محبت، گاهی با کلمات و جملات محبت آمیز مثل آفرین و احسنت، بعضی اوقات با عکس العملهایی مانند تغییر چهره و نوع نگاه و در برخی مواقع با ارتباط فیزیکی مثل دست دادن یا دست بر سر کشیدن، به قلب مخاطب منتقل می شود. هر آنچه که والدین به فرزندان منتقل می کنند دقیقا از همین سه روش است. مفهومی که با بکارگیری ابزار بیشتری منتقل شود، تاثیر گذارتر است. مثلا وقتی برای انتقال نفرت و انزجار از کار فرزند، هم از لفظ و کلام استفاده شود و هم از ارتباط فیزیکی، قطعا این مفهوم کاملتر و موثر تر منتقل شده و مفهوم نفرت در قلب او جا می گیرد.
ارتباط با فرزند، اصولی دارد که رعایت یا نادیده گرفتن آنها دو نتیجه متفاوت، خواهد داشت. با رعایت اصول، ارتباط صحیح همراه با تاثیر تربیتی رخ می دهد و با عدم رعایت، نتیجه عکس، اتفاق می افتد. در اینجا به برخی از اصول ارتباط با فرزند، اشاره می کنیم.
1- در نظر گرفتن شرایط روحی فرزند
قبل از هرگونه ارتباطی لازم است سن، جنس، زمان، مکان و شرایط روحی و عاطفی فرزند را از لحاظ میزان پذیرش، مد نظر قرار دهیم. به کار گیری ابزار ارتباط با فرزند، در سنین مختلف، متفاوت است. مثلا در آغوش گرفتن و بوسیدن فرزند کمتر از 6 سال، برای انتقال مفهوم محبت موثر است. اما این روش در سنین نوجوانی، چیزی جز تنفر را به همراه ندارد. نمونه دیگر اینکه وقتی فرزند، در حال انجام کار مورد خویش است، نباید مانع انجام کار صحیح و مورد پسند او بشویم. او از این رفتار ما چیزی جز بی احترامی را متوجه نمی شود. زیرا بدون در متاسفانه برخی از والدین با مراعات نکردن این اصل،صرفا به دنبال تخلیه هیجانات خود بوده و سبب از هم گسستگی عاطفی بین خود و فرزشان شده اند.
2- پرهیز از رفتارها و جمله های آسیب زا
لزوما هر رفتار یا کلامی، اثر تربیتی ندارد. برخی رفتارها نه تنها اثر مثبت ندارند، بلکه سبب سوء رفتار فرزند می شود. آثار سوء کلماتی که بار منفی دارند یا رفتارهای تحقیر آمیز که سبب رنجش فرزند است، در آینده بروز می کند.
3- رعایت حد و اندازه در هر یک از انوع ارتباط
هر چیزی که از حد بگذرد، کم باشد یا زیاد، تاثیر منفی دارد. اگر به اندازه کافی به گل، آب بدهیم، همیشه سبزو خرم است. کم و زیاد بشود قطعا آسیب می بیند. اهمیت و تاثیر حد و اندازه در قانون طبیعت را به خوبی می توان در فاصله کره ماه تا زمین و تاثیر آن در جزر و مد دریاها مشاهده کرد. تنبیه و تشویق، محبت و جدیت، تذکر و امر ونهی و هر رفتاری که از ما صادر می شود؛ اگر برپایه حد و اندازه نباشد، نتیجه عکس را به دنبال دارد. بسیاری از والدین چوب افراط و تفریط های خود را می خورند. فرزندانی که در کودکی بیش از حد محبت می بینند، در بزرگسالی افرادی پرتوقع و تنبل بار می آیند. به عکس، کسانی که از چشمه محبت والدین، کم نوشیده اند همیشه تشنه محبت دیگرانند.
قطعا والدین دلسوز می دانند که گرگ های درنده ای سر راه فرندان ما کمین کرده اند تا در لباس میش، با آنها رفاقت کرده و ایمان و پاکی آنها را با چنگال طمع، بدرند. آموزش های لازم در قالب کتاب و جزوه، فیلم و سریال و دوره های مختلف تربیتی، می تواند به مهارت افزایی والدین در نوع ارتباط با فرزندان موثر باشد.
گمشده انسان، ارتباط سالم است. تا ارتباط سالم رخ ندهد، رفتار سالم هم شکل نمی گیرد. والدین موظفند با فرزندشان، بهترین رابطه را داشته باشند.