پیامبران و کارکردهای دین

13:25 - 1400/09/24

دین کارکرد های متفاوتی در جامعه دارد و وظیفه انبیا تبیین و عملی سازی آن ها در جامعه می باشد.

پیامبران و کارکردهای دین

برخی با بیان نکاتی، شبهاتی را در ذهن انسان به وجود می آورند، مانند این که این همه انبیا و امامان آمده اند تا به حال کدام اختراعات را داشته اند و ...
پاسخ سوال به انتظار بشر از دین بر می گردد؛ بشر چه انتظاراتی از دین دارد و کارکرد های دین چیست؟ آیا این انتظار از دین درست است یا نه؟

کارکرد دین
دین کارکرد های مختلفی دارد وخداوند انبیا را در راستای تحقق و تبیین این کارکرد ها فرستاده است. هدف دین  از این کارکرد ها درست زندگی کردن و به وجود آوردن یک زندگی معنوی و سعادت ابدی به صورت جامع و گسترده می باشد. پیاده شدن این هدف در قالب زندگی متناسب با جوامع و زمان ها متفاوت است. وظیفه دین عمدتا ساختن ابزار مادی برای زندگی انسان نیست، اگر چه در برخی از موارد به آن ها نیز ورود کرده است؛ در مقابل، دین ساختن این نوع چیزها را بر عهده عقل گذاشته است. خود دین به استفاده از عقل اهمیت داده آن را برای بشر گوشزد کرده است. بشر با استفاده از عقل در هر جامعه و زمانی متناسب با آن شرایط متفاوت استفاده مختلف را از آن می برد.[1]

کار کرد های دین 
دین دارای دو نوع کار کرد فردی و اجتماعی می باشد

کارکرده ای فردی دین

منظور از کارکرد فردی، نقش و تحولی است که دین در حوزه فردی انسان ایجاد می کند. به عنوان نمونه به برخی از این موارد اشاره می شود:

1.معرفت شناسی دین
دین در حوزه معرفت شناسی فردی، بیشتر توجه خود را به شناخت سه چیز مشغول می کند.

الف: مبدا شناسی؛ این مساله در آیات مختلف قرآن مانند: توجه به خداوند، آفرینش انسان، جهان و...اشاره شده است.
ب.انسان شناسی؛ دین اشاره می کند که انسان دو جنبه مادی و روحی دارد؛ شرور انسان به جنبه مادی او و جهت خیر آن به روح و فطرت انسان بر می گردد.
ج. معاد شناسی؛ دین در آیات متعدد به رستاخیز و جزئیات آن می پردازد که عقل توان دسترسی به آن جزئیات را ندارد.[2]

2. معنا بخشی بر اصول اخلاقی
دین با این رویکرد خود سعی در تبیین این نکته دارد که اصول مهم اخلاقی را عقل به تنهایی نمی تواند درک کند و وحی نیز در این اصول کمک کار و جهت دهنده به عقل است؛ مثلا عقل در نگاه به هدف زندگی، رسیدن به رفاه و تامین رفاه جامعه را هدف می داند ولی دین این رویکرد را در او ایجاد می کند که سعادت اخروی انسان نیز باید در زندگی او لحاظ گردد که این همان معنا بخشی بر اصول اخلاقی می باشد.[3]

3. معنا بخشی زندگی دنیایی
زندگی‌ دنیا بدون دین؛ انواع‌ دردها، رنج‌ها، کاستی‌ها را در بر دارد و در آخر منتهی به مرگ می شود؛ تحمل‌ چنین‌ آلامی‌ برای‌ انسان‌ دغدغه‌ و مشکل‌ ایجاد می کند. همچنین‌ اصول‌ قابل‌ احترام،‌ مانند: فرهنگ‌ ایثار و فداکاری‌ بی‌معنا و نامطبوع‌ می شود؛ اما دین‌ و اعتقاد به‌ عالم‌ آخرت به‌ حیات‌ ماد‌ی‌ انسان‌ معنا و مفهوم‌ دیگری‌ می‌دهد. انسان‌ را در اعمال‌ دنیایی‌ خود امیدوار و بانشاط‌ می‌کند؛ زیرا که‌ درد و رنج‌ هرچند سنگین‌ باشد، موقت‌ است‌ که‌ از سوی‌ آفریدگار جهان‌ جبران‌ خواهد شد.[4]

کارکرد اجتماعی دین
فعالیت‌ و کارکرد دیگر  دین‌ و پیامبران‌ در رابطه‌ با اجتماع‌ و جامعه‌ است‌؛ نوع کار در این حوزه نیز به چند دسته تقسیم می شود.

1.آزادی اجتماعی
در طول‌ تاریخ، اشراف جامعه اکثریت‌ مردم را استثمار می‌کردند؛ حتی برخی متفکران‌ و فیلسوفان‌ نامی‌ نیز از این‌ رویکرد با طرح‌ نظریه دفاع می کنند، مانند: حق‌ طبیعی‌ ارسطو و حکومت‌ اشراف‌ و فرزانگان‌ افلاطون. اما پیامبران‌ این دیدگاه را بنا بر دستورات الهی رد می کنند و همه انسان ها را برابر می دانند مگر این که طبق ارزش های الهی نسبت به یکدیگر برتری داشته باشند.[5]

2.برپایی عدالت اجتماعی
پیامبران الهی ادیانی بر پایه عدل و جلوگیری از ظلم آورده اند. تحقق‌ این عدالت‌ به‌ آموزه‌های‌ آسمانی‌ نیاز دارد؛ زیرا آفریدگار جهان‌ و انسان، بهتر از همه‌ به‌ نیازهای‌ طبیعی، فردی‌ و اجتماعی‌ انسان‌ آگاه‌ است و قوانین انسانی به خاطر نا آگاهی انسان به تمام جوانب اگر چه موجب نفع بردن تعداد کثیری است اما لازمه این قوانین بشری اجرا نشدن قانون و ظلم در مورد برخی از مردم است.[6]

3. فرهنگ و تمدن سازی
اولین سنگ‌ بنای‌ فرهنگ‌ و تمدن‌ انسان‌ عقل او می باشد؛ با رشد و تطور عقل، فرهنگ‌ و تمدن‌ نیز پله‌های‌ صعود و تکامل‌ خود را می‌پیماید. ادیان‌ و پیامبران‌ آسمانی‌ نیز همراه عقل و در حوزه هایی که عقل دسترسی ندارد فرهنگ و تمدن را شکل می دهد. عقل نه تنها برای تمدن جامع و صالح کافی نیست؛ بلکه ابزاری برای دین است در راستای شکل دهی بر تمدن و فرهنگ.[7]

در نتیجه وقتی کارکرد های دین مشخص شد، وظایف انبیا برای عملی کردن این کارکردها در جامعه می باشد. اگر نبی یا پیامبری در راستای کارکردهای دین کوتاهی کرد، باید سوال شود چرا کوتاهی کرد نه این که مثلا بگوییم چرا انبیا مخترع نبودند؟ مثل این است که بگوییم چرا دکترها نقشه ساختمانی نمی کشند؟ البته شاید در این بین چند دکتر نقشه کشی هم بلد باشند ولی این در راستای رسالت و وظایف آن ها نیست.

پی نوشت
[1] اسلام ومقتضیات زمان، ج1، 32.
[2] انسان‌ موجود ناشناخته، ص 43.
[3] تهذیب‌ الاخلاق‌ و تطهیر الاخلاق، ص‌ 27.
[4] روانشناسی‌ و دین، ص‌ 207.
[5] سیاست ارسطو، ص10.
[6]  تفسیرالمیزان،ج‌ 3، ص‌ 123.
[7] تفسیر پیام‌ قرآن، ج‌ 1، ص‌ 56 .

کارکردهای‌ مثبت‌ و عام‌المنفعه‌ دین‌ و پیامبران‌ به‌ گونه‌ای‌ شفاف‌ و روشن‌ است‌ که با اندک تاملی قابل درک است؛ زیرا سعادت دنیوی و اخروی انسان ها را در بر دارد و برای پیشبرد این هدف عقل را به عنوان ابزاری در خدمت می گیرد تا این هدف محقق گردد.

Plain text

  • تگ‌های HTML مجاز:
  • آدرس صفحات وب و آدرس‌های پست الکترونیکی بصورت خودکار به پیوند تبدیل می‌شوند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
1 + 9 =
*****