معرفی کتاب پیشوای فراتر از زمان

معرفی کتاب پیشوایی فراتر از زمان
کتاب پیشوایی فراتر از زمان اثر محمود سریع‌القلم یکی از کتاب‌های مجموعه اندیشه ربوده شده است که در انتشارات امام موسی صدر به چاپ رسیده است. مجموعه اندیشه ربوده شده شامل کتاب‌هایی است که اساتید و پژوهشگران درباره اندیشه امام صدر به نگارش درآورده‌اند و کوشیده‌اند تا منش فکری و عملی ایشان را روشن‌تر سازند.

درباره کتاب پیشوایی فراتر از زمان
این اثر چاپ دوم کتاب پیشوایی فراتر از زمان؛ درآمدی بر نظام فکری و سیره عملی امام موسی صدر است. این کتاب حاصل پژوهش و تأمل دکتر محمود سریع‌القلم، استاد علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی، در کارنامه علمی و عملی امام موسی صدر است.

دکتر سریع‌القلم با مراجعه به متنِ سخنان و نوشته‌های امام موسی صدر، و نیز با بررسی خاطراتِ دیگران از سلوک و رفتار این شخصیت جهان معاصر، کوشیده است تا نظام فکری ایشان را ترسیم کند. در این نوشتار، سعی شده است نظام فکری امام موسی صدر طراحی و در عملکرد او بررسی شود. در ارزیابی‌های این تحقیق، از بسیاری از نظریه‌های علم سیاست به طور غیرمستقیم استفاده شده است. نظام کنش واکنش و رفتار امام موسی صدر در چارچوب‌ها و بسترها و موقعیت‌هایی که او در آن‌ها واقع شده بود، تجزیه‌وتحلیل شده است.

در این سالیان دکتر سریع‌القلم افزون بر این کتاب مقالات و سخنرانی‌هایی نیز برای معرفی اندیشهٔ امام موسی صدر داشته‌اند که مؤسسهٔ فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر فرصت را مغتنم شمرده و در چاپ دوم کتاب متن این سخنرانی‌ها را به کتاب افزوده است. فصل «ملحقات» در چاپ اخیر مربوط به همین بخش است.

خواندن کتاب پیشوایی فراتر از زمان را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

همه علاقه‌مندان به شناخت امام موسی صدر و پژوهشگران حوزه اندیشه اسلامی

 بخشی از کتاب پیشوایی فراتر از زمان

مجموعه روحیات و مبانی فکری سید موسی صدر به‌گونه‌ای طی پانزده سال دوران طلبگی و تحصیل شکل‌گرفته بود که او، در پی ارزیابی اوضاع مختلف برای کار، فعالیت، اثرگذاری و انجام‌دادن رسالت دینی خود بود. تلقی او از دین و نحوه کار اجتماعی، تلقی اقلیت در میان روحانیان بوده است. برای شخصی روحانی، طبق سنت‌های حوزه، سیر فعالیت‌ها روشن بود؛ اما سید موسی صدر به راه و روش و مسیر دیگری می‌اندیشید و در سفرهای متعدد به عراق و لبنان، درنهایت، فرصتی را برای رسالت خود پیدا کرد.

سیدموسی صدر، حتی قبل از آنکه لبنان را برای اقامت و فعالیت انتخاب کند، در سال‌های ۱۳۳۷-۱۳۳۸ با دوستان هم‌فکر خود در پی طرحی بود که به اصلاح امور حوزه بپردازد. به‌عبارت‌دیگر، او در تلاش بود تا کارهای جدی و ساختاری انجام دهد. علامه سیدعبدالحسین شرف‌الدین که رهبری شیعیان لبنان را برعهده داشت، توصیه کرده بود که سیدموسی صدر جانشین او شود و در لبنان اقامت کند. شیعیان لبنان هنگام سفر سیدموسی صدر در اواخر ۱۳۳۸ به لبنان، از او خواستند که در آن کشور مستقر شود. این درحالی بود که علامه شرف‌الدین، در آن سال، به رحمت ایزدی پیوسته بود. آیت‌اللّه حکیم در عراق و آیت‌اللّه بروجردی در ایران نیز با عزیمت سیدموسی صدر به لبنان موافقت کردند و بدین‌صورت، او در جغرافیایی مستقر شد که فرصت مناسبی برای اجرای اندیشه‌ها و خلاقیت‌های فکری‌اش مهیا می‌کرد. مشاهده مستقیم وضعیت شیعیان لبنان در سیدموسی صدر، انگیزه فعالیت و عملیاتی‌کردن اندیشه‌های جدی او را به همراه داشت.

کلیدی‌ترین اندیشه سید موسی صدر، «تغییر» بود. به نظر می‌رسد او چنین اوضاعی را در قم و نجف، برای ایجاد تحول مشاهده نکرد. به گفته یک ناظر، اوضاع آن موقع نجف، محیطی بسته بود. علمای نجف دخالت در سیاست را جایز نمی‌دانستند و فقط مرحوم سید محمدباقر صدر و آیت‌اللّه سیستانی به مسائل سیاسی توجه می‌کردند و بقیه به نماز و خمس و زکات می‌پرداختند.

سید موسی صدر به همراه تعدادی اندک اعتقاد داشتند:

حوزه دروپیکر می‌خواهد، حساب و کتاب می‌خواهد؛ امتحان باید گذاشته شود و کتاب‌های درسی که تاریخ تدریس آن‌ها سپری شده ... (باید) از برنامه آموزشی کنار گذاشته شود ... سید موسی صدر از همان ابتدای جوانی ... چنین افکار اصلاح‌گرایانه‌ای داشتند. البته ایشان و همفکرانشان خیلی هم به‌صورت انقلابی وارد عمل نشدند؛ به‌این‌علت که در مقابل آن‌ها، مرجع بسیار نیرومندی مثل مرحوم آیت‌اللّه‌العظمی آقای بروجردی قرار داشت که قدرت و مرجعیت شیعه تقریباً در ایشان متمرکز شده بود. امام موسی صدر و همفکران ایشان به آن افکار اصلاح‌گرایانه اعتقاد داشتند؛ اما بر حفظ حرمت آقای بروجردی اهتمام بسیار داشتند و به‌هیچ‌وجه اجازه نمی‌دادند که احترام ایشان شکسته شود. به همین دلیل هم این آقایان به‌مجرد آنکه اندک اصطکاکی با اصحاب آقای بروجردی پیش آمد، کنار کشیدند.

کلیت اوضاع قم و نجف حاکی از آن بود که سید موسی صدر باید به دنبال محیطی باشد که بتواند تغییر ایجاد کند و اوضاع مسلمانان و شیعیان را بهبود بخشد. توان عمیق فکری، ایمان به تغییر و انرژی فراوان فردی، محیط را برای سید موسی صدر سخت کرده بود. به گفته عموم دوستان و آشنایان سید موسی صدر، اگر او راه سنتی قم و نجف را طی کرده بود، یقیناً مرجعی مسلّم و نافذ در روزگار خود می‌شد؛ اما او از دین و وظایف دینی و اوضاع محیطی، تعاریفی بسیار متفاوت داشت. به گفته یکی از نزدیکان سید موسی صدر، «هجرت آقا موسی به لبنان، به داد ایشان رسید. آقا موسی به‌قدری از فضای ... قم و نجف به تنگ آمده بود که اگر مسئله هجرت به لبنان پیش نیامده بود، لباس روحانیت را از تن به درمی‌آورد ... و رشته‌ای مثل حقوق و وکالت را در پیش می‌گرفت»