- در طول زندگی آفت هایی در رفتار و گفتار، سبب از بین رفتن صمیمیت انسان با دیگران می شود که می بایست آنها را برطرف کرد.
ارتباطاتی که بین انسان ها جریان دارد و می تواند رمز خوشبختی آنها در زندگی محسوب شود، به واسطه برخی رفتارها که از آنها می توان به عنوان آفات ارتباطات یاد کرد، ممکن است به چالش کشیده شود و بسیاری از پیوندها را با خطر دوری و حتی دشمنی ها مواجه کند.
برای دچار نشدن به این آفات و یا رفع آنها اولین مرحله، شناخت مواردی است که آسیب ها را به وجود می آورند زیرا تا وقتی که رفتارهای آسیب زا شناخته نشوند، نمی توان برای محقق نشدن و یا رفع آنها اقدام صحیحی داشت.
از آفات ارتباطی که تعاملات را با خطرات جدّی مواجه می کند و نمی توان به سادگی از کنار آن عبور کرد رفتارهایی است که به هر طریق اسباب خشمگین کردن فرد مقابل را فراهم می کند. نکته ای که امیرالمومنین علیه السلام به زیبایی از آن به این صورت یاد کرده است: «زمانی كه انسان دوست خود را ناراحت و خشمگين ساخت، زمينه جدايی را فراهم ساخته است.» [نهج البلاغه، حکمت 480] نمی شود انکار کرد که اگر انسان با رفتار خود، فردی را خشمگین کرد با این کار یقیناً او را از خود دور کرده است.
البته همانطور که در روایت نیز به صورت مطلق آمده خاصیت خشمگین کردن این است که طرف مقابل از انسان دور خواهد شد خواه خشم و ناراحتی فرد مقابل به ناحقّ ایجاد شده باشد و یا به حقّ!
از باب نمونه فرض شود که انسان به درستی و با شیوه ای صحیح نکاتی را برای مخاطب خود که کاری ناصحیح را انجام داده بازگو کرده است اما شخص مقابل به غلط عصبانی و ناراحت شده که این را نمی توان اتفاق بدی دانست چرا که در این گونه موارد نیت شخص تذکر دهنده، مانع شدن از تحقق یک اشتباه بزرگ بوده و فرض نیز چنین است که مراحل تذکر را به درستی طی کرده است اما فرد مقابل از روی ناآگاهی و یا عناد خشمگین می شود و به قدم گذاشتن در بی‌راهه خود اصرار می ورزد که عاقبت این مخالفت و ناراحتی را امیرالمومنین علی (علیه السلام) اینگونه می فرماید: «مخالفت كردن با مشاورِ دلسوز و فهميده و كار آزموده، حسرت به بار مى آورد و پشيمانى در پى دارد.» [نهج البلاغه؛ خطبه 35]
اما آنجا که انسان به نادرستی فرد مقابل را آزرده خاطر و خشمگین کرده است از دو حالت خارج نیست. گاهی انسان آگاهانه دست به چنین رفتارهایی می زند و در طول زندگی به دفعات متعدد افراد پیرامون خود را به ناحق خشمگین و آن ها را از خود دور می کند که این می تواند ناشی از برخی اختلالات روحی باشد که به صورت وراثتی و یا اکتسابی و یا محیطی ایجاد شده و می بایست از طریق بررسی های کارشناسانه و در نهایت تغییر سبک زندگی و حتی دارو درمانی به دنبال برطرف کردن آن بود. اما حالت دوم که شایع تر است و اکنون آن را مورد بررسی قرار خواهیم داد این است که بسیاری از اوقات انسان ها ناآگاهانه و بدون قصد، کاری می کنند که دوستان حقیقی خود را خشمگین کرده و آنها را از خود دور کرده و یا حتی برای همیشه آنها را از دست می دهند.
چنان که آمد این مورد از شایع ترین موارد محسوب می شود و معمولا انسانها دوست ندارند اطرافیان و عزیزانشان را از روی عمد و به غلط ناراحت کرده و از خود دور کنند اما تحت تاثیر برخی عوامل، کاری را انجام می دهند و یا مطلبی را بر زبان جاری می کنند که اسباب دور شدن فرد مقابل را فراهم می آورد و نه تنها با این کار دوست خود را رنجانده و اسباب مشکلات دنیایی را برای خود فراهم می آورند بلکه یقینا آثار سوء این برخورد می تواند سختی هایی را برای زندگی پس از مرگ آنها هم فراهم آورد. پس یقینا بهترین کار این است که ببینیم چگونه می توان از بروز این گونه رفتارها جلوگیری کرد.
شاید بتوان یکی از عوامل اصلی در تحقق این گونه رفتارها را عدم آگاهی دانست. متاسفانه شاهد این هستیم که در بسیاری از موارد انسانها حتی به نیّت خیرخواهانه اقدام به کارهایی می کنند، اما باتوجه به آگاهی نداشتن به زوایای مختلف آن کار، آن چه انجام می شود نتیجه ای نخواهد داشت مگر ایجاد ناراحتی و بروز مشکلاتی که ممکن است به راحتی قابل جبران نباشد.
پس شاید بتوان گفت بهترین عاملی که می تواند مانع بسیاری از مشکلات محسوب شود و از تحقق اختلافات زیادی جلوگیری کند بالابردن سطح آگاهی ها می باشد؛ لذا می بینیم در روایات، حضرات معصومین (علیهم السلام) بالابردن سطح بینش و عقل را از امور مهم معرفی می کنند که دوری از آن، انسان را دچار هلاکت خواهد کرد چنان که از امام سجاد (علیه السلام) چنین روایت شده که حضرت می فرماید: «كسى كه بينش و عقل خود را به كمال نرساند (و در ركود فكرى به سر برد) به سادگى در هلاكت و گمراهى و سقوط قرار خواهد گرفت.» [مستدرك الوسائل ج11، ص: 207]
بسیار پیش می آید که انسان با نیت خیرخواهانه اقدام به انجام کار و یا گفتن مطالبی می کند، اما نتیجه عملکرد او بروز مشکلات و ناراحتی دیگران می شود که این مسئله را می توان ناشی از عوامل زیادی دانست که شاید یکی از مهمترین آنها را بتوان آگاهی نداشتن به زوایای مسئله از سوی شخص تذکر دهنده دانست.