امروزه روابط خانواده متأثر از فضای مجازی است از این رو لازمه ورود به این فضا، این است که خانواده ها شناخت کافی از آن داشته باشند. فضای مجازی بستری است که اگر به درستی استفاده نشود، می تواند تهدید جدی برای خانواده به حساب آید. در این مقاله به چند نمونه از آسیب های فضای مجازی درخانواده، اشاره می کنیم.
حقیقت فضای مجازی
امروزه روابط خانواده متأثر از فضای مجازی است. فضای مجازی مانند کاردی است که اگر درست از آن استفاده نشود، میتواند صدمات جبرانناپذیری را به خانوادهها بزند. بیشتر مشکلات خانوادهها به استفاده نادرست از فضای مجازی بر میگردد که دراین بحث به بخشی از این آسیبها در فضای مجازی میپردازیم.
1-مشکلات روابط زناشویی
یکی از آثار عمده فضای مجازی، تأثیر آن بر روابط زناشویی است. فضای مجازی اگر به طور صحیح استفاده نشود، میتواند مخاطراتی را برای زوجین در روابط زناشویی ایجاد کند. فضای مجازی آسانترین راه برای ارتباط با نامحرم و جنس مخالف است که با غفلت از آن میتواند خانواده را با بحران روبرو کند. معمولاً زنان بیشتر به روابط عاطفی در دوستیهای اینترنتی علاقه دارند و میتواند فضای مجازی بستری نامناسب برای ابراز احساسات زنان شوند و برای مردان نیز میتواند بهخاطر نیاز جنسی و تنوعطلبی آنها، تهدید جدی برای روابط زناشویی باشد که بهراحتی میتوانند زنان نامحرم ارتباط بگیرند، به همدیگر ابراز علاقه کنند که این رابطه به روابط زناشویی آسیب جدی میزند و چهبسا خانواده را به طلاق سوق دهد.
2-ازدواج ناپایدار
فضای مجازی بستری مناسب، برای شناخت صفات زوجین نیست. چهبسا به دلیل عدم شناخت کافی و درست قبل از ازدواج بهوسیله هویت پنهان، کاربران در فضای مجازی، ازدواجهای ناپایدار، افزایش پیدا کرده است. برخی جوانها در فضای مجازی، شرایط و صفاتی را از خود به مخاطب بیان میکنند که واقعیت ندارد و یا اطلاعات نادرستی از خود به مخاطبین میدهند که اگر توجه نشود، ممکن است ازدواجی رقم بخورد که به طلاق منجر شود؛ بنابراین ازدواج سنتی و شناخت حضوری بهتر میتواند جوانان را به ازدواج موفق و پایدار برساند، در این میان والدین میتوانند برای شناخت بیشتر به فرزندان خود مشاوره صحیحی بدهند.
3-کاهش روابط خانواده
یکی از آسیبهای فضای مجازی کاهش روابط اعضای خانواده از همدیگر است. خانوادهای که همیشه در دنیای فضای مجازی سیر میکند از دنیای حقیقی غافل میشوند که این غفلت، موجبات دوری اعضای خانواده از یکدیگر را فراهم ساخته است، بهگونهای که اگرچه کنار هم در زیر یک سقف در یک خانواده هستند ولی به لحاظ عاطفی و معنوی، از یکدیگر دور هستند. در این خانواده افراد کمترین مراودات و گفتگوی همدلانه را با هم دارند این موضوع باعث آسیبهایی در تربیت فرزندان در خانواده و موجبات سست شدن بنیاد خانواده، طلاق عاطفی، کمرنگشدن صمیمیت میان اعضای خانواده و گسترش شکاف بین اعضای خانواده از همدیگر را فراهم میکند.
4-ارتباط با نامحرم
یکی دیگر از آسیبهای فضای مجازی اختلاط نامناسب زنان و مردان است، ازآنجاییکه در فضای مجازی افراد میتوانند گمنام باشند و با هویت غیرواقعی وارد شوند یا تماس فیزیکی با مخاطب نداشته باشند این ایده در ذهن آنها ایجاد میشود که میتوانند بدون آسیب رسیدن به مرزهای اخلاقی خود از بسیاری از خطوط قرمز خود عبور کنند؛ مثلاً تصور میکنند که چت کردن حتی شوخی با نامحرم حکم فضای حقیقی را ندارد؛ گناه و مفسدهای بر آن مترتب نیست، از همین جاست که اختلاط با نامحرم شروع میشود که این پایان کار نیست. بلکه آغاز مشکلاتی است که اگر ادامه پیدا کند به روابط زناشویی آسیب میرساند.
5-تأثیر نامطلوب در تحصیل فرزندان
یکی دیگر از آسیبهای فضای مجازی در خانواده، تأثیر منفی آن در تحصیل فرزندان میباشد. بهرغم امتیازهای مثبت فضای مجازی، جهت مصارف تحصیلی، این فضا میتواند، تأثیر نامطلوبی بر عملکرد تحصیلی دانش آموزان داشته باشد. متأسفانه دانش آموزان به جای استفاده درست از اینترنت، فعالیتهای علمی، بیشتر در سایتهای نامربوط و فعالیتهای لذتگرایانه از قبیل: چت، ارتباطات اجتماعی ، دوستی های اینترنتی وروابط غیر اخلاقی هستند که آنها را از پیشرفت تحصیلی بازمیدارد. استفاده نادرست از فضای مجازی، ذهن دانش آموزان را به امور غیرضروری و چهبسا به امور شهوانی مشغول می کند. و آنها را از تمرکز به امور علمی و ایجاد خلاقیت علمی بازمیدارد.
اما راهکار
1-باید خانواده ها، همیشه خدا را ناظر اعمال خویش بدانند و این آیهی قران را همیشه، نصب العین خود قرار دهد. «أَلَمْ يَعْلَمْ بِأَنَّ اللَّهَ یَرَى؛[1]آیا او ندانست که خداوند (همه اعمالش را) میبیند؟» بنابراین، فضای مجازی یک بستری پنهان است که انسان اگر خدا را در نظر نگیرد بهراحتی میتواند به گناه آلوده شود. ازاینرو توجه به این آیه میتواند ما را از ارتکاب گناه بازدارد.
2- مسئولیتپذیری والدین نسبت به خانواده: «یا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَكُمْ وَأَهْلِيكُمْ نَارًا؛[2] ای کسانی که ایمان آوردهاید، خود را با خانواده خویش از آتش دوزخ نگاه دارید» والدین باید نسبت به سعادت و خوشبختی خانواده اهمیت بدهند و آنها را از آتش غضب خداوند دور کنند. استفاده نادرست از فضای مجازی ما را به گناهانی مبتلا میکند که خداوند متعال دستور به حفظ نگهداری از آن میکند، بنابراین والدین بایستی نسبت به رفتار اعضای خانواده، احساس مسئولیت کنند.
3-مدیریت و آگاهیبخشی: فضای مجازی مانند کاردی است که اگر بهدرستی استفاده نشود میتواند باعث ضربه به خود انسان شود، ازاینجهت است که والدین باید فرزندان را نسبت به خطرات فضای مجازی آگاهی بخشند و نسبت به استفاده فرزندان از فضای مجازی در خانواده، نظارت کرده و آن را مدیریت کنند.
پینوشت.
[1] سوره علق، آیه 14.
[2]سوره تحریم، آیه 6.
فضای مجازی بستری است که اگر خانواده ها شناخت کافی از آن نداشته باشد. مشکلات جدی به آنها وارد می کند.