حضرت آیت الله مصباح را بدون شک می‌توان از علمای راستینی دانست که عمر خود را وقف تلاش و کوشش در جهت حفاظت از مرزهای فکری و عقیدتی شیعیان کرد.
پاسخ به شبهات و دفاع از مرزهای فکری و عقیدتی همواره مورد اهتمام بزرگان و علمای اسلام بوده است. به جرأت می‌توان حضرت آیت الله مصباح یزدی را یکی از فرماندهان این عرصه در دوران معاصر دانست.
شخصیتی که به تعبیر مقام معظم رهبری، خلأ فکری شهید مطهری و علامه طباطبایی را در دهه‌های اخیر پر کرد.
بدون شک شهید مطهری خود، یکی از پاسداران مرزهای اسلام در صد سال اخیر بوده است. علامه مصباح نیز با استفاده و بهره‌ای که از استاد خود علامه طباطبایی داشته است، ادامه دهنده راه این دو دانشمند برجسته شیعه به شمار می‌رود.
فضیلت ممتاز مرزبانان اندیشه در کلام امام صادق
پاسبانی و حفاظت از مرزهای فکر و اندیشه وظیفهای است که بر دوش علما و دانشمندان دین قرار دارد. همان دانایان راستینی که همواره در برابر شبهات و نفوذ افکار شیطانی ایستادگی کرده و شیعیان را از گزند آسیب‌های فکری در امان نگه داشته‌اند.
امام صادق(علیه‌السلام) پاسداری از مرزهای فکر و عقیده را هزاران بار برتر و بالاتر از جهاد با دشمن معرفی می‌کنند و در این باره می‌فرمایند:
«دانشمندان شیعه‌ی ما مرزدارانی در برابر ابلیس و پیروانش هستند و آنها را از هجوم به ضعفای[فکری] شیعه باز می دارند ... آگاه باشید آن کس از شیعیان که چنین وظیفهای را به عهده می گیرد هزار هزار مرتبه برتر از مجاهدین است که با روم و ترک [دشمنان آن روزگار اسلام] جهاد می کنند.»[۱]
البته نباید ارزش مجاهدین جبهه‌های جنگ را اندک بشماریم. هر کس در هر دوران باید وظیفه‌ی خود را به درستی تشخیص دهد و به آن عمل کند. در زمان امام صادق(علیه‌السلام) جهاد علمی اهمیت داشت و در زمان امام حسین(علیه‌السلام) قیام و مبارزه علیه یزید.
عصر کنونی ما به گونه‌ای است که هم دلاوران مدافع حرم برای دفاع از شیعه ضروری هستند و هم تلاشگران عرصه‌‌‌ی دفاع از مرزهای اندیشه.
تلاش آیت الله مصباح برای تفکیک حق از باطل
یکی از مهم‌ترین نکاتی که در مواجهه با مکتب‌های فکری باید به آن توجه کنیم، تفکیک حق از باطل است. باطل، اگر آمیخته با حق نشود و خود را آشکارا نشان دهد، هیچ جذابیتی ندارد.
شبهه‌پراکنان و متفکران فرقه‌های انحرافی همواره حرف ناصواب خود را با سخن حق درمی‌آمیزند تا به راحتی ذهن‌های مومنان را با اندیشه‌های مسموم خود آلوده کنند.
امام علی(علیه‌السلام) علت پوشیدگی حق بر حقیقت‌جویان را، آمیختگی آن با باطل دانسته، در این باره می‌فرمایند:
«اگر باطل با حق مخلوط نمی‌شد، بر طالبان حق پوشیده نمی‌ماند و اگر حق از باطل جدا و خالص می‌گشت، زبان دشمنان قطع می‌گردید.»[۲]
استاد مصباح به خوبی در مکتوبات و سخنرانی‌هایشان به این نکته توجه داشتند.
این پاسدار و حافظ مرزهای اعتقادی اسلام با تحلیل و تقریر دقیق شبهه، مغالطات آگاهانه و ناآگاهانه نهفته در آن را روشن می‌کردند. بیان مقدمات، استدلال‌ها و مبانی یک شبهه از مهم‌ترین اقدامات ایشان در برخورد با شبهات بود. تبارشناسی جریانات فکری و توجه به منشا و علل پیدایش آنها نیز از ویژگی‌های مهم ایشان در برخورد با انحرافات فکری بود.[۳]
همین خصوصیات و روش ویژه‌ی ایشان، باعث تفکیک درست حق از باطل می‌شد و دنبال‌کنندگان آثار این استاد فقید را از گرفتار شدن در منجلاب مسمومات فکری شبهه‌افکنان رهایی می‌بخشید.
کنار گذاشتن حب و بغض‌ها در برخورد با جریان‌های انحرافی
رعایت انصاف در برخورد با شبهات از دیگر ویژگی‌های مثبت استاد مصباح بود. این ویژگی را می‌توان در ادامه‌ی دقت ایشان در تفکیک حق از باطل دانست.
توجه به جنبه‌های مثبت و بیان نکات صحیح و درست فرقه‌های انحرافی، عامل مهمی در جذب جوانان حقیقت‌جو به سوی ایشان بود. وقتی یک جوان دانشجو، برخورد عقلانی و به دور از حب و بغض استاد مصباح را در برخورد با جریانات فکری مشاهده می‌کرد، ناخودآگاه شیفته حق‌طلبی و حق‌جویی ایشان می‌شد.
تبدیل تهدید به فرصت
یکی از نکات برجسته کارهای علمی بزرگان شیعه در طول تاریخ، تبدیل تهدید به فرصت بوده است. به عنوان مثال علامه امینی کتاب برجسته و ماندگار «الغدیر» را برای پاسخ به شبهات واقعه «غدیر» در اثبات ولایت امیرالمومنین علی(علیه‌السلام) نگاشته‌است. شیخ آقا بزرگ تهرانی نیز در پاسخ به این شبهه که اندیشمندان شیعی آثار مهمی ندارند به تدوین و نگارش دو کتابِ با ارزش «الذریعة الی تصانیف الشیعه» و «طبقات اعلام الشیعه» روی آورد. حضرت آیت الله مصباح نیز هجوم روز افزون افکار مسموم غربی به داخل کشور را به فرصتی برای تبیین نظر اسلام در موضوعات متنوع اعتقادی، اجتماعی و سیاسی تبدیل کردند.
پی‌نوشت
[۱] بحارالانوار، ج۲، ص۵.
[۲] کافی(چاپ‌دارالحدیث)، ج۱، ص۱۳۵.
[۳] مجله «عیار پژوهش در علوم انسانی»، سال نهم، شماره دوم، ص۵ـ۱۷..
استاد مصباح یزدی از جمله علمایی بود که در عصر حاضر و در جامعه ایران به خوبی در برابر انحرافات و جریان‌های مسموم فکری ایستادگی کرد. تلاش‌های ایشان نقش به سزایی در نجات جوانان و دانشجویان از افکار مسموم فلسفه‌های غربی داشته است.