-نگاهی به مجموعه خط مقدم
اخیرا سریال "خط مقدم" به کارگردانی شهریار بحرانی فیلمساز متعهد و ارزشی از شبکه یک سیما پخش شد. این سریال چهار قسمتی در واقع تقطیع شده فیلم بلند سینمایی "آفتاب نیمه شب" بود که هیچ وقت اکران عمومی نشد. این مجموعه که با محوریت شهید تهرانی مقدم (پدر موشکی ایران) ساخته شده، برههای حساس از دوران دفاع مقدس را به تصویر میکشد که ایران آماج حملات بیرحمانه موشکی رژیم بعث بود.
داستان نخستین نیروهای یگانهای موشکی ایران در جنگ هشتساله نیز در این سریال روایت میشود. بخشی از داستان سریال در سوریه میگذرد که شهید تهرانی مقدم و همراهانش درآنجا آموزش موشکی میبینند؛ چند موشک هم لیبی به ایران میدهد که با مدیریت خود آنها به مناطقی از عراق شلیک می شود.
بعد از آن نیروهای لیبی کار شکنی میکنند و با خرابکاری در این سامانه، قطعاتی از آن را تخریب میکنند و مدتی پرتاب موشک به عراق متوقف میشود. در این دوران دوباره صدام حملات موشکی به ایران را تشدید میکند، ولی شهید تهرانی مقدم و همرزمانش با تلاش و پشتکاری که از خود نشان میدهند بالاخره سامانه موشکی را فعال میکنند.
یکی از انتقادات جدی که برخی از منتقدین به این سریال وارد کردند این بود که بازیگر نقش شهید تهرانی مقدم شباهتی به این شهید نداشته و این نکته را از نقاط ضعف سریال دانستند. شهریار بحرانی در گفتوگو با خبرگزاری تسنیم در پاسخ به این شبهه گفت: «به نظر میرسد که برای انتخاب بازیگری که بتواند نقشی چنین حساس و تأثیرگذاری را بیافریند، تشابه چهره اولویت اصلی نباشد بلکه بازیگر باید طوری عمل کند که بتواند روح آن شخصیت فداکار و از خودگذشته را در صحنه بروز دهد.
این موضوع مهمی است که برخی از آن غافلاند و با مقایسه میان بازیگران مختلفی که در اذهان و اعیان مردم آشنا هستند، تنها به دنبال چهره نزدیک به شخصیت مدنظر میگردند. به هرحال شما هیچوقت نخواهید توانست در میان بازیگران فردی را پیدا کنید که شبیه شخصیت اصلی شما باشد، چه برسد که دقیقاً چهره و قد و قامت و شکل ظاهری و صدای وی نیز همانند باشد.»
در آثار نمایشی که براساس واقعیت ساخته شده و کاراکترها ما به ازاء خارجی دارند، اگر مثل همین سریال که چهره واقعی شخصیتها مشخص است و بیننده میداند که فلان کاراکتر در واقع چه شکلی بوده، طبیعی است که بهتر است حتی الامکان چهره بازیگر با شخص حقیقی شباهت محسوسی داشته باشد؛ چرا که این کار همزاد پنداری بهتری برای مخاطب ایجاد میکند. همچنانکه مثلا در فیلم "منصور" این نکته به خوبی رعایت شد و از این حیث بیننده بهتر میتواند با فیلم ارتباط برقرار کند؛ ولی به هر حال عمومیت ندارد و چه بسا در بعضی مواقع این نکته هم رعایت بشود، ولی مثلا به خاطر ضعف فیلمنامه، جذابیتی برای اثر نمایشی متصور نباشد. از طرفی برعکس آن هم صادق است که بازیگر شباهت آن چنانی با شخصیت واقعی نداشته، ولی آن اثر پر مخاطب و جذاب از آب درآمده است؛ مثل سریال "شوق پرواز" که در آنجا شهاب حسینی شباهت چندانی با شهید بابایی نداشت، ولی این مطلب به چشم نیامد.
بنابراین دست کم استدلال شهریار بحرانی تا حدودی درست است؛ هر چند که اگر بازیگری که نقش شهید تهرانی مقدم را بازی کرد شباهت فیزیکی محسوسی به این شهید داشت، میتوانست جذابیت و مقبولیت بیشتری برای مخاطب داشته باشد.
نکته دیگر درباره این سریال و احیانا سریالهای مشابه این است که اگر چه بعضی مواقع ضعفهای تکنیکی مثل ضعف در فیلمنامه، شخصیت پردازی و دکوپاژ، طبیعتا اثر نمایشی را از رونق میاندازد؛ ولی اصل پرداختن به چنین مباحثی خودش ارزشمند است و بالاخره از نظر فرهنگی بار مثبت دارد؛ حداقلش این است که میتواند تا حدودی مردم را با شهدا و شخصیتهای ارزشی آشنا سازد و ادای دین ناچیزی به این بزرگواران باشد. سریال خط مقدم هم با وجود ضعفهایی که ممکن است داشته باشد و انتقاداتی به آن وارد باشد، ولی به هر حال برههای حساس از دوران دفاع مقدس را به تصویر کشیده و گوشهای از رشادتهای رزمندگان را به مخاطب عرضه میکند که به خودی خود قابل تقدیراست.
یکی از نکات مهم و قابل استفاده از این مجموعه تلویزیونی، اهمیت ارزش قدرت دفاعی ایران است و مخاطب میتواند به این نکته پی ببرد که چرا سالهاست غربیها از هیچ تلاشی برای محدود سازی قدرت موشکی ایران دریغ نمیکنند. در این سریال به روشنی این نکته به تصویر کشیده شد که تا زمانی که ایران قدرت موشکی نداشت، صدام حملات قابل توجه موشکی به ایران داشت؛ ولی همین که چند موشک از طرف ایران به عراق پرتاب شد صدام تا اینجا پیش رفت که از نهادهای بینالمللی درخواست کرد تا طرح آتشبس جنگ شهرها را به اجرا بگذارند و مانع ادامه موشکباران بغداد شوند. اگر این سریال فقط همین نکته را به مخاطب منتقل کند که قدرت موشکی ایران تا چه اندازه می تواند ایران را در برابر دشمنان قسم خورده بیمه کند کار بزرگی انجام داده است.
یکی از نکات مهم و قابل استفاده از مجموعه تلویزیونی "خط مقدم" اهمیت ارزش قدرت دفاعی ایران است و مخاطب میتواند به این نکته پی ببرد که چرا سالهاست غربیها از هیچ تلاشی برای محدودسازی قدرت موشکی ایران دریغ نمیکنند.