زندگی آن‌گاه موجب نیک‌بختی و سعادت خواهد بود که بر اساس رعایت ادب و احترام و همچنین مهر و محبت و فداکاری در برابر امام و رهبر خود پی ریزی گردد. ازاین جهت بود که در زندگانی مشترک حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها و امیرالمؤمنین علی علیه السلام چنان مهر و صفا و صمیمیت و معنویت موج می‌زد که هیچ رخداد تکان‌دهنده‌ای توانِ پریشان کردن آن را نداشت.
سخن از زندگی شرافتمندانه، آیین صحیح همسرداری و جایگاه حقیقی زن بدون توجه به زندگی مام فضیلت‌ها فاطمه زهرا سلام الله علیها حرکتی ناتمام و تلاشی بی‌ثمراست. حضرت زهرا سلام الله علیها بیش از هر کسی، شوهرش را می‌شناخت و او را صاحب ولایت کبری می‌دانست و آن‌گونه که شایسته‌ی او بود، احترام می‌گزارد و حرمتش را پاس می‌داشت. در این کوتاه نوشت نیز تلاش داریم به برخی از شاخصه های ولایتمداری در سیره عملی حضرت زهرا سلام الله علیها اشاره نماییم.
تسلیم و ذوب در راه ولایت
حضرت زهرا سلام الله علیها به گونه ای تسلیم امام خویش بود که وقتی ابوبکر و عمر در بیماری آن حضرت به عیادتش آمدند در حالی که ایشان راضی به ملاقات با آن‌ها نبود ولی وقتی حضرت علی علیه السلام را واسطه قرار دادند به او می‌گوید: «البَیتُ بَیتُکَ وَ الحُرَّةُ اَمَتُکَ، اِفعَل ما تَشَاءُ![1] خانه متعلق به شماست و من هم به منزله کنیز و خدمتگزار در خانه شما هستم و هر طور که صلاح می دانید عمل کنید.» و نیز حضرت زهرا سلام الله علیها هنگام شهادت به حضرت علی علیه السلام عرض کردند: «يَا ابْنَ عَمِّ مَا عَهِدْتَنِي كَاذِبَةً وَ لَا خَائِنَةً وَ لَا خَالَفْتُكَ مُنْذُ عَاشَرْتَنِي؛[2] ای پسر عمو! در طول زندگی هرگز به تو دروغ نگفتم، و خیانت نکردم، و هیچ گاه با تو مخالفت ننمودم.»
جان برکف، در راه ولایت
حضرت زهرا سلام الله علیها به اندازه ای برای ولی و امام خود فداکاری می‌کرد که هنگام آمدن مخالفان و درخواست از حضرت علی علیه السلام برای بیرون آمدن از خانه، خود به پشت در آمد تا کسی مزاحم آن حضرت نشود و در پی آن، خود و فرزندانش حضرت محسن را فدای شوهر و امامش کرد. هنگام هجوم به خانه‌اش فرمود:«أَيُّهَا الضَّالُّونَ الْمُكَذِّبُونَ! مَاذَا تَقُولُونَ؟ وَ أَيَّ شَيْءٍ تُرِيدُونَ؟؛[3] ای گمراهان دروغگو چه می گویید و چه می خواهید؟» و هنگام بردن حضرت علی به طرف مسجد فرمودند: «واللهِ لا اَدَعُکُمْ تَجُرّونَ ابْنَ عَمّی ظُلماً؛[4] به خدای سوگند! نمی‌گذارم فرزند رشید عمویم را این گونه ظالمانه و کشان‌کشان به سوی مسجد ببرید.» و هنگامی که حضرت علی علیه السلام را مظلومانه به مسجد بردند، تا به اجبار از او بیعت بگیرند حضرت زهرا سلام الله علیها وارد شده و فریاد زد: «خَلُّوا عَنِ ابْنِ عَمِّي؛[5] پسر عمویم را رها کنید.»
دفاع از امام خود در مقام گرفتن بیعت
حضرت زهرا سلام الله علیها در مقام دفاع از امام و پیشوای خود به هنگام بیعت گرفتن از حضرت علی علیه السلام توسط ابوبکر خطاب به ابوبکر فرمود: «یَاأَبَا بَکْرٍ أَتُرِیدُ أَنْ تُرْمِلَنِی مِنْ زَوْجِی وَ اَللَّهِ لَئِنْ لَمْ تَکُفَّ عَنْهُ لَأَنْشُرَنَّ شَعْرِی وَ لَأَشُقَّنَ جَیْبِی وَ لَآَتِیَنَّ قَبْرَ أَبِی وَ لَأَصِیحَنَّ إِلَى رَبِّی؛[6] ای ابوبکر! آیا می‌خواهی شوهرم را از دستم بگیری؟! سوگند به خدا اگر دست از او برنداری، موی سرم را پریشان می کنم و گریبان چاک زده کنار قبر پدرم رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) می‌روم و به درگاه خدا ناله سرمی‌دهم.»
وقتی حضرت زهرا دید به سخنانش ترتیب اثر نمی‌دهند نگاه به سلمان کرده و فرمود: «یَا سَلْمَانُ یُرِیدُونَ قَتْلَ عَلِیٍّ مَا عَلَیَّ صَبْرٌ فَدَعْنِی حَتَّى آتِیَ قَبْرَ أَبِی فَأَنْشُرَ شَعْرِی وَ أَشُقَّ جَیْبِی وَ أَصِیحَ إِلَى رَبِّی؛[7] و ای سلمان! آن‌ها قصد جان على را دارند و من در شهادت على نمی توانم صبر کنم، صبرم تمام شده، مرا به حال خود بگذار تا کنار قبر پدرم بروم، موهایم را پریشان نمایم، گریبان چاک کنم و به درگاه خدا ناله سردهم.»
پس از مدتی چند که در میان سکوت و اندوه و شگفتی حاضران، مهاجمین دست از امام کشیدند و حضرت تنها و مظلومانه از مسجد بیرون آمده و راه خانه را در پیش گرفت، حضرت زهرا سلام الله علیها به شوهر معصوم خود نگریسته و عرض کرد: «رُوحی لروحِکَ الْفِداءُ و نَفْسی لِنَفْسِکَ الْوِقا یا اَبَالحَسَنْ اِن کُنْتَ فی خیرٍ کُنْتُ مَعَکَ و اِنْ کُنْتَ فی شَرٍّ کُنْتُ مَعَک؛[8] علی جان، جانم فدای جان تو و جان و روح من سپر بلای جان تو. یا اباالحسن! همواره با تو خواهم بود؛ اگر تو در خیر و نیکی به سر می بری، با تو خواهم زیست و اگر در سختی و بلاها گرفتار شدی، باز هم با تو خواهم بود.»
رعایت ادب در برابر امام و پیشوای خود
حضرت زهرا سلام الله علیها در برابر شوی گرانقدرش برای خود، حقوق متقابل قائل بوده، اما یکپارچه ادب و صفا بود. وقتی پیامبراکرم صلی الله علیه و آله فرمود: «کَیفَ رَأَیتَ زَوْجک؟ (دخترم شوهرت را چگونه دیدی؟» آن حضرت فرمود:«يا اَبَةِ خَيْرُ زَوْجٍ؛[9] خوب شوهري است.»
در روایتی دیگر آمده است که حضرت زهرا سلام الله علیها به امیرالمؤمنین علی علیه السلام عرض کرد: سوگند به آن کسی که پدرم را به جانشینی گرامی داشت، صبحگاه هیچ غذایی نداشتیم و دو روز است که غذایی نبوده که بخوریم مگر همان چیزی که تو را بر خود و این دو فرزندانم حسن و حسین علیهم السلام ترجیح داده و برای شما آوردم. حضرت علی علیه السلام فرمودند: چرا به من خیر ندادی تا غذایی برای شما تهیه کنم؟ حضرت فرمود: «يا أباالحَسَنِ! إنّي لأَستَحيي مِن إلهي أن اُكَلِّفَ نَفسَكَ مالاتَقدِرُ عَلَيهِ؛[10] اى على! من از پروردگارم شرم دارم كه چيزى از تو درخواست كنم كه توان برآوردن آن را نداشته باشى.»
پی‌نوشت
[1]. همان ج28، ص303.
[2]. روضه الواعظین، ص151.
[3]. بحارالأنوار، ج30، ص290.
[4]. عوالم العلوم، ج11، ص572.
[5]. المناقب، ج۳، ص۳۳۹.
[6]. بحارالأنوار، ج۲۸، ص۲۲۷.
[7]. بحارالأنوار، ج۲۸، ص۲۲۷.
[8]. کوکب الدری، ج1، ص196.
[9]. عوالم العلوم، ج۱۱، ص۴۱۴.
[10]. بحارالأنوار، ج 43، ص 59 .
حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها بانوی بانوان و مام پیشوایان راستین، سرانجام از بیت رفیع نبوت به خانه‌ی پرشکوه امامت گام نهاد و با آغاز زندگی مشترک، همنشین سالار مؤمنان و امیر فضیلت‌ها شد و همسر گرامی خود را در کار دین و دنیا، با کمال بردباری و تحمل رنج، یاری نمود.