حضرت زهرا (علیها السلام) از ابوبکر و عمر غضبناک شدند و هیچگاه از آنها اعلام رضایت نکردند.
اشاره
یکی از حقائق تاریخی و غیر قابل تشکیک، اختلاف و تقابل جدی میان حضرت فاطمه زهرا (علیها السلام) و حکومت خودخوانده‌ای بود که بلافاصله پس از شهادت خاتم الانبیاء (صلی الله علیه و آله) پا گرفت و موجبات تألم و ناراحتی پاره تن پیامبر اکرم را از بانیان این حرکت انحرافی یعنی ابوبکر و عمر بن خطاب فراهم ساخت، تا آنجا که حضرت زهرا (علیها السلام) تا پایان عمر مبارکش با آنها سخن نگفت و از آنها غضبناک بود. در مجال کوتاه به برخی مصادر و منابع این قضیه اشاره می‌شود.
گزارش نارضایتی حضرت زهرا (علیها السلام) از منابع مشهور اهل تسنن
بخاری؛ حدیث‌نگار مشهور اهل تسنن روایتی را با سند صحیح و با موضوع گفت‌وگوی حضرت زهرا (علیها السلام) و ابوبکر پیرامون فدک و میراث پیامبر اعظم (صلی الله علیه و آله) نقل می‌کند که در آن ابوبکر با یک حدیث ساختگی، از پرداخت میراث به دختر پیامبر امتناع می‌ورزد که غضبناک شدن حضرت زهرا (علیها السلام) را در پی دارد؛ «فَغَضِبَتْ فَاطِمَةُ بِنْتُ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ سَلَّمَ، فَهَجَرَتْ أَبَا بَكْرٍ، فَلَمْ تَزَلْ مُهَاجِرَتَهُ حَتَّى تُوُفِّيَتْ، وَ عَاشَتْ بَعْدَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ سَلَّمَ سِتَّةَ أَشْهُرٍ؛[1] پس دختر رسول الله (صلی الله علیه و آله) غضبناک شد و از ابوبکر رویگردان گشت. پس همواره در حالت رویگردانی و بی اعتنایی به سر می‌برد تا اینکه از دنیا رفت. دختر پیامبر پس از پدرش، شش ماه زندگی کرد.» بخاری این مضمون را با سند دیگری نیز نقل کرده است.[2]
ترمذی یکی دیگر از حدیث‌نگاران اهل تسنن، پس از نقل این جریان، به فرمایش حضرت زهرا (علیها السلام) خطاب به ابوبکر و عمر بن خطاب اشاره می‌کند:«وَ اللَّهِ لَا أُكَلِّمُكُمَا أَبَدًا، فَمَاتَتْ وَ لَا تُكَلِّمُهُمَا؛[3] به خدا قسم که با شما دو نفر سخن نخواهم گفت، پس دختر پیامبر از دنیا مفارقت کرد و با آن دو نفر سخنی نگفت.»
از دیگر کتاب‌های معروفی که این جریان در آنها ثبت شده، می‌توان به صحیح مسلم[4]، مسند احمد بن حنبل[5] و صحیح ابن حبّان[6] اشاره کرد.
افسانه جلب رضایت ابوبکر و عمر از حضرت زهرا (علیها السلام)
برخی تلاش کردند با استناد به حدیث نقل شده در کتاب‌های «الطبقات الکبری»[7] و «الدلائل النبوة»[8] نشان دهند حضرت زهرا (علیها السلام) در پایان عمر مبارکش از ابوبکر و عمر بن خطاب راضی شده است.
اما این حدیث از جهت سند و دلالت دارای چندین اشکال است:
الف- این روایت به صورت مرسل نقل شده و راوی آن، شخصی به نام «عامر بن شراحبيل الشعبی» است که در زمان خلافت عمر بن خطاب به دنیا آمده و نمی‌تواند به طور مستقیم این جریان را گزارش کند.[9] حتی برخی عالمان اهل تسنن نیز به مرسله بودن این حدیث اعتراف کرده‌اند.[10]
ب- به اعتراف عالمان اهل تسنن[11] و شیعه[12]، راوی این روایت یعنی الشعبی، به دلیل دوستی و حب دنیا، با امیرالمومنین (علیه السلام) دشمنی می‌کرد و از ایشان کینه داشت. از این رو، گزارش چنین شخصی پیرامون مساله کسب رضایت ابوبکر و عمر بن خطاب از حضرت زهرا (علیها السلام) به هیچ وجه قابل پذیرش نخواهد بود.
ج- پیش از این به منابع معتبر اهل تسنن مانند صحیح بخاری اشاره شد که به صراحت از اعلام غضب و ناراحتی حضرت زهرا (علیها السلام) از ابوبکر و عمر بن خطاب خبر می‌داد و بی‌شک یک روایت مرسل و فاقد سند معتبر هیچگاه بر گزارش‌های معتبر مقدم نخواهد شد.
د- نارضایتی حضرت زهرا (علیها السلام) از ابوبکر و عمر نه تنها در منابع معتبر اهل تسنن نقل شده بلکه در منابع متعدد حدیثی شیعه نیز گزارش شده و یکدیگر را تقویت می‌کنند.[13]
نتیجه‌گیری
پایان عمر مبارک خاتم الانبیاء (صلی الله علیه و آله) آغاز فتنه‌های مهمی در دنیای اسلام با محور دنیاطلبی و غصب خلافت امیرالمومنین علی (علیه السلام) بود.
حضرت زهرا (علیها السلام) نخستین فردی بود که در برابر این نافرمانی از دستور خدا، فریاد اعتراض برآورد و غضب و ناراحتی خویش را از بانیان این غوغا و انحراف به صراحت اعلام فرمود و هیچگاه از آنان راضی نگشت.
پی نوشت
[1]. بخاری، صحیح البخاری، ج5، ص: 198، باب فرض الخمس.
[2]. همان، ج6، ص: 395، باب حرمة لحم الحمر الانسیة.
[3]. ترمذی، سنن الترمذی، ج3، ص: 558، باب ما جاء في تركة رسول الله.
[4]. مسلم، صحيح مسلم، ج3، ص: 1380، باب قول النبي «لا نورث ما تركنا فهو صدقة».
[5]. احمد بن حنبل، مسند الإمام أحمد بن حنبل، ج1، ص: 205، مسند ابی بکر.
[6]. ابن حبان، صحیح ابن حبان، ج14، ص: ۵۷۳، باب کتب النبی.
[7]. ابن سعد، الطبقات الکبری، ج8، ص: 22، ذكر بنات رسول الله.
[8]. بیهقی، دلائل النبوة، ج7، ص: 281، باب ما جاء في تركة رسول اللّه.
[9]. ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج5، ص: 171.
[10]. ابن کثیر، البداية و النهاية، ج5، ص: 289.
[11]. ابن قتیبة، تأويل مشكل القرآن، ص: 149 ؛ نیشابوری، فضائل فاطمة الزهراء، ص: 30.
[12]. مفید، الفصول المختارة، ص: 216.
[13]. كتاب سليم بن قيس الهلالي، ج2، ص: 869 ؛ طبری، دلائل الإمامة، ص: 135-134.
روایات معتبری در منابع معتبر اهل تسنن نقل شده که مضمون آنها ناراحتی و غضب حضرت زهرا (علیها السلام) از ابوبکر و عمر بن خطاب می باشد. این روایات از نظر سند و دلالت هیچ اشکالی ندارد. بعضی تلاش کردند با استناد به برخی روایات مرسل و بی اعتبار، جلب رضایت آن دو نفر را از دختر پیامبر اثبات کنند اما، راوی این گزارش به بغض و کینه با امیرالمومنین (علیه السلام) معروف است و هیچگاه صلاحیت نقل چنین گزارشی را ندارد.