سیره رفتاری پیامبر و اهل بیت علیهم السلام بر اساس قرآن کریم، اعتدال و میانه‌روی است، بر این اساس از هر گونه افراط و تفریطی نهی شده است.
بنابر آنچه در قرآن کریم و روایات اهل بیت علیهم السلام آمده است، اسلام تنها دینی است که بر اساس فطرت انسان‌ها بنا شده است.[1] این همان دینی است که به نام اسلام معرفی شده است.[2] از ویژگی‌های اسلام، اعتدال و میانه‌رو بودن آن است؛ بر همین اساس قرآن کریم پیروان دین اسلام ناب را بهترین امت معرفی می‌کند.[3]
امام صادق علیه السلام، دلیل بهترین امت بودن را اعتدال و میانه‌روی آن دانسته است.[4] قرآن کریم نیز چنین فرموده است: «وَ كَذلِكَ جَعَلْناكُمْ أُمَّةً وَسَطاً لِتَكُونُوا شُهَداءَ عَلَى النَّاسِ وَ يَكُونَ الرَّسُولُ عَلَيْكُمْ شَهيداً؛[5] بدین‌گونه شما را نیز، امت میانه‌ای قرار دادیم (در حد اعتدال، میان افراط و تفریط) تا بر مردم گواه باشید؛ و پیامبر هم بر شما گواه است.»
پس پیروان اسلام ناب (پیروان اهل بیت علیهم السلام) از هر نظر در حد اعتدال و میانه‌روی هستند نه کندرو و نه تندرو، نه اهل تفریط و کوتاهی، نه افراط و زیاده‌روی! نتیجه اینکه از هر نظر می‌توانند الگو و نمونه باشند.
امیر المومنین علیه السلام نیز، سیره و روش پیامبر را میانه‌روی معرفی می‌کند. «سِيرَتُهُ الْقَصْدُ؛[6] سیره و روش پیامبر صلی الله علیه و آله میانه‌روی و اعتدال بود.» بر این اساس ایشان الگویی برای پیروان واقعی خود شده است.
افراط و تفریط ممنوع
همیشه دین اسلام با افرادی جاهل و بی‌بصیرت مواجه بوده است که نه تنها مایه پیشرفت دین نمی‌شوند؛ بلکه باعث از بین رفتن دین می‌شوند. امیر المومنین علیه السلام فرمودند: «لَا يُرَى الْجَاهِلُ إِلَّا مُفْرِطاً أَوْ مُفَرِّطاً؛[7] جاهل ديده نشود مگر در افراط يا تفريط.» بنابر این در دین از هر گونه افراط و تفریطی نهی شده است.
امام صادق علیه السلام نیز با سفارش به راه وسط، دو طرف آن را گمراه کننده دانسته و فرمودند: .«الْيَمِينُ وَ الشِّمَالُ مَضَلَّةٌ وَ الطَّرِيقُ الْوُسْطَى هِيَ الْجَادَّةُ؛[8] راست گرایی و چپ گرایی هر دو گمراه‌کننده است و راه نجات راه میانه است.» و این راه میانه همان راه قرآن و اهل بیت علیهم السلام است که پیامبر به آن سفارش کرده است.[9]
از زمان صدر اسلام تاکنون، همواره افرادی جاهل وجود داشتند که در پرتو آنها دین‌گریزان و دین‌ستیزان زیادی پرورش یافته‌اند که در تاریخ نمونه‌های فراوانی ذکر شده است. این افراد به طور معمول مورد حمایت دشمنان نیز قرار می‌گیرند و با اغراض سودجویانه خود، در ضمن اینکه آنها را پیروان اسلام دانسته، اسلام را دینی خشن معرفی می‌کنند که نتیجه آن اختلاف بین مسلمانان و اسلام‌هراسی خواهد بود.
در حال حاضر می‌توان گروه‌هایی مانند داعش، طالبان و... را از این جمله دانست که گاه برای نوع ریش و یا کوتاهی و بلندی آن، اشخاص را مورد مواخذه قرار می‌دهند.
به یقین این‌گونه رفتارها مورد تائید اسلام ناب نیست و انسان عاقل و روشنفکر هرگز اسلام را در این گونه افراد نمی‌بیند؛ زیرا امیر المومنین علیه السلام فرمودند: «مَنْ أَخَذَ دِينَهُ مِنْ أَفْوَاهِ الرِّجَالِ أَزَالَتْهُ الرِّجَالُ وَ مَنْ أَخَذَ دِينَهُ مِنَ الْكِتَابِ وَ السُّنَّةِ زَالَتِ الْجِبَالُ وَ لَمْ يَزُلْ؛[10] هر كس دين خود را از دهان مردم فرا گرفته باشد، همان مردان آن را زايل مىكنند و هر كس دين خود را از كتاب و سنت فرا گرفته باشد، كوه‌ها زايل مىشود و ايمان او زايل نمىشود.»
پس اسلام دینی میانه و معتدل است، بنابر این هر گونه افراط و تفریطی تیشه ای به ریشه اسلام ناب خواهد بود.
پی نوشت
[1]. سوره روم، آیه30.
[2]. سوره آل عمران، آیه19.
[3]. سوره آل عمران، آیه110.
[4]. تفسیر عیاشی، ج1، ص195.
[5]. سوره بقره، آیه143.
[6]. نهج البلاغه، صبحی، ص139.
[7]. همان، ص479.
[8]. کافی، کلینی، ج8، ص68.
[9]. ینابیع الموده، قندوزی، ج1، ص95.
[10]. روضه الواعظین، فتال نیشابوری، ج1، ص22.
دین اسلام به دلیل فطری بودن آن، دینی وسط و معتدل است و هر گونه افراط و تفریطی را مذمت می‌کند؛ بنابر این گروه‌هایی مانند داعش و طالبان را نباید پیروان آن اسلامی دانست که قرآن و سنت معرفی کرده است.